Neerlandia. Jaargang 54

Een interessante reisbeschrijving van Kaap de Goede Hoop naar Batavia
II

De menschen op de Caab sijn allervriendelijkst en maaken haar werk om vreemdelingen en passagiers van pleisier te sijn 't Land is op sig selven seer fraaij dog vervuld met Extra hoge bergen meest van klipsteenen.

In 't hangen van de bergen en de valeijen is 't verrukkend fraaij, men vind een meenigte van buytenplaatsen die ongemeen wel aangelegt sijn, 't houtgewas insonderheijd de Eiken willen ongemeen wel voort en vrij beeter als in 't Vaderland gelijk ook de Campherboomen en een menigte andere die ik noijt in 't Vaderland gesien hebbe.

Dog 't Climaat is op De Caap de Goede Hoop selver in verre na so gesond en gestadig niet als wel buyten en enige mylen landwaards in. De tafelberg die een Extra breedte en hooge berg is, en aan wiens voet de Caab legt maakt dat t er seer ongestadig en dan kout en dan warm is, namaate dat de wind van of na de tafelberg waaijt.

Verder maakt de Z.O. wind 't seer onaangenaam en lastig op de Caap, deselve kan door de nabijheijd van de tafelberg so schrickelijk sterk zijn en lang duiren dat de straaten haast niet te passeeren sijn. De voornaamsten producten van t selve sijn koorn en wijnen, men siet selden een buytenplaats of wel verre 't grootste gedeelte van 't selve is bepland met wijnstokken die laag bij de grond op klyne stammetjes gehouden worden. De wijn die op de Caap valt is extra goed behalve de sogenaamde Constantia wijn sijn er andere soorte Extra Leckere en gesonde wijnen. Jammer is 't datse in 't Vaderland komende soo vervalst en bedorven worden. Constantia is een buijteplaats door de Heer Van der Stel aangelegt die eene groote Liefhebber van de agricultuur was, 3 mijlen van de Caab afgeleegen, deselve behoord thans aan de Heer Van Der Spuij Broeder van mijne Hospita en Broeder van de Heer Van den Spuij Predekant op Drakesteijn bij wien ik ook enige dange gelogeerd hebbe. Na Constantia reed ik dikwijls smorgens bleef er smiddags eten en quam savonds wederom 't is een seer fraje plaats niet soo seer ten opsigt van de Gebouwen als van de situatie en plantagie de weg van de Caab na Constantia is ook allemangenaamst vlak bij deese is nog een andere plaats aangelegt Nieuw Constantia genaamt dog die is soo fraaij niet deese 2 plaatse sijn de enigste waarop de Constantiawijn groijt op een district nauwelijks in de ronte een Quartier uur groot. Singulier is 't dat de grond alleenig diergelijke wijn uijtleeverd die nergens op de Caap groeijt welke moijte men daar toe ook op andere plaatsen gedaan heeft. Ofschoon de wynstok een jaar op Constantia gegroijt en aldaar Constantia wijn heeft voorgebragt en men hem op eene andere plaats en grond (die so vet en goed is als deese en op deselve wijs behandeld) plant sal deselve seer wel dragen dog geene andere wijn dan gemeene Caapse wijn voortbrengen en desgelijks als men een wijnstok neemt van een plaats daar hij gemeene Caapse wijn heeft voortgebragt sal hij egter op Constantia gepland wordende de beste Constantia wijn voortbrengen.

Behalven alle de vaderlandse groentens en vrugten (de kersen die er niet willen groejen alleenlijk uijtge

[p. 8]

sonderd) leeverd de Caap ook amandelen citroenen, chinaasappelen van differente soort, vijgen en een menigte andere vrugten en vreemde groentens. Alle des Compagnies posten en buytenplaatsen De Colloniën Stellenbosch en Drakensteijn alle de daaromstreeks leggende buytenplaatsen, den aangename en met Extra fraje buijteplaatsen versierde Valleij Hottentots Holland genaamd heb ik gesien en mij niet genoeg over deselve kunnen verwonderen. Dan om van alle deselve eene beschrijving te geeven soude mij te verre doen uijtweijden. Daarenboven heb ik er niets merkwaardigs gesien of 't selve is in de in t vaderland so bekende beschrijving van Colbe, Valentin en andere omstandig beschreeven.

Op Stellenbosch en Drakensteijn heb ik mij Exellent gedieverteerd met de Jagt. Op Stellenbosch was ik gelogeerd bij de Heer Vion van famillie een fransch refugie die een groot liefhebber van de Jagt was en Extra goede Vaderlandse staande honden had. Ik heb er onder andere patrijse, kwartels en Watersneppen geschooten precies in alles gelijk met de Vaderlandse behalven een meenigte andere vogels die Extra fraij waaren en die ik opsette en meedenam.

't voornaamste wild aan de Caap bestaat in 4 of 5 derleij soort van bokken waaronder de Rheebokken. De grijse bokken en de Duykers extra Lecker sijn verders in phaisanten, corhoenders, vaderlandsche patrijsen en kwartels alsmeede nog een soort van patrijsen die grooter sijn en rood, een ander soort van kwartels die Extra fraaij Goud Coleur wat grooter als de Vaderlandse en Extra Lecker sijn Calkoentjes genaamd. poel en watersneppen en verder een meenigte van andere watervogels, onder 't kleyne gevogeltje munte in fraijheijd insonderheijd uijt De Suykereter die groen met een lange staard is, de Caapse Vink die pik swart en glimmend als Fluweel 't vissertje die glimmend blaauw en rood is met een pluijm op 't hooft en dan de bergswaluw of Caabse paradijsvogel, welke laaste na myne gedagten de fraayste van allen is. Se is over 't geheele lijf voorsien met eene melange van allerleij soort van de fraijste Couleuren vlamsgewijse afgaande, en soo sagt glad en glimmend als sijde. Deese is seer raar, bij geluk heb ik er een van gekreegen, die mij present gedaan is.

Niet alleen is de vriendelykheijd groot onder de menschen die op de Caab woonen maar ook insonderheijd bij de luij, die buyten woonen, ik geloof dat ik 2 Jaar agter malkander soude koppen reijsen van de een na de andere buyteplaats en van IJder een allervriendelijkst ontfangen en onthaald worden sonder dat 't mij een duijt soude behoeven te kosten 't reysen in 't land is wat fatigant met rijtuig ter oirsake van 't gebergte waardoor de wegen dikwijls ongelijk en met stukken van klipsteenen beset sijn al rijd men maar 2 uir van de Caap, rijd een IJder met 6 paarden, De Swarte weeten daar meede seer wel omtegaan, en rijden selden of noijt met een voorrijder en so behendig en wel dat men soo secuir rijd als in 't vaderland met 1 voorrijder. De paarden rijden ongemeen gemakkelijk op de Caap en sijn seer goed en onbegrypelijk taaij onder de man, als men op de bokken jaagt rijd men meest te paard.

Over de Compagnies borgerij word eens in het Jaar dg revue gedaan, deese tijd word de Caabse kermis genaamt welke gevallig voorviel toen ik er was. De borgerij is vrij aansienlijk sterk in getal, wel gedisciplineerd en siet er ongemeen wel uijt. De Officieren hebben alle uniforme blauw met silver hoede met silver en swarte pluijmen, de gemeene hebben effen blaauw.

Se excerceeren eerst enige dagen op een pleijn bij de Caap onder de Tafelberg alwaarse ok haare tenten hebben Die fraij sijn, waarin men altijd een groot geselschap vind. Op den dag dat de revue gedaan word marcheeren se na een pleijn vlak midden in de Caab leggende werden bij haar arrivement gesalueerd met 't geschut van 't Casteel waarna se vervolgens maneuvreeren en afvuren.

Daar heerst een Exellente ordre en deftigheijd onder de burgerij se meneuvreeren seer wel gelijk ook de Cavelarij die allerleij maneuvres en Evoluties deed te paard met soveel behendigheid en egaliteijt dat ik en alle die uijt het vaderland quamen Daarover ten uijtersten verwonderd waaren, 't afvuren te paard soo met de Carabyns als pistoolen was so egaal als ik oijt in 't vaderland van onse Infanterij gesien hebbe.

Op die dag datse afvuren word de lijst van de borgerij nagesien de wetten voorgeleesen die in dat Jaar nieuw aangekomene borgers leggen alsdan in handen van de Gouverneur en Raaden den Eed af vervolgens wordt de Ceremonie geslooten met een Deftig dinee dat aan de Officieren door de Gouverneur in de Compagniestuijn gegeeven word en een tractement dat door de Officieren aan de Gemeene gegeeven word. Ik wierd ook gevraagt op t Dinee in De Compagniestuijn, Dog om datter eer Vreemdeling selden anders dan seer dronken vandaan komt twelk mij door de Heer Van Plettenberg gewaarschouwd wierd bedankte ik er voor.

Ik sal hier meede mijne aanteekeninge omtrent Cabo de Goede Hoop eyndigen en tot mijn reijs en 't Schip Ridderkerk overgaan.

Na dat wij soo als bereids gemeld hebben den 25e waren onder zeijl gegaan bleeven de 2 andere scheepen bij ons tot den 28e als wanneer wij se uijt het gesigt liepen en sederd die tijd niet meer saagen hieromtrent moet ik melden dat de Capteijns noijt veel houden om met malkander te seylen. Voor eerst Dependeerense alleenig sijnde niet van een ander in 't beramen van hunne koers en ten 2e Seijld ordinair 't eene Schip beeter als 't ander dan moetense wagten 't geen seer verdrietig is soo dat so ras als se maar kans sien om met fatsoen van malkander af te koomen se sulxs doen. En waarlyk 't Zeijlen in geselschap van Elkander is van die nuttigheijd niet als men sig wel soude verbeelden. In gevaar van brand op een schip kan sulxs te pas koomen dog in storm of andere gevallen is sulxs van geen dienst.

Van Cabo de Goede Hoop tot aan de Eylanden Paulus en Amsterdam moesten wij om de Zuid loopen alwaar 't ordinair alle dagen stormt Dog weijniger in 't saisoen daar wij er in waren sijnde alsdan de mousson bereijds gekenteerd. Selden egter sijn er voorbeelden datse soo gemakkelijk gepasseerd is als door ons, hebbende wij in 't geheel tot hier toe nog geen wind gehad daar wij de marzeijls voor hebben behoeven te strijken en meest alleraangenaamst weer. Den 13e Novr sagen wij op de middag een swaare hoos die met eene onbegrypelyke drift en voortgang en bij stil weer op ons schip afquam en in een oogenblicq al vrij sterck genaderd was, wij hielden er immediaat voor af en schooten er met scherp op se brak sonder ons 't minst enige schaade te doen.

Den 27e Novr liepen wij 't Eylandt Amsterdam in t gesigt en passeerden t selve op de distantie van een

[p. 9]

mijl, 't selve als meede St Paulus datter 15 mylen aflegt is onbewoond en word selden of noyt door Compagniessleepen aangedaan en alleen als men gebrek aan water heeft dat dan nog seer beswaarlyk te krygen is.

Singulier is 't op t Eyland St Paulus, dat als men een gat op t strant in de grond graaft daar immediaa.t kookend water in komt soo dat men er dikwils vis en Eyeren in gekookt heeft. Verder is op beyde niet anders te krygen behalven water als vis in overvloed en vogelseyeren de Vogels selve syn niet goed om te eten, men vind er ook swaanen die pik swart en Extra groot syn. Tot hier hoe hadden wij niet alleen een vermakelyke maar ook spoedige reyse gehad Dog na dien tyd hebben wij wel lief weer gehad dog tegelijk veel stiltens en braaf gesukkeld. Van Caho de goede hoop tot 't Eyland Amsterdam niet dan in lengte geseyld hebbende, gingen wij in de breedte afseylen en dus de warmte opsoeken die wy alvrij geschielijk kreegen, dog soo datse mij tot hier toe noyt verveeld heeft.

Den 16 Decr passeerden wij den tropicus Capricorni en quamen onder de son, dog doordien 't fris waijde incomodeerde sulxs niet. Daags daar aan en enige volgende daagen vongen wij een meenigte vis cret en beneyd genaamd die wat droog anders seer lecker is, en die wat vetter synde precies de smaak van salm soude hebben.

Wij sagen ook alle dagen een menigte vliegende vissen bij ons schip. De Cret en beneyt aast op de vliegende vis men vangtse met een pop met veeren waaraan 't fatsoen van een vliegende vis gegeeven is, in de pop sitten 2 of drie sware angels die pop is vast aan een lijn die door een Catrol aan een Leyzyspier of en ander hout vast gemaakt loopt men speeld en dobberd dan met die pop op 't water, die Cret en beneyt slet 't aan voor een vliegende vis die uijt 't water wil vliegen springt er na en blijft er aan hangen dat seer plaisierig is, De Vliegende vis heeft 2 groote vijanden te weeten deese vis en dan een soort van groote vogels vogels. Soo ras vliegen se niet uyt 't waater om haar vyand te ontvlugten ofse worden door de vogels opgegrepen. Wij vonge selden vis of se hadden vliegende vissen in. De vliegende vis komt in maaksel 't naaste bij spiering Dog is wat grooter. Ik heb er selvs gesien soo groot als groote schelvissen. Se hebben 4 vinnen met de 2 grootste die seer lang sijn en agter de kop uytsteeken. Vliegense uyt 't water somtijds 100 en meer treeden verder. So ras hunne vinne of vleugels droog worden vallense wederom needer in 't water. Wij kreegen van tijd tot tijd eene menigte voogels bij 't schip waaronder enige malmokken genaamd die op 't laast soo mak wierden datse op raas en 't wand van 't schip gingen sitten en sig door de matrozen lieten grijpen. Se hadden alle ook vliegende vissen in. Ik heb er 2 van opgeset, se sijn van onderscheijde coleuren sommige wit, sommige grijs en sommige bruyn en swart van coleur. Se gelyken 't naast na reygers dog sijn wat grooter en hebben een lange neb met scherpe tanden waarmeede se na de geene die na haar grypen sterk bijten en daar men sig voor wagten moet.

Wij saagen ook alle daagen bij 't schip een ander soort van voogels peylstaarten genaamd dog seer fraaij. Se hebben de vlugt en de grootte van een duijf ofschoon wel soo groot. Se sijn hagelwit met een fraije glans die hen in de son vliegende doed blinke uyt haar staart schieten 2 lange veeren uijt die wel een voet lang sijn en na pylen gelijken waaromse de naam van pijlstaarten gekreegen hebben. Se vliegen so hoog dat ik er geen van heb konne schieten of krijgen het welk mij seer speet.

Wij hadden gehoopt daar wij den 26 Novr beyde Eylanden Paulus en Amsterdam al gepasseerd waaren nog voor Nieuwjaar op Batavia te sullen sijn dog de reijs duirde op 't laast vrij wat langer dan wij verwagt hadden.

Toen wij in de vaste Westpassaat daar anders altijd kregen wij tussen de 112 en 113 grade lengte en 6 en 4 graaden suyderbreete niet dan seer flauw Oost en Z. Ooste winden en dus contrarie, daarenbooven veele stiltens, dat wij niet alleen niets avanceeren konde, maar ook nog meerder om de Noord gedreeven wierden, 't welk des te lastiger was, eensdeels omdat wij door de stiltens op 't schip affreuse hitten hadden en vrij wat heeter als op Batavia na de getuijgenis van anderen, en anderdeels omdat onse provisie eetbre waaren niet alleen sterk begon te minderen maar ook te bederven, tuyterste niet durvende afwagten en om dat men niet kon voorsien hoe lang 't nog soude konnen duiren wierd bij scheepraad op den 9e Janij beslooten om vermindering van randsoep aan t volk te geeven, en in plaats van 2 maal daags 1 maal daags eten.

Wij hadden al een maand door de stiltens en teegenwind gedreeven ofschoon Batavia niet verder dan 120 mylen af was en men sulxs seer gemakkelyk in 6 of 7 daagen konden afseijlen als de west begon door te staan.

Ik kon mij egter in alle omstandigheeden ofschoon een ijder verdietig en triest was seer wel schikken en kon niet vinden dat 't gemis van myn vroolijkheijd en vergenoegdheijd de reijs enigsints kan verkorten. t eeten begon voor onse tafel mede vrij slegt te worden, de booter bij voorbeeld sterk, t meel muf, t water ruijkende 't pekelvlees seer slegt en 't vers vlees was noulyks geslagt of 't begon te bederven, egter kon ik er mij so goed als ijmand aan wennen en bleef seer gesond en sonder iets hoe genaamd te manqueeren. Den 12e Janij wierd er een haij bij 't schip gesien, de haij ook wel de menschenvreeter genaamd is een vis die bysonder aast op menschen. Daar sal selden een matroos overboord vallen als er een haij bij 't schip is of de Haij attaqueerd en verslind hem. Men heeftse van onderscheyde grooten. Deese was van 6 a 7 voet lang en had de dikte van een menschen Lighaam, se hebben een seer slegt gesigt, dog hebben bij haar altijd ordinair 3 of 4 kleine visjes so groot als spieringen dit altijd vlak voor haar kop swemmen en soo ras er iets is voor de haij om op te asen swemmense er na toe en wysen t de haij aan, deese visjes worden daarom ook lootsmannetjes genoemd hij heeft een bek voorsien van booven en onderen met 3 rijen seer scherpe en in een sluytende tanden daar hij verschrikkelyk mede byten kan en heeft in 't Generaal veel kragt. De bek staat so ver na de buyk toe dat hij niets van vooren kan vatten maar moet sig eerst op de rug gojen om syn aas te vatten.

Men goyde deese haij een stuk spek toe vastgemaakt aan een swaren angel waar van 't yser een vinger dik en de geheele hoek omtrent een voet lang was gemaakt aan een stuk hout om te konne drijven en een seer swaar touw So ras was 't niet in 't water of de Lootsmannetjes swommen voor uijt en hij agter na en pakte ook immediaat 't stuk spek waardoor hij vastgeraakte en door 12 matroosen binnen gehesen wierd.

[p. 10]

Van de vis is alleenig de staard goed om te Eten, die in klijne stukjes gesneeden word en dan een heele lange tyd getrapt om er de traan uit te krijgen als die er geheel uijt is, is 't leckere vis, daar waaren aan sijn lijf vast 2 visjes diese ordinair hebben suygertjes genaamd die seer fraaij waren en die ik in arak bewaarde ik liet ook rijn cakementen claar maken en bewaarden die

Nadat wij een affreuse lange tijd door stiltens en teagenwind gedreven hadden sonder Iets te konnen avanceeren maar in teagendeel van dag tot dag meer en meer door vervoering van stroom om de west geset wierden begon tot ons aller vreugd de wind op den 18e Janij na 't noordwest te loopen 't was egter dien dag te stil om er meede te konnen avanceeren, de volgende dag begon deselve te frissen en geduirende de 5 volgende daagen sterker te worden, dog kreegen seer slegt weer en continueel seer swaar wind en regenbuij waarom de donker betrokke lugt byna in 't geheel geen vooruijtgesigt hebbende men niet altijd dorst wagen om 't na de wal te houden Ons bestek was nog wel een 40 mylen van de wal dog alleen maar gegist als sijnde de lengte daar men noyt secuir op kan sijn 't onaangenaamste van dit weer was ook dat men door de donkere, lugt in geen 3 daagen breete hadde konnen nemen. Den 24e en 25 was 't egter op de middag helder en zeen kreeg een seer goede breete met de octanten 't weer ook van tijd tot tijd helder wordende steevende men na de wal en liepen op den 26e smorgens om 6 uren die westkust van Sumatra in 't gesigt na gissing nog 6 mylen van ons, dog nauwlijks ½ mijl in 't gesigt van de wal geseyld hebbende begon de lugt weder te besetten en kreegen sterke reegenbuijen waar door de lugt betrokken wierd en men geen land meer kon sien en met de compassen tot nog toe geen vaste peijling van de wal hebbende konnen krijgen dorst men in 't onseekere 't niet op de straat Zunda aanhouden en doorseylen uijt vreese van besuijde van deselve te vervallen. Men begon ook sterk bevreest te worden voor siekten onder 't volk doordien 't selve nu 5 dagen agter malkandere altijd doornat was geweest verre de meeste niet hadde om sig te drogen of te verschoonen en de lugt door de sterke aanhoudende reegen extraordinair was verkoeld geworden. Teegens de nademiddag klaarde 't weer wederom op, men sette kragt van zeijlen bij en liep tegen 4 Uren gelukkig binnen Straat Zunda en binnen korte tijd daarna 't Eylandje Cracatoo tot meerder secuiriteyt in 't gesigt, en doordien 't alle momenten kon gebeuren dat ons de scheepen van de 2e versendeng teegen kwaamen en er alsdan maar een ogenblik tijd soude sijn door de sterke wind maakte ik alle haast om myne brieven na 't Vaderland toe te maken en in gereedheijd te hebben.

Ik eyndige met mij myne pligt te Erinneren, om den Alvermogenden Schepper, onderhouder en bestierder van al dit ondermaanse met een ootmoedig en opregt hert te looven en danken voor al 't goede en onverdiende aan mij op deese reijse beweesen, en te bidden van mijn verder in mijne voorneemens genadig Sijne Seegen te willen verleenen.

Aan boord van 't Schip

Ridderkerk zeylende in

Straat Zunda den 26

Januarij 1773