Neerlandia. Jaargang 54

De rechten van de mens

De uitgever J.M. Meulenhof zond ons toe een uitgave, die verzorgd is door de Nederlandse Inlichtingendienst voor de Verenigde Naties.

Hij schrijft daarbij: ‘Wij zijn er van overtuigd, dat U. bij de culturele taak, die U zich stelt ten opzichte van Uw lezers, de beweegredenen van het Comité van Aanbeveling voor de uitgave geheel zult onderschrijven.’

Inderdaad, de mening van de uitgever, die deze in zo'n hoffelijke vorm uitspreekt, is juist.

Het Nederlandse volk moet dit boekske: ‘De universele verklaring van de rechten van de mens’ lezen en herlezen. Het moet, wat zijn inhoud betreft, gemeengoed worden van allen, die nog enige waarde willen toekennen aan de menselijke rechten, de menselijke persoonlijkheid, de menselijke vrijheden voor allen zonder onderscheid naar ras, taal, geslacht of godsdienst.

⋆ _⋆ ⋆

Dit geschrift is duidelijk en prettig gesteld. Het is volkomen erop berekend, dat ieder het kan begrijpen, zonder dat men kennis behoeft te hebben van het internationale recht, of een meer dan gewone kennis van de geschiedenis van de laatste tijd Een doodgewoon mens, die zijn krant kan lezen, zal dit boekje zelfs een prettige lectuur vinden. Het is duidelijk en eenvoudig gehouden.

De voorzitter van de Eerste Kamer, prof. R. Kranenburg, leidt het boekje in met een goed woord.

Vooral zijn woord tot de jongeren gericht, is volkomen juist en behartigenswaard.

Hij schrijft o.m. het volgende:

‘Er es bij velen, vooral jongeren, tegenwoordig een zekere neiging (misschien zou men van een mode kunnen spreken), om zich te verliezen in pessimistische of skeptische voorstellingen en besplegelingen. Onvruchtbaar en zelfs niet interessant, want allerminst nieuw; integendeel, welhaast zo oud als de wereld, althans de cultuur. Waardevoller is het, mede zijn schouders te zetten onder het ontzaglijk moeilijke - maar grootse - werk van de verwezenlijking, stukje bij beetje, van wat thans als eis der gerechtigheid door de wereldgemeenschap is gesteld.’

Dit is een wijs woord.

Niet alleen voor jongeren.

Maar ook voor ouderen, die mee in een voor hen vaak uitzichtloze wereld dreigen onder te gaan in een noodlottig cultuurpessimisme.

⋆ _⋆ ⋆

Het spreekt van zelf, dat niet ieder deze Universele Rechten van de mens op gelijke manier zal benaderen. Noch ze op dezelfde wijze zal willen verwerkelijken. Hier spreekt de levensbeschouwing van ieder een woordeke mee. Gelik volkomen te begrijpen is.

Vandaar dat de Stichting aan allen, die dit onderwerp willen behandelen ‘in scholen, studiekringen of verenigingen’ het verzoek doet ‘de aanvulling te geven, die hun persoonlijke levensbeschouwing met zich medebrengt.’ (bl. 3).

⋆ _⋆ ⋆

Op 10 Dec. 1948 nam de Alg. Vergadering der Verenigde Naties te Parijs dit document, dat in de geschiedenis der mensheid voor altijd de naam ‘Universele Verklaring van de Rechten van de Mens’ zal blijven dragen, aan met 48 stemmen vóór en 8 onthoudingen. Tegenstemmers waren er niet.

Dit was een eerste, maar ook een belangrijke stap op een moeilijke weg, die men te gaan heeft, zullen in de wereld haar onderscheiden rassen, volken, staten, godsdiensten elkaar leren begrijpen op dit ene, zo hoogst belangrijke punt, de erkenning van de menselijke persoonlijkheid.

Nog vele stappen zullen gedaan moeten worden. De twee, die nu volgen zullen moeten zijn: het uitwerken van overeenkomsten op dit gebied en, helaas, het overwegen en vaststellen van maatregelen tot handhaving van deze rechten.

Hiermede zal dit document uit de wereld der gedachte zijn bestaansrecht moeten overzetten in de tastbare werkelijkheid en bij overtreding van de gestelde rechtsregels trachten handhaving en naleving af te dwingen.

⋆ _⋆ ⋆

Deze ‘Universele Verklaring’ heeft een geschiedenis. In 1941 stelde wijlen President Roosevelt in zijn jaarlijkse boodschap aan het Amerikaanse congres de vier vrijheden (geloofsvrijheid, vrijheid van meningsuiting, vrijwaring voor vrees en gebrek) als doeleind in de totale oorlog, die toen aan de gang was.

Een oorlog, die inderdaad een worsteling is geweest om deze vrijheden te behouden.

Op 14 Aug. 1941 noemde het door Roosevelt en

[p. 4]

Churchill te San Francisco ondertekende Atlantisch Handvest eveneens deze bovenaangegeven vrijheden en in het na de oorlog opgestelde en ondertekende Handvest van de Verenigde Naties worden zelfs tot zeven maal toe deze rechten van de mens en de vrijheden voor allen, genoemd.

* _* *

Natuurlijk heeft deze ‘Universele Verklaring’ voorgangsters gehad. Wij denken aan de z.g. ‘Bills of Rights’ van de Amerikaanse koloniën en aan de ‘Verklaring van de Rechten van de Mens en van de Burger’ uit de tijd van de Franse Revolutie. Maar het grote onderscheid tussen de ‘Universele Verklaring’ en deze is, dat de laatste verklaringen die rechten in hoofdzaak zochten als burgerrechten op politiek terrein en de eerste de mens ziet ‘vooràl als maatschappelijk wezen, als deelhebber aan een menselijke gemeenschap. (bl. 14).

Daarvoor was ook reden.

In de Franse revolutie ging het om de mens zijn burgerrechten te geven, hem drager te doen zijn van politieke rechten.

Thans gaat het om de redding en de beveiliging van de menselijke waardigheid; hem te bevrijden van de slavernij, waarin Hitler's staat hem had gebracht en het onrecht en de rechtsverkrachtig, die tengevolge van de opvatting: ‘Gij zijt niets, Uw volk is alles’ als een stortvloed van mensenleed over de beschaafde wereld was uitgestort.

* _* *

Het voornaamste van de ‘Verklaring’ ligt vanzelf in art. 1 en 2. Art. 1 luidt aldus:

‘Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren. Zij zijn begiftigd met verstand en geweten, en behoren zich jegens elkander in een geest van broederschap te gedragen.’

De art. 3 tot en met 11 leggen de rechten van de mens vast op physiek en juridisch gebied.

Hierin gaat het over het recht op leven en vrijheid, hierin worden slavernij en folteringen verboden; en nader in de art. 6 en volg. worden de rechten voor de wet nader omschreven.

Met art. 12 vangt een aantal artikelen aan, die betrekking hebben op het contact tussen de persoon en de gemeenschap.

In deze artikelen wordt gehandeld over de willekeurige inmenging in iemands persoonlijke aangelegenheden, en zijn gezin, zijn nationaliteit, het verkeren in en het verlaten van zijn land.

Heel duidelijk tekent het document de betekenis van het gezin in art. 16, derde lid.

‘Het gezin is de natuurlijke en fundamentele groepseenheid van de maatschappij en heeft recht op de bescherming door de maatschappij en de Staat.’

Met art. 18 tot en met 21 zijn de geestelijke rechten en vrijheden geregeld en de politieke rechten, terwijl art. 22 een rijtje sociale, economische en culturele rechten opsomt.

⋆ _⋆ ⋆

In deze 30 artikelen tellende ‘Verklaring’ hebben wij dus een belangrijk document. Het practische, feitelijke werk is geleverd door de z.g. ‘Commissie inzake de Rechten van de Mens’ die onder leiding heeft gestaan - en het is, zoals algemeen erkend is, een voortreffelijke leiding geweest - van Mevrouw Eleanor Roosevelt.

Natuurlijk moeten wij nu verder

Het wachten is thans op het Statuut, dat deze Verklaring practisch uitvoerbaar maakt.

Want op dit ogenblik kan geen enkel individu nog persoonlijke rechten aan de Verklaring ontlenen.

Deze is slechts een verwoorde vorm van wat er leeft in het bewustzijn van de wereld, zoals dat op de beroemde Alg. Vergadering der Verenigde Naties op die gedenkwaardige l0de December 1948 tot uitdrukking is gekomen.

Het geschriftje, dat op onze schrijftafel ligt, zegt het juist en scherp.

‘Wat er in staat “behoort” in elke Staat voorhanden te zijn. Ontbreekt het, dan bewijst dat, dat er in die Staat een tekort aan eerbied voor de menselijke persoonlijkheid bestaat, maar het geeft de mensen, die tekort zijn gedaan, geen mogelijkheid tot “actie” (= vordering) tegen de staat.’ (bl. 10)

In het Statuut, waarnaar we verlangend uitzien, ‘formuleert men geen idealen, maar dwingende bepalingen, geen dingen die “behoren” te zijn, maar dingen die inderdaad zùllen zijn’. (bl. 13)

En vanzelfsprekend hebben wij, die een man als Hugo de Groot onder onze stamgenoten hebben, daarvoor alle belangstelling.

Wij hopen vurig, dat dit Statuut niet te lang op zich zal laten wachten. De wereld roept erom.

E.H.B.