Neerlandia. Jaargang 32

Zuid-Afrika.

Het Afrikaansch en zijn ‘handhavers’.

Die Burger heeft een ongeteekend briefje uit Natal ontvangen, waarin een Engelschgezinde zijn misnoegen uitspreekt, dat aan Natal een tweede taal (het Afrikaansch) is ‘opgedrongen’. ‘Eenmaal’ schrijft hij (natuurlijk in het Engelsch), ‘zal Natal opstaan en zich losmaken van die onbillijke en ongewenschte vereeniging (union) en dan zullen de Afrikaansch-sprekenden teruggestuurd worden naar Transvaal, Oranje-Vrijstaat en de Kaapkolonie.’

‘Die Burger’ noemt dit briefje teekenend voor de geestesgesteldheid van sommige Natallers. Teekenend vinden wij ook, dat de afzender er zijn naam niet onder durfde zetten. Dat toont, dat hij zich niet bijzonder sterk voelde!

Hetgeen de Afrikaansche bladen geregeld mededeelen over de taaltoestanden, geeft niet den indruk, dat het Afrikaansch, zelfs in het zoo Engelsche Natal, achteruit gaat, integendeel; wèl dat het overal een moeilijken strijd te voeren heeft. Het aantal tweetalige ambtenaren (eentalig beteekent altijd Engelsch) werd onlangs in een Volksraad medegedeeld; het viel niet erg mee. Bijzonder dient het pijnlijke en onaangename werk gewaardeerd te worden, dat de zoogenaamde ‘handhavers’ verrichten. Zij hebben beloofd, overal in het openbaar, in winkels, op de spoorwegen, enz. altijd Afrikaansch te spreken. Daarbij komen zij nog al eens in botsing met het personeel van groote verkoophuizen, dat Engelsch deftiger vindt en dikwijls ook geen Afrikaansch kent. Een ‘Handhaafster’ deelt hare ervaring in dit opzicht te Kaapstad mede; vertelt, dat haar bij zulk een gelegenheid het woord ‘English’ toegesnauwd werd en toen zij vroeg: ‘Maar is hier nie iemand, wat ons in Afrikaans kan bedien nie’, nog weer een tweeden snauw opliep: ‘No!’ antwoordde de verkoopster botweg. De schrijfster had niettemin de voldoening, van de bestuurders der beidé winkels waar zij aldus bejegend was, in antwoord op haar klacht, een beleefd briefje in het Afrikaansch te ontvangen (al was het geen heel mooi Afrikaansch) waarin verontschuldigingen werden aangeboden. De eenen voegden daarbij, dat de niet-Afrikaansch sprekende winkeljuffrouw ontslagen was. De anderen gaven mede voor, dat er een vergissing in het spel moest zijn en verzekerden, dat in de onderneming het voorschrift gold, ‘om Afrikaans met ons klante te praat as hul dit so wil hè.’ ‘Ons het (zoo ging het briefje voort) met die hoof van die departement in kwessie daarmee gepraat, en ons voel seker dat as u ons nog een kans gee, ons ons beste vir u sal doen om een Afrikaanssprekende persoon te kry om u te bedien.’

Het slot van dit verhaal is kostelijk.

‘Aan etenstafel’, zegt de schrijfster, ‘luister die mans met belangstelling na ons verslag, maar bly stil oor hul eie inkope - hulle is seker skaam omdat hulle nie gehandhaaf het nie, die vabonde!’

Opmerkelijk, in verband hiermede, is de ervaring van een paar afgestudeerde leerlingen eener huishoudschool, in den tijd toen de handhaversbeweging begon en in de dagbladen veelvuldig besproken werd. Veel winkeliers zijn toen naar tweetalige bedienden gaan uitzien. Aan haar kennis van het Afrikaansch

[p. 56]

hadden de meisjes te danken, dat zij onmiddellijk plaatsing vonden. Een van die winkeliers zei, dat hij genoodzaakt was, tweetalige bedienden te nemen, omdat hij zoo ‘gepest’ werd door dames, die weigerden Engelsch te spreken.

Hoe noodig het ‘handhavers’-werk is, kwam uit bij een antwoord, van ambtswege gegeven op een vraag betreffende de bij de wet gevorderde tweetaligheid der ambtenaren. De drie departementen: Postwezen, Openbare Werken en Financiën bleken 195 ambtenaren te bezitten met een bezoldiging van 600 p. st. of meer. Van dezen waren er 168, die alleen Engelsch spraken, zoodat er slechts 27 tweetalig zijn. Het zal jaren duren, vóór een zoo ‘verbrouwde’ toestand (zooals Die Burger zich uitdrukte) recht komt. Dat kan ook alleen geschieden, wanneer alle leden der regeering medewerken om te zorgen, dat Zuid-Afrika niet alleen op papier maar in werkelijkheid een tweetaligen staatsdienst rekome.

Tot ontmoediging bestaat er nochtans geen reden, ook niet in Natal. De heer C.M. Booysen, Afrikaansch schoolinspecteur in Natal, schrijft in zijn verslag over 1926: ‘Dit doen my veel genoeë te kan rapporteer dat die gestadige vooruitgang in Afrikaans as Twede Taal in hierdie Provinsie gehandhaaf is. Nie alleen het die aantal kinders wat van die geleentheid gebruik maak om tweetalig te word, toegeneem nie, maar die standaard van die vak in die verskillende klasse is gedurende die vergange jaar ook aanmerklik verhoog.’

Te Pietermaritzburg acht de schoolinspecteur de vooruitzichten voor het onderwijs door middel van Afrikaansch rooskleurig. Een nieuwe Afrikaansch-medium-school zou onlangs gereed komen. Alleen kweekt het Natalsche opleidingscollege nog niet het vereischte aantal Afrikaansche onderwijzers, dat dus uit andere provincies moet worden aangevuld. Aan de regeling van het onderwijs ontbreekt heel wat, maar toch verklaart de wn. hoofdinspecteur F.D. Hugs, dat hij uit de inspecteursverslagen den indruk heeft gekregen ‘dat baie bevredigende vooruitgang in die skoolwerk self gemaak word.’

Onlangs is voor het eerst in de Ned. Geref. Kerk te Pietermaritzburg een huwelijk bevestigd in het Afrikaansch. Het huwelijksformulier was door ds. Viljoen uit Oudtshoorn in het Afrikaansch vertaald.

Alleen door altijd en overal waar de gelegenheid zich voordoet, Afrikaansch te spreken, kan men op den duur achting afdwingen.

‘Laat ons’ schrijft ‘Ondersteuner’ in Die Burger ‘die volgende reëls altijd nakom:
(a). Verag 'n vreemde taal nooit, maar laat jou eie bij jou bo almal staan - en vêr bo ook.
(b). Gebruik jou taal om bewondering en achting af te dwing bij de buitestanders.
(c). Gebruik sover moontlik Afrikaans in alle korrespondentiewerk.
(d). Gebruik altoos jou beste taal en verbeter altoos.
(g). Volhard tot die einde in die gebruik daarvan.’

Nederlanders in België, knoopt het in uw oor!