Neerlandia. Jaargang 29

Alphabetisme en Analphabetisme.
Onze Taal in Indië.

In de laatste Neerlandia's is een paar malen de vraag ter sprake gekomen hoeveel inlanders in Ned. Indië, die lezen en schrijven kunnen, ook Nederlandsch lezen en schrijven. De schattingen liepen van drie vierden tot een zestiende. Ze gaven mij aanleiding om eens na te gaan, wat de Indische Volkstelling van 1920 in dit verband aan het licht heeft gebracht.

Wellicht boezemt het den lezers van Neerlandia belang in om behalve dat, ook eenige cijfers te vernemen met betrekking tot de getalsterkte van de verschillende groepen, die te zamen de bevolking van Indië vormen, en den toestand dier groepen voor zoover die verband houdt met het al of niet alphabeet zijn hunner leden.

De Volkstelling van 1920 wees uit voor:

Java en Madoera:	34.433.476 inlanders, 135.288 Europeanen en 415.407 vreemde oosterlingen.
de Buitengewesten:	13.871.144 inlanders, 34.420 Europeanen en 461.099 vreemde oosterlingen.

De geheele bevolking van Indië bestond in Nov. 1920 uit 49.350.834 zielen.

Voor alphabetisme en analphabetisme vinden we de volgende verhoudingscijfers:

op Java en Madoera:

v/d 100 Eur.	82.79% lezen en schrijven
v/d 100 Inl.	2.74% lezen en schrijven
v/d 100 Vr. Oosterl.	26.46% lezen en schrijven

in de Buitengewesten:

v/d 100 Eur.	77.94% lezen en schrijven
v/d 100 Inl.	5.08% lezen en schrijven
v/d 100 Vr. Oosterl.	20.71% lezen en schrijven

Door de desbetreffende verhoudingscijfers in volstrekte waarden uit te drukken, vinden we, dat van de 48.304.620 inlanders in geheel Indië er 1.647.333 tot de alphabeten behooren.

Hoe staat het nu met onze taal, hoeveel personen zijn de Nederlandsche taal machtig?

[p. 161]

Op Java en Madoera:

v/d 100 Eur.	80.35%
v/d 100 Inl.	0.13%
v/d 100 Vr. Oosterl.	1.71%

In de Buitengewesten:

v/d 100 Eur.	66.84%
v/d 100 Inl.	0.12%
v/d 100 Vr. Oosterl.	0.71%

Wij drukken de verhoudingscijfers, die op inlanders betrekking hebben, wederom in volstrekte waarden uit; er blijkt dan, dat van de 1.647.333 inlandersalphabeten 60.621 inlanders de Nederlandsche taal lezen en schrijven. Een zeven-en-twintigste deel dus.

Het spreekt vanzelf, dat de hier gegeven cijfers niet in alle opzichten even betrouwbaar zijm. Tot op zekere hoogte moet de Indische Volkstelling van 1920 als pioniersarbeid beschouwd worden. Aan het grondmateriaal betreffende het alphabetisme kan slechts een betrekkelijke mate van betrouwbaarheid worden toegekend; bij het verzamelen ervan heeft het persoonlijke inzicht van den teller, zoowel als van den getelde, een groote rol gespeeld. Op de eene plaats werd ieder, die een school bezocht, hoe korten tijd ook. gerekend tot de alphabeten te behooren. Op een andere plaats ging men zóó ver, dat iemand als analphabeet beschouwd werd, wanneer hij niet in staat was een brief te schrijven in den onder inlanders gebruikelijken vorm, wat beleefdheidsphrazen en aanhef betreft. Elders hield men zich streng aan den in de Handleiding voor de Volkstellers aangegeven maatstaf aan een vriend een briefje kunnen schrijven over alledaagsche onderwerpen en het antwoord daarop kunnen lezen.

Een volkomen zuiver beeld van den toestand geven sommige cijfers niet. Doch in elk geval hebben zij waarde als toetsmiddel.

W.J. VAN DEN BERGH.