Neerlandia. Jaargang 40

[p. 9]

Ned.-Indië

Kolonisatie van Nieuw-Guinee

Een schrijver in het Engelsche tijdschrift Fortnightly Review heeft aanbevolen, het zoo pijnlijke vraagstuk der ‘arme blanken’ in Zuid-Afrika op te lossen door deze menschen af te stooten naar die samenleving der negers. Zoo weet ook in Ned.-Indië een groep voor de behoeftige Indo-Europeanen - een gouverneur-generaal heeft hen een struikelblok op den weg naar Indië's zelfstandigheid genoemd - geen anderen uitweg dan de kampong, d.w.z. het opgaan in de Inlandsche samenleving, waarheen de werkloosheid vele dezer ongelukkigen reeds dringt. Tegen dit onbarmhartige stelsel hebben de beide kolonisatievereenigingen, die in Nieuw-Guinee werken, overplanting naar dat bijna leege Nederlandsche gebied bedacht en sinds vijf jaren uitgevoerd. Het zou een voortreffelijke oplossing zijn, indien de tijd ervoor rijp was. Twee groote bezwaren zijn al dadelijk de onvoldoende verkenning van het land, die thans ten deele (voor den zoogenaamden Vogelkop) door de vliegtuiger van drie groote petroleummaatschappijen zal worden aangevuld en de slechte tijd voor afzet van voortbrengselen. Dr. W.C. Klein, secretaris van het Nieuw-Guinea comité, die dezer dagen van een reis ter vergelijking van het Australische met het Nederlandsche deel van het groote eiland werd terug verwacht, is van meening, dat met kolonisatie nog een tiental jaren moet worden gewacht. Ook dr. B. Vrijburg, die zelfs voor Nederlanders kolonisatie in Indië bepleit, waarmede z.i. nog geen ernstige proef is genomen, is na een bezoek aan de beide nederzettingen op Nieuw Guinee bij Hollandia en Manokwari van oordeel, dat men nog wat moet wachten en liever elders in de Oost, in het bijzonder in de Daïrilanden op Sumatra (bij het Tobameer) proeven moet nemen met kleinen landbouw, tuinbouw, veeteelt en zuivelfabricage. Hij meent dat men door goede organisatie, zeer goedknopen grond, voortbrenging in het groot, regeeringssteun, goede werkkrachten, een beginkapitaal en goedkoop crediet, de mededinging tegen Inlanders en Chineezen zal kunnen volhouden.

Het groote belang van dit vraagstuk springt in het oog. De vraag of het wenschelijk is, dat zooveel Indo-Europeanen onder den druk der tijden voor den Nederlandschen stam verloren gaan, zal men zeker niet met een licht hart bevestigend beantwoorden. Bovendien vormen juist zij de groep, die voor bevolking van Nieuw Guinee, dat voor Nederlanders ongeschikt is, in aanmerking komt. ‘Nieuw Guinee roept’ kozen toevallig twee schrijvers tot titel voor vlugschriftjes, waarin zij aandacht vroegen voor dit gebiedsdeel, dat twaalf malen zoo groot is als Nederland; waar alle beschavingswerk nog moet geschieden - behoudens de bewonderenswaardige uitkomsten, die de protestantsche en de roomsch-katholieke zending vooral in de laatste tien jaren hebben verkregen - en dat als een uitkijkpost, eenmaal misschien als een verdedigingssteunpunt ligt op het uiteinde van het Nederlandsche gebied aan den Grooten Oceaan. Andere volken, die maar op de kaart hadden te kijken; die niet dachten aan de geweldige afstanden en de ontzaglijke kosten eener kolonisatie van dit eiland, vroegen: wat doet gij er mee? Japanners vestigden er zich, breidden die vestigingen uit op plaatsen welker waarde Nederlandsche onderzoekers later erkenden (Nabire, Sarmi, Momi) en drijven handel op Japan met kleine schepen, die door lager eischen gemakkelijk met de voortreffelijke, maar duurder werkende Nederlandsche kunnen wedijveren.

Terwijl de Indo-Europeanen èn door de omstandigheden, èn omdat zij aan het klimaat gewend zijn, ook wegens de betrekkelijke nabijheid van Nieuw Guinee en de mogelijkheid zich daar een zelfstandig bestaan te verschaffen, voor

[p. 10]

deze kolonisatie in het bijzonder aangewezen schijnen, is het teleurstellend, dat hun vestiging geen betere uitkomsten heeft opgeleverd. Noch zijzelf, die in grooten getale (verhoudingsgewijs) terugkeeren, noch de besturen der vereenigingen, die dit mooie werk vijf jaren voortzetten, zijn tevree. Waaraan ligt dit?

In de eerste plaats aan den (noodgedwongen) te kleinen opzet. De Japanners werken met een kapitaalkrachtige maatschappij, die bovendien een, naar het schijnt, onbeperkter regeeringssteun geniet. Daardoor konden zij zich bijv. in de streek bij Sarmi nederzetten, welker vruchtbaarheid een Duitsch deskundige in een verslag aan de ‘Vereeniging Kolonisatie N-G’ roemt, doch die alleen met veel kapitaal kan worden ontgonnen. Zelfs zij hebben het daar blijkbaar niet gemakkelijk, te oordeelen naar de groote beloften, die zij doen om ook Nederlandsche kolonisten tot zich te lokken. De Nederlandsche kolonisatie, die uit vrijwillige bijdragen en lidmaatschappen bekostigd wordt, is daarentegen van het begin tot het eind een zich-behelpen. Voertuigen, met uitzondering van een paar sloepen, zijn er niet. Wegen en bruggen ontbreken of zijn onvoldoende. Men bezit geen kunstmest tot verbetering van de vaak schrale gronden.

Dakbedekking moet worden verkregen uit oude petroleumblikken. Wij lezen in het orgaan ‘een kolonist zou dol-gelukkig zijn met 200 m. oude pijpen. Kan de een of andere ijzerhandel hem daaraan wellicht helpen?’ Hoe noodig voor het werk zijn niet motoren! Met ongelooflijk veel inspanning en volharding heeft de heer Ebeli bij Hollandia een zagerij en 'n koffiebranderij in elkaar gekregen. Te Manokwari is zelfs niet gezorgd voor behoorlijk onderdak voor nieuw aangekomenen, iets wat toch wel allereerst in orde mag zijn en bij Hollandia ook in orde is. De voorbereiding laat in zeer veel opzichten te wenschen en daaronder lijden de gezindheid in de nederzetting, de stemming, waarmee men de vele teleurstellingen, de eenzaamheid, de ontzaglijke verveling draagt. En het ontzag voor den leider. In een der beide kolonies waren misbruiken ingeslopen, die tot ontslag van den bestuurder aanleiding gaven. In de andere had de leider zich veler genegenheid verworven, maar miste hij toch de eigenschappen of de middelen voor een krachtig bewind. Aan de eene zijde bedreigden hem ‘jonge kolonisten, die zich aan geen gebod stoorden, in het geniep geholpen door een paar ouderen, aan den anderen kant vond hij de vereeniging, die om uitkomsten vroeg’. Aldus het orgaan der vereeniging zelf. Diep teleurgesteld in zijn medekolonisten, verloor hij den lust, zijn taak voort te zetten. Het Bestuur der K.N.G. heeft in de jaarvergadering van verleden jaar ruiterlijk zijn fouten en vergissingen erkend. Maar van de kolonisten vernam men niets van zulk een bekentenis! Wat - om bij de Hollandia te blijven - de leider alzoo van hen te verduren had, blijkt uit zijn verslagen. Er was lijdelijk verzet, voorgewende ziekten en een ‘mode om uit te zien naar andere terreinen’, voor welke ‘mode’ intusschen goede redenen bestonden. Over het algemeen was de geest in de kolonie slecht. Enkelen waren 20 dagen in het werk ten achter, bijv. omdat zij liever meubels voor zichzelf maakten, dan hun winkelschuld te betalen met arbeid voor de gemeenschap. De een blijft van den arbeid weg om zijn misnoegen te toonen, een ander, omdat hij voor zijn vrouw de wasch wil doen. Een paar jongens mogen van hun vader niet voor de gemeenschap werken, voordat het eigen huis af is, anderen gaan bridgen en dobbelen en houden zich ziek. Vrijwel alle perceelen der candidaat-boeren werden verwaarloosd, tengevolge van het verbod, Papoea-arbeid te gebruiken anders dan voor het openhakken van het terrein en voor het vervoer. Toch is de verplichting der kolonisten, zelf hun grond te bewerken niet alleen natuurlijk, maar ook noodig tot voorkoming van ongewenschte toestanden als op Java heerschen. Dat zulke regelingen gemaakt worden in hun eigen belang, willen echter de meesten niet inzien. De zelfgenoegzaamheid der kolonisten ondermijnt de tucht, wat noodlottig is voor de regeling van het werk en de opleiding. Afspraken en schriftelijke be-

[p. 11]

loften worden niet gehouden. Het verschil van godsdienst veroorzaakt gaandeweg meer moeilijkheden. En er is een ‘volkomen gemis aan saamhoorigheid’. Ten bewijze hiervan werd o.a. aangevoerd, dat de kolonisten een neiging hebben om uit te zwermen, zoodat bij Manokwari ten hoogste 400 kolonisten zich verspreidden over 20.000 ha., iets wat bij Hollandia alleen door natuurlijke grenzen werd belet. Zou men hieruit opmaken, dat de avonturiersgeest er dus wel inzit, voor den samenhang eereer kolonie, het vervoer, onderwijs, landbouwkundige en geneeskundige voorlichting, coöperatieven koop en verkoop kan die avontuurlijkheid toch niet worden toegelaten. Het ergst is echter, dat ook waar de kolonisten binnen een beperkt gebied blijven, er van gemeenschapsgevoel bitter weinig te bespeuren valt.

Orde en tucht worden thans ingevoerd. Te Manokwari wordt de arbeid van Papoea's evenzeer beperkt als bij Hollandia. Ook hier is een ‘herordeningsplan’ opgesteld. Het Bestuur der K.N.G. erkent, het verschil tusschen leer en wezen miskend en niet genoeg gerekend te hebben met de menschelijke natuur.

Hoe het zou kunnen zijn, leert men bij de Japanners, die het zelfs in de oerbosschen der Amazone uithouden. Zij bezitten blijkbaar een bijzondere geschiktheid voor aanpassing bij een tropisch klimaat naast speurzin voor bruikbare terreinen, doch daarbij komen toch andere eigenschappen. Zij vormen in den vreemde, zoowel als thuis, één aaneengesloten geheel. Zooals er één denkt, denken allen. Eenzelfde geest bezielt hen; zij werken voor zichzelf door te werken voor elkaar, stellen hun persoon achter bij den dienst van de kolonie, van het vaderland. Zij cijferen, zooals Sadao Araki in ‘De Roeping van Japan’ eischt, zichzelf weg en stellen zich uitsluitend in dienst van de openbare zaak.

Is het mogelijk, zulk een krachtig gemeenschapsgevoel aan Europeanen in te prenten? In Rusland wordt het beproefd, de uitslag is twijfelachtig. In Duitschland is veel bereikt door een dwang, waarmee men bij Nederlanders niet behoeft aan te komen. Waardoor mislukte de Nederlandsche kolonisatie te Pinos in Argentinië? Doordat de meeste kolonisten alles in het nieuwe land vergeleken bij hoe zij het thuis hadden, dus niet doordrongen waren van het besef, een nieuw leven te beginnen. Met de oude gebruiken konden zij ook hun zelfgenoegzaamheid niet opzij zetten, bleven zij opgesloten in hun kringetje en geen tucht dwong hen, of zou vermoedelijk bij machte zijn geweest hen te dwingen, om met en voor de gemeenschap te leven. Wat Nieuw Guinee betreft, zijn de beste kenners van land en toestanden van oordeel, dat niet de geschikte menschen werden uitgezonden, terwijl juist nergens zoozeer de beste man noodig is als op Nieuw Guinee. Vandaar in 't vervolg een scherper uitverkiezing. Uitmuntend! Doch daarmee verdwijnt de beteekenis van Nieuw Guinee als toevluchtsoord voor de mislukten op Java, die uiteraard niet tot ‘de besten’ behooren en nog minder, zooals ook is voorgesteld, in staat zijn om een waarborgsom te storten.

Indien wij goed zien, zal de taak der Nieuw-Guineesche kolonisatie-vereenigingen van aard veranderen. Het gaat boven haar macht, de kolonisatie in dat wilde land te ontwikkelen en tegelijkertijd te voorzien in de overplanting van werkboze of behoeftige Indo-Europeanen van Java. Dit belang zal aan anderen moeten worden overgelaten, terwijl de beide vereenigingen, terdege hervormd in overeenstemming met de ervaring van vijf jaren, bij strenge uitverkiezing der kolonisten, dus beperking van haar werk, den arbeid wellicht nog zullen kunnen volhouden totdat de thans in 't groot ondernomen verkenningen beter geschikte terreinen zullen hebben aangewezen en gegevens hebben verstrekt, die den aanleg van vliegvelden toelaten. Het vliegtuig moet N. Guinee ontsluiten. Nu de aandacht van landgenoot en vreemdeling op dezen uithoek van het eilandenrijk is gevestigd en de aandrang van den vreemdeling toeneemt, zal het Nederlandsche volk niet langer het verwijt willen dragen, dat het een taak verwaarloost, die de geschiedenis het heeft opgelegd. H.S.M. v. WICKEVOORT CROMMELIN

Lid ‘Nieuw Guinea Studiekring’.