Neerlandia. Jaargang 40

Fransch Vlaanderen

Stambewustzijn in Fransch Vlaanderen

Wie zijn geschiedenis kent; wie weet welk een onophoudelijken strijd het latijnsche zuiden van Frankrijk sinds eeuwen voert tegen den invloed uit het noorden, tegen den noordelijken volksgeest zelf, kan eenigszins beseffen, waarom Fransch Vlaanderen tegen dat streven in verzet is gekomen en hoe zwaar het voor het volk in den ‘West-hoek’ moet zijn, zich volkomen te handhaven. Hier is de laatste verschansing van den, vroeger zoo ver zuidwaarts doorgedrongen, noordelijken invloed. Van het noorden is de vorming van den Franschen staat, de ontwikkeling van zijn beschaving uitgegaan. Een Germaansche volksstam, de Franken, gaf zijn naam aan Frankrijk en zijn rechtspraak aan een groot deel van het land gedurende vele eeuwen. De graaf van Vlaanderen was langen tijd de eerste paladijn van den Franschen koning. Later is een sterk streven naar latiniseering uit het zuiden opgekomen. De adel zocht zijn beschaving in Italië; de Fransche vorsten gingen latijnsche rechtsgeleerden raadplegen. De belangrijkste ambten kwamen in handen van mannen uit het zuiden. Bloedvermenging met een zwart ras werd nog eerder geduld dan huwelijken met Vlaamschen. In een zeer lezenswaardig opstel in ‘De Nieuwe Gemeenschap’ heeft Abel Verschoore onlangs dit streven naar latiniseering breedvoerig geschetst. Deze schrijver ziet het als tegen elken noordelijken invloed gericht, niet alleen dien uit Duitschland, maar ook uit Engeland en Noord Nederland. Tot in onze dagen wordt nog zeer sterk zelfs in Nederland gewerkt om aan de daar wonende ‘barbaren’ de zegeningen van de Fransche beschaving te brengen.

Nochtans handhaaft zich het Nederlandsche of Vlaamsche stambewustzijn in Fransch Vlaanderen. Men herinnert zich de aardige bijzonderheden, die Mr. W.J.L. van Es in zijn boekje ‘De Fransche Nederlanden’ heeft meegedeeld over daar nog overgebleven taal, zeden, volksspelen en hoe dat gewest nog burgemeesters, wethouders, advocaten, notarissen, bankiers, doctoren, apothekers en andere verdienstelijke menschen aan het zuiden geeft. Opmerkelijk lijkt het ons, dat de Parijsche pers, die vroeger Fransch Vlaanderen zelden noemde, in den laatsten tijd herhaaldelijk aan den Westhoek aandacht gaf. Als levenstee-

[p. 88]

kenen uit het noorden zelf moet o.a. genoemd worden de oprichting van een blad in twee talen de ‘Courrier du Nord’. Vier in het Fransch gestelde bladen hadden reeds een Vlaamsche rubriek; de ‘Revue de Flandres’ te Toerkopje heeft er thans ook een ingevoerd. De ‘Lion de Flandre’ met zijn vele Nederlandsche opstellen, de ‘Cri des Flandres’, het geheel in het Vlaamsch geschreven blad ‘De Torrewachter’ en Tisje Tasje's Almanak kennen, hopen wij, vele onzer lezers.

Diepen indruk heeft het onder de Vlamingen gemaakt, dat bij het, verleden jaar te St. Malo-bad gehouden, congres van het Vlaamsch Verbond in Frankrijk, de burgemeester de vergaderden toesprak in de zoete Vlaamsche taal. Noord Nederlanders moest het verheugen, dat aan de toen gehouden wedstrijden voor taal, geschiedenis en volkskunde vieren-veertig personen deelnamen, het grootste aantal tot dusver bereikt. In 1925 waren er maar zeven. Bij den strijd om den door prof. C. Looten gestichten tooneelprijs kwam de oud-Vlaamsche volksgeest aan den dag in een voorkeur voor blijspelen en kluchten. Een prijs was ook uitgeloofd voor een studie van de volksoverleveringen en werd behaald door den schrijver van een levensbeschrijving van ‘Tisje Soete’, welk boek een rijke mijn moet zijn van wetenswaardigheden over zeden en gebruiken in wat oudtijds werd aangeduid als de ‘lage landen bi der see’.

En dan was daar de optocht, ter gelegenheid van het bedoelde congres gehouden. Dat was niet een van die flodderig in elkaar gezette wandelende kijkspelen en reclamevertooningen, waaraan men gewend was geraakt, maar een met kundige hand ontworpen en zorgvuldig samengestelde tentoonstelling van volkskunst. De figuren en de kleedij waren overdacht en kenschetsend. Daar waren de Reuzen van het oude lied. Daar zaagt gij de bazinnen van Duinkerken, de trompetters van Hazebroek, de bekoorlijke kantwerksters van Belle. In den stoet liepen de ‘zotten’ van het Rederijkersgilde, Wansje Vleteren uit Hazebroek (een legendarische figuur), de drie wijzen van Outtersteene, boogschutters, visschers en zooveel anderen als uit de schilderijen van beroemde meesters gestapt. Moeder Vlaanderen toonde haar gelaat.

Het Vlaamsche stambewustzijn vertoont een onmiskenbare herleving. Jongelieden, voor het meerendeel in verfranschte kringen geboren en wier moedertaal het Fransch is, hoort men op straat en in bijeenkomsten Vlaamsch spreken en zingen. ‘Wie - zoo schrijft Justin Blanckaert in “Le Lion de Flandre” - hen kon bespieden in hun huiskamer, zou opmerken hoe zij hun kinderen Vlaamsch leeren, een taal, waarvan zij vijf jaren geleden zelf geen woord verstonden. Dat is niet het plat-Vlaamsch, niet de een of andere gewestspraak, maar het “algemeen beschaafd” Nederlandsch, de taal der beschaving. Wilden wij volledig zijn, wij zouden menige voorname persoonlijkheid uit het Rijselsche kunnen noemen, die ondanks hoogtin leeftijd - beter laat dan nooit - Nederlandsch is gaan leeren’. In 1919 zou men in den ‘Westhoek’ geen tien menschen hebben gevonden, die zuiver Vlaamsch schreven, dit is geheel veranderd.

Veel blijft er ongetwijfeld nog te wenschen. Een grootte leemte is, dat ambtelijk het Nederlandsch niet in de scholen wordt onderwezen. Hoeveel moeite heeft het niet gekost, het aan de vrije Universiteit te Rijsel ingevoerd te krijgen! Verschillende zelfstandige instellingen hebben leergangen ingericht en kunnen op vrij gunstige uitkomsten wijzen. Het zou zeer gewenscht zijn dat, even als in Bretagne mogelijk bleek, de provinciale raden het onderwijs in de oude landstaal bevorderden en daartoe begonnen met het zingen van Vlaamsche volksliederen door de leerlingen in te voeren. Vervolgens zijn geregelde leergangen in het Vlaamsch hoog noodig; het congres van 1935 heeft daarop aangedrongen. En dan ook zou het dringend gewenscht zijn, dat van overheidswege de studie der volkskunde, de inrichting van volksfeesten, muziek en tooneeluitvoeringen, plaatselijke spelen, het onderhouden van gewestelijke gebruiken werd bevorderd en aangemoedigd. Alles wat van den ouden bouwtrant of in het landschap

[p. 89]

bewaard is, moet zorgvuldig worden beschermd en onderhouden Het Vlaamsch Verbond van Frankrijk gevoelt dit alles zeer levendig en dringt er in woord en schrift op aan. Hartelijke waardeering en steun verdient zijn volhardend streven, het stambewustzijn te verlevendigen en van het oude stamleven te redden en te bewaren, wat behouden kan worden.

H.S.M. VAN W. CROMMELIN.