Neerlandia. Jaargang 38

Suriname

Emigratie naar Suriname.

Van bevriende zijde werd mij verzocht aandacht te willen schenken aan het artikel van Dr. Rutgers in het nummer van ‘Neerlandia’ van Jan.-Febr.1.1. en voor de lezers van dit blad de ‘pro's’ van een kolonisatie van Suriname door Nederlanders nogmaals te willen bespreken.

De eerste vraag van Dr. R.: ‘Zijn er feiten en cijfers aan te voeren om tot een Nederlandsche kolonisatie van Nederlandsch Guyana te besluiten?’, beantwoord ik beslist bevestigend en merk hierbij op dat Dr. R. slechts negatieve argumenten gebruikt in zijn stukje ter bestrij-

[p. 67]

ding van Hollandsche kolonisatie. Al zijn er voor Ned. Guyana nog geen feiten en cijfers aan te voeren, omdat Hollandsche kolonisatie er altijd systematisch is tegengewerkt, de voorbeelden van geslaagde groote kolonisaties in andere, nog warmere tropenlanden (tropisch Amerika en tropisch Australië), verantwoordt Hollandsche kolonsiatie van Suriname ten volle.

Wat betreft de boerenkolonie van 1845 kan ik mededeelen dat deze 40 jaren geleden, toen ik het voorrecht had als medicus in Suriname te wonen, welvarend was en dat de kolonisten gezond waren.

In 1892 bedroeg de geheele bevolking van Suriname 58484 zielen. Hiervan waren 6473 Britsch-Indiërs, toenmaals bijna allen op plantages werkzaam, en 210 Hollandsche boeren.

Deze boeren werkten op hun groote doch schrale op schulprits gelegen weilanden en akkers, op de wijze der vaderen van 1845.

Het is niet te verwonderen dat door de regeeringspolitiek van invoer van Aziaten, waarvan er thans 67000 in de Kolonie wonen, de welvaart der boeren getaand is.

Had men deze boeren, die bij hun gestagen handenarbeid niets voor hun geestelijke ontwikkeling konden doen, moderne begrippen van akkerbouw bijgebracht, dan waren zij zeker nog welvarend. Wat het kiezen van andere beroepen bij de jongeren betreft, dit is een cosmopolitisch verschijnsel bij alle landbouwers. Britsch Indiërs en Javanen doen trouwens hetzelfde. Voorstanders van Hollandsche emigratie hebben overigens steeds het oog gehad op uitvoerproducten, nooit op die voor de binnenlandsche markt. Loonende uitvoerproducten zijn gevonden in rijst en citrusvruchten.

Wat Dr. Rutgers bedoelt met een rijst- en vruchtencultuur, waarvan de producten buiten Suriname afzet moeten vinden tegen prijzen, die belangrijk hooger zijn dan de binnenlandsche, is niet duidelijk.

Aan Dr. R. moet het toch bekend zijn dat de hoedanigheid dezer voortbrengselen zoo slecht is, dat niemand buiten Suriname ze koopt. De Surinaamsche rijst, die Ir. Van Dijk, vóór hij zijn proefbedrijf begon, aan rijstmakelaars te Amsterdam ter beoordeeling aanbood, werd daar als honden- of paardenvoer gequalificeerd. Ook de minderwaardige sinaasappelen, die hier uit Suriname in kisten worden aangevoerd, met slechts weinig smakelijke exemplaren, zullen wel nooit een markt vinden. Het voornemen der Hollandsche kolonisten is goede rijstsoorten en veredelde vruchten te kweeken en uit te voeren.

De fout, van ons mooie Suriname een kolonie van Aziaten gemaakt te hebben, wreekt zich nu.

Ik heb getracht een psychologische verklaring te vinden voor de tegenwerking, die de Hollandsche kolonisatie van Suriname steeds ondervonden heeft.

Dat de kolonisatie van 1845 zoo slecht was voorbereid, was te danken aan tegenwerking in leidende Kreolenkringen. Deze was eensdeels te verklaren uit de vrees voor verlies van prestige tegenover de negerslaven door het verrichten van veldarbeid door blanken, anderdeels uit vrees voor verlies van invloed op het bestuur, bij toenemende Hollandsche bevolking. Stelselmatig zijn de Hollandsche boeren tegengewerkt en geplaagd.

Later, toen men den slavenarbeid door Aziaten deed verrichten, stuitte Hollandsche kolonisatie op de belangen der plantagebezitters, die, hopende met de aan te voeren contractarbeiders hun ondernemingen te kunnen redden, alle subsidie voor Suriname te hunnen bate opeischten.

Thans blijkt het, dat de groote landbouw in Suriname met zijn te dure ingevoerde werkkrachten, de mededinging met andere tropenlanden, die over goedkoopen koeliearbeid beschikken, niet kan volhouden. De proef met Aziaten heeft 63 jaren geduurd, de mislukking was echter veel vroeger al duidelijk.

Thans meent men door het klein-landbouwbedrijf van Aziaten en Kreolen de kolonie in beteren toestand te kunnen brengen. Ik acht het plicht der regeering deze klein-landbouwers voor te lichten en aan een goede soort van rijst te helpen en hen ook behulpzaam te zijn bij het verkrijgen van de goede soort sinaasappelboompjes.

Geraken de menschen hierdoor tot meer welvaart, dan kunnen zij tenminste door het betalen van belasting en landhuur iets teruggeven van het geld, dat Hollandsche belastingbetalers voor hen hebben opgebracht en nog opbrengen.

Daarmee zijn echter onze 400.000 werkloozen niet geholpen. Men vergete daarbij ook niet, dat de bevolking van Nederland met 100.000 zielen 's jaars aangroeit. Ook is een verbetering van den economischen wereldtoestand in afzienbaren tijd niet te wachten. Is men in leidende kringen zoo onkundig van het lijden, vooral moreel, van de werkloozen, die willen arbeiden en vooruitkomen en die bij een toebedeeld stuk brood, hun tijd moeten verbeuzelen?

Waarom grijpt de regeering deze gelegenheid niet aan, om de duizenden, die naar Suriname willen emigreeren, te helpen? De arbeiders, die den heer Van Dijk bijstaan in zijn proefbedrijf te Nickerie, schrijven brieven vol geestdriftigen lof over het klimaat en over hun werken.

Doch laat ik bij de zaak blijven.

Dr. R., die zich steeds een tegenstander van Hollandsche kolonisatie getoond heeft en slechts voor den druk van volksvertegenwoordiging en regeering zijn tegenkanting tegen het plan Pyttersen-Van Dijk opgegeven heeft, vraagt ‘waarom de emigratie naar Suriname met zooveel vertrouwen wordt aanbevolen’. Dit vertrouwen dan berust op de wetenschap, dat er honderdduizenden Europeanen sinds het begin dezer eeuw met goeden uitslag naar de tropen emigreeren en, daar slagen, en op de ervaring van den in Suriname als een der bekwaamste planters bekend staanden heer J.A. Liems, die zeer voorzichtig in zijn oordeelvelling, nooit een proef zou aanbevelen, die kans op slechten uitslag zou hebben.

Door zijn veertigjarige ervaring als landbouwer, door zijn adviezen voor grondbewerking en bevloering aan Aziatische en Kreoolsche landbouwers, staat hij in Suriname hoog aangeschreven.

Het stellen van een prognose verraadt wetenschap en kennis, bij den astronoom zoowel als bij den landbouwkundige, omdat de controle gemakkelijk is. De raad en voorspellingen van den heer Liems aan het landbouwproefstation zijn, wat de citruscultuur betreft, door de leiding van dit station in den wind geslagen, Cijfers en feiten hebben den heer L. in het gelijk gesteld. Men vergelijke hiervoor de ambtelijke mededeelingen van het station van 1929, welke door den heer L. werden bestreden, o.a. in de West-Indische Gids van Febr. 1930, met die van 1932 en 1933. De cultuur, die door den leider van het station eerst sterk werd ontraden, wordt nu warm aanbevolen. En slaat men de hoofdartikelen in De Surinamer van 4, 8 en 11 Juli 1920 na, die de heer Liems daarin als medewerker van de Redactie schreef, dan vindt men daar, in zijn kritiek op de voorstellen van het ‘Suriname-Studie-Syndicaat’, reeds voorspeld, hoe het land door een groot aantal Javanen niet tot

[p. 68]

welvaart te brengen zal zijn en dat niet in het aantal maar in de hoedanigheden van een volk, de toekomst van een land ligt. Ook deze beschouwingen zijn uitgekomen. De slordig levende, zorgelooze Javanen zullen nooit de landbouwers worden, die tot Surinames bloei zullen bijdragen.

De heer Liems heeft een plan ontworpen voor middelbedrijven met mechanische trekkracht. De bevloeiing der terreinen en de becijferingen van de opbrengst, kortom het geheele plan, zijn den Ir. Van Dijk een spoorslag geweest bij de uitwerking van het grootsche plan Pyttersen, Waar Dr. Rutgers zulke middelbedrijven in een adem noemt met middelbedrijven met ploegvee, die niet als bedrijven voor Hollandsche kolonisten maar als ondernemingen met Javaansche werkkrachten bedoeld zijn, rijst bij mij twijfel of Dr. R. gelegenheid had, deze bedrijven goed te bestudeeren. De plantproeven van Ir. Van Dijk hebben reeds uitgewezen, dat de voor de Amsterdamsche markt bestemde Madagascarsoort tweemaal 's jaars overvloedigen oogst geven kan en de monsters zijn te Amsterdam reeds gunstig beoordeeld. Verder dat een in Amerika zeer begeerde soort, aan den Ir. Van Dijk door het proefstation te Washington verstrekt, bij overvloedigen oogst in Suriname in 125 dagen rijpt. Deze soort mag in de Ver. Staten vrij van invoerrecht worden ingevoerd, omdat zij in Californië pas in 8 ½ maand rijpt en daardoor in de Ver. Staten door de nachtvorsten niet groeien kan.

Met dit uitvoerproduct ter beschikking is het tijd het plan Liems tot uitvoering te brengen. Dat er dergelijke bedrijven in Suriname nog niet bestaan, mag geen reden zijn tot defaitisme.

Aan Dr. R. is het bekend, dat het plan Pyttersen - Van Dijk een zes-jarenplan is voor zijn geheele uitvoering. Het is in mijn oog een misdaad tegenover onze werkloozen, kolonisatie zoolang uit te stellen. Het plan Liems, dat niet zulke groote voorbereidingen eischt als het plan Pyttersen, daar het op kleinere schaal en met lichtere machines wordt uitgevoerd, geeft in korten tijd voordeel. Er kunnen dan bij het inkomen van gunstige berichten, maatregelen genomen worden voor het uitzenden van veel kolonisten. Wat het bezwaar van het kapitaal betreft, weet ook Dr. R. dat kapitaal zijn rente zoekt en dat het voor een grootsche onderneming gevonden worden zal, wanneer de eerste uitzending toont, dat de basis van het ondernemen gezond is. De zeer voorzichtige becijfering van den heer Liems, die de slechtste kansen genomen heeft, steunen het vertrouwen dat het plan verdient.

De leiders der emigratiebeweging zijn niet zoo dom, als de heer R. schijnt te denken, nl. dat zij Nederlandsche boeren, zoo maar, zonder goede voorbereiding voor hun aanstaand bedrijf, waaronder goede technische kennis en vaardigheid voor de bediening der motoren begrepen is, naar Suriname willen helpen. Voorzichtig zal het plan worden uitgevoerd met een élite van een twintigtal physiek en moreel geschikte kolonisten, liefst gezinnen.

Concurrentie voor de Aziatische en de Kreoolsche klein bedrijven zal de machine niet opleveren, Integendeel, de kleine landbouw zal profiteeren van de uitgezochte soorten. De machine van de Hollanders zal een product van zulk een naam op de markt brengen, dat ook aan de op lagen levensstandaard werkende Aziaten een kans wordt gegeven met hun handenarbeid een product voort te brengen dat een betere markt vindt, dan Guadeloupe, waar ze tegenwoordig hun slechte rijst voor weinig geld kwijt kunnen.

Tot besluit een anecdote, die mij toevallig ter oore kwam. Hierin komt niet alleen de geestesgesteldheid van voor- en tegenstanders dezer kolonisatie uit, maar ook het harde lot, dat emigranten voor Canada wacht, waarheen onze arme Hollanders wel geholpen worden.

Een immigrant in Canada, jonge man nog, ziet in dat tegenwoordig zijn toekomst dáár niet meer liggen kan. Hij komt terug, hoort van Suriname en wendt zich tot een oud-gouverneur (niet de heer R.). Deze staat hem te woord en vertelt hem van het gewest. Deze oud-gouverneur, geen voorstander van kolonisatie, spreekt hem van de eenzaamheid, die een Hollandsche vestiging, buiten in bosch en wildernis, wel op een of meer dagen reizen van Paramaribo verwijderd, zal hebben te duchten. De jongeman zegt hierop: ‘Ach meneer, daar zie ik niet tegen op. In Canada, waar we zeven maanden winter hebben, was het ook eenzaam. Wanneer we 's winters het graan met sleden, getrokken door zes paarden, naar het naaste station moesten brengen, hadden we 8 dagen werk om er te komen en 8 dagen om weer naar de boerderij terug te gaan’.

Zoo staat een oude-heerenmentaliteit tegenover die van een flinke, fiere jeugd. Men geve de laatste een kans.

Den Haag, Maart 1934.

TH. LENS.