Neerlandia. Jaargang 54

Brief uit Batavia.

Batavia den 25 April 1773

Hartelijk Gelievde Vader en Tante

Ik hebbe immediaat na mijn arrivement alhier nog even tijd gehad om UWEdGest met de Scheepen van de 2e Versending te konne schrijven. Geen occasie willende laten voorbijgaan, schrijve ik deese, met mijn Schip Ridderkerk, en Capteijn Wunder, 't welk al bereijds voor mijn arrivement alhier tot i naschip aangelegt was. Ik hebbe nog getenteerd of er mogelijkheijd was om de Hr Wunder hiervan te bevrijden, aangesien deese reijs, behalve 't gevaar ordinair met de nascheepen verseld, seer nadelig en ongelukkig is voor de Hr Wunder, en hadde wij 14 dagen vroeger ter Rheede gekoomen, soude sulxs gelukt hebben, dog nu was 't te laat. Ik hebbe dan weder 't geluk UWEdGest te konne melden dat ik niet alleen tot hier toe door s Hemels goedheijd ongemeen welvarende ben geweest maar ook dat ik met seer veel genoegen op Batavia ben, 't climaat ofschoon voor veela menschen nadeelig schijnd voor mijn constitutie seer gesond te sijn. De menschen sijn ook seer vriendelijk ik hebbe 't geluk en er alle dagen blijken van te sien. 't is nu omtrend 3 maanden dat ik hier ben en hebbe tot hier toe nog smiddags nog avonds aan mijn huijs konnen eten

De Hr Thomas Schippers, President van den Raad van Justitie en Extra-ordinair Raad van Indiën, die 4 dagen na mijn arrivement alhier gekoomen is van Malacca, alwaar Sijn WelEdGest Gouverneur geweest is, is een ongemeen verstandig, vriendelijk en braaf Heer en houd seer veel van mij. Sijn WelEdGest: heeft te Utrecht gestudeerd en soo sijn WelEdGest meend met UWEdG: dog is een jaar of wat jonger als UWEdGest. Ik hebbe mij van den beginne seer sterk gelegt om t geselschap van de Hn van de Hoge Regeering te frequenteeren en ben daarin wel gereusseerd.

Sijne Hoog Edelheijd is Extraordr vriendlijk teegens mij, bij mijn overbuurman den Hr Directeur kom ik dikwijls en is meede seer vriendelik. Wouter V. Mossel is tot hier toe seer gesond en gedraagd sig seer wel, ik heb hem smiddags in de kost besteed bij fatsoelijke borger menschen die naast mijn deur wonnen en een ordentelijke school houden. Ik hebbe van nu af occasie om hem adsistent te maken dog sal 1 maand of 2 wagten tot dat hij wat beeter kan schrijven waarin bij begend te reusseeren. Mijn huijs staat mij seer wel aan en ben er met seer veel genoegen dog 't aankoopen van slaaven en meubels kost hier affreus veel geld en men kan in mijne Qualiteijt er niet buiten, voor 1 Rijxdr koopt men hier niet meer als voor 1 gln in 't Vaderland. Goede slaaven sijn voor 1 begin seer ongemakkelijk te bekoomen en hier toe is geen occasie als bij sterfgevallen. Ik hebbe gekogt 1 lijfslaaf voor 125 Rijxds en eene oude huijsmeijd voor 230 Rijxds dog ik hebbe beijde weder moeten verkopen omdat se niet goed waaren De Hr WelGevaaren heeft mij bij provisie geleend 1 Jonge met 1 meijt sijnde man en vrouw met 2 kinderen (Alle Slaaven al warense 60 jaar oud worden jongens genaamd) die op 't huijs passen en dan 1 lijfjongen om mij te dienen, te kleeden en met mij uijt te rijden, die alle seer goed sijn en waarmeede ik mij sal behelpen totdat ik selvs occasie hebbe om goede te koopen. Geen van alle kan 1 woord hollands dag soo Wouter als ik verstaan alsoveel maleijds dat wij met

[p. 11]

haar spreeken konnen, 't Maleijds is 1 taal die ongemakkelijk is, om datse met geene andere enige de minste overeenkomst heeft. Ik hebbe 1 Wagen gehuird met 2 span paarden, 1 Voorloper en 1 koetsier die hollands kan en die mijn Eijge Livry draagd waarvoor ik 600 rijxds jaars moet betaalen, dog nog de wagen die Extra fraay en na mijn ordonantie geschilderd en verguld is, nog de koetsier of paarden, mag door niemand anders gebruykt worden als door mij, en is precies 't selvde alsof ze mij in Eygendom toequamen. De Raaden van Indiën rijden met 2 voorlopers voor de koetsen, wij met 1. De mijne is op 't Javaans gekleed en loopt met 1 stok met swaar beslag als wij aan de poorte komen is 't heraus en 't geweer gepresenteerd soo dat ik hier al een groot creatuir ben. Ik hebbe voor 2 weeken 1 soet reysje gedaan 1 uir of 6 van Batavia daar 't seer plaisierig was en ben tans voorneemens om met 1 groot geselschap 1 reijs te doen in de boovelanden na Grogol synde 1 landgoed van de Hr De Clercq Raad van Indiën en die meede seer veel van mij houd en denck aldaar 14 daagen of 3 weeken te blijven. Wij neemen yder 4 paarden meede en zijn voorneemens in die tijd de bovelanden door te reysen twelk na de beschrijving die ik er van hebbe alleraangenaamst en te gelijk aanmerkingswaardig moet sijn. Lievste Vader en Tante Wat aangaat Batavia, de producten van 't land, de gewoontens en seeden van de Inwoonders soo Javaanen Mooren als Chineesen, de manier van Leeven die de Europise houden, ben ik niet in staat om UWEdGest 1 Idee van te geven, 't is met 1 woord alsof men in een nieuwe wereld komt, en daar is seer weinig overeenkomst met 't Vaderland. Batavia is eene seer fraje en vrolyke stad, in veele opsigten overeenkomende met Rotterdam, de Environs sijn extra fraaij insonderheijd de rijweegen van Jacatra en Molevliet, die extra fraaij en rojaal sijn, ten wedersijden en vooral op Jacatra siet men de fraayste buijtenplaatsen en de trotse gebouwen die er bekend sijn.

Dog in Batavia sijn maar enige plaatsen daar 't gesond is als op de tijgerspragt, de groote rivier, die beijde met fraaje levendige rivieren ten wedersijde met boome bepland doorsneede sijn en die dus altijd eene suyvere lugt opgeeven, dog op andere plaatsen is 't seer ongesond door de sterke aanwas van 't strand seederd 't jaar 1730 uijt 't welke als moerassig en modderig sijnde de sterke son kwade en nadelige dampen na sig optrekt en daarmeede de lugt bij de daarbij geleegene plaatsen infecteerd, hoe verder dus daar vandaan en hoe meerder suijdelijker men woond hoe geronder 't is. De manier van leeven is extra vrolijk, dog van de meeste te sterck; menigvuldige voorbeelden sijn er dagelijks van luij, die door begaane excessen en debauches haar leeven laaten, en selvs veel onder fatsoenlijke luij. Ik versta door fatsoenlijke luij niet die van geboorte sijn, want die vind men hier niet seer veel, maar die geene die 't van ondere opgehaald en thans lucratieve Ampten hebben.

De dag word verdeeld als volgt, men staat om 6 uir op en precies om 12 uren eten om 2 uir retireerd sig 1 jder na sijn huijs en gaat dan tot 4 uir slaapen, als wanneer alle huijsen gesloten sijn, men gaat ordinair om 4 uire bij elkander op de stoep sitten thee drinken om 6 uur weder na 't geselschap en om 11 uire na bed.

(Wordt vervolgd.)