Neerlandia. Jaargang 40

[p. 270]

Ned.-Indië

Nationaal Besef

't Ontbreekt den Nederlander in Indië niet aan nationaal besef, al zal hij - of zij - dat lang niet altijd laten blijken; 't leeft toch diep in de overgroote massa der Nederlanders, ook bij hen, die hier geboren werden; een besef, dat ten deele onderhouden wordt door de familie- en vriendenbanden in Holland; voor een ander deel weer, door het zich één gevoelen, met dat deel van het Rijk, dat Nederland heet.

Dat is nu geen frase, noch zoo maar een element voor een gelegenheidstoespraak, en 't zijn juist de laatste maanden geweest, welke op ondubbelzinnige wijze hebben doen blijken, hoe diep dat nationaal besef geworteld zit.

Het kan natuurlijk niet mijn bedoeling zijn op de gebeurtenissen, welke ik hier op het oog heb, nog eens nader in te gaan; de lezer weet, wat ik bedoel en kranten en tijdschriften hebben er uitvoerige bijzonderheden van gebracht in woord en beeld: de viering van den verjaardag van H.M. de Koningin, en de feesten ter gelegenheid van de verloving van onze Prinses met Prins Bernhard, en dan de vlootdemonstraties, met veel succes - want een zeer groote belangstelling trekkend - in Soerabaia en in Batavia gehouden, en de actie van het Weermacht-Comité, onder de zoo vaderlandsche leuze ‘Let op U Saeck’.

Wanneer ik aan deze gebeurtenissen herinner, dan is het om te doen uitkomen, dat als er maar gereede aanleiding voor bestaat ook de Nederlander in Indië getuigt van zijn gehechtheid aan Koningin en Nederland; dan komt wat er zoo diep, latent verborgen ligt in veler gemoed, als van zelf naar buiten, in een eensgezinde getuigenis, bij alle verdeeldheid van meeningen.

Er is over dien verdeeldheidszin en over dat eenheidsbesef, beide typische elementen van den Nedeerlandschen volksaard al zoo veel gezegd, dat ik er hier niet verder op inga, volstaand met te constateeren, voorzoover dat binnen het kader van mijn betoog noodig is.

En dan zou ik hierop willen wijzen, dat wie soms mocht meenen, dat er geen nationale eenheidszin leeft, in de Nederlanders - en ik bedoel nu natuurlijk die in Indië, en het werd wel eens hier en daar zoo voorgesteld - toch weinig kijk had op een der kenmerkendste eigenschappen van den Nederlandschen aard, zooals men die ook in Indië vindt.

Daarbij behoeft men hier waarlijk geen onderscheid te maken tusschen wat dan de ‘trekkers’ en de ‘blijvers’ heeten. Want het moge waar zijn, dat de eerste groep zich door hechte banden aan het moederland verbonden is blijven gevoelen en daarheen steeds bleef heenleven; er gaat toch nog iets uit, boven dat familie-verband; dat is het algemeene nationaal besef, zooals men het ook bij die ‘blijvers’ vindt, waar men zich evenzeer verbonden gevoelt aan dat zoo tastbare Nederlandsche begrip, Holland, de kern, het middelpunt, bron van kracht en arbeid in zoo menig opzicht ook voor en ten bate van Indië. Maar onmiddellijk daarnaast stelt men - en terecht - Ned.-Indië, dat òf eigen geboorteland is, òf als een tweede vaderland werd, met eigen krachts- en arbeidswil.

Ik moet in dit verband nog een enkele opmerking maken over die blijversgroep, want die moet men niet zoo beperkt opvatten als de naam zou doen veronderstellen. Die groep toch omvat waarlijk niet alléén hen, die hier zullen blijven, als in hun geboorteland, of omdat het een tweede vaderland werd, maar ook hen, die zich wel zóó verbonden weten en gevoelen aan Ned.-Indië, dat al zullen zij tenslotte - misschien, want voor velen is dat niet zoo stellig en zeker - naar Holland terugkeeren, tòch Indië als hun tweede vaderland beschouwen, met een dankbaar gevoel, voor hetgeen Indië voor hen is geworden, en daarbij

[p. 271]

denke men vooral niet aan materieele verwervingen, maar waarlijk aan een gehechtheid aan dit land en zijn bewoners.

In beide groepen leeft dus dat nationaal besef en het is wel een gelukkige omstandigheid te achten - waarop ik hier speciaal wilde wijzen - dat er juist achtereenvolgens zoo telkens gereede aanleiding was om er - zonder kunstmatige opwekking - van te getuigen. Ook straks weer, bij de huwelijksfeesten van Prinses Juliana en Prins Bernhard.

Er is zelfs, meen ik en ik weet, mij niet te vergissen, een voortgaande stemming van nationaal sentiment merkbaar, alsof dat nationaal besef niet weer ging onderduiken, om latent, ongemerkt te blijven voortleven; maar alsof het als een golf, veel méér, dan men wel gewoon was te ervaren, de oppervlakte van ons dagelijksch leven blijft beroeren. Of men zou ook kunnen zeggen, het zit in de lucht, als een sterkend gevoel, dat niet anders dan ten goede kan komen aan versterking van ons saamhoorigheidsbesef.

Het is van belang hierop de aandacht te vestigen, juist in een tijd, als waarin wij leven, omdat wel blijkt, dat er geen kunstmatige middelen noodig zijn, voor het opwekken en onderhouden van het nationaal besef; omdat, al moge dit dan niet geregeld tot aan de oppervlakte tot uiting komen en, zelfs, bij velen onzer, persoonlijk niet geregeld binnen ons bewustzijn zich doen gelden, het toch altijd nog van een dusdanige levenskracht is, dat als het tot gelding komt, ondubbelzinnig en sterk naar buiten zal treden.

Daarvan hebben de heuglijke gebeurtenissen, waarop ik doelde, getuigd, daarvan bleek ook bij die vlootdagen in Soerabaia en Batavia, daarvan vindt men de sporen ook bij die Weermacht-actie, zij het dan, dat de Nederlander als het aankomt op een getuigenis door middel van handteekeningen of inteekenlij sten e.d. gewoonlijk zich minder actief toont.

Maar er is toch meer instemming dan wel blijkt - totdusver - uit de belangstelling voor die Weermachtsactie.

Dat het met de inteekening voor een bijdrage niet zoo schijnt te vlotten, mag men o.i. dan ook niet als maatstaf nemen, daarbij kunnen zich verschillende overwegingen doen gelden; doch daarop zal ik hier niet ingaan. Alleen wil ik er, tenslotte, op wijzen, dat er in dezen tijd zooveel gevraagd wordt, voor een Steuncomité, voor een huwelijksgeschenk voor Prinses en Prins, voor de plaatselijke viering van de huwelijksfeesten en voor nog zoo veel meer. Terwijl de beurs van den burger, ook in Indië, enge grenzen stelt.

Het is allerminst de bedoeling het nationaal besef te waardeeren naar de financieele getuigenissen; ofschoon men dan weer er rekening mede moet houden, dat het penningske van den kleinen man zijn bijzondere waarde heeft.

Al met al, wordt het als sterkend en verblijdend teeken begrepen, dat het nationaal besef zich zoo duidelijk uit; wat, wie den Nederlandschen volksaard goed kent, eigenlijk niet verwondert.

W.C. VAN MEURS.