Neerlandia. Jaargang 27

Ingezonden.

Een Duitsch boek om Nederlandsch te leeren.

In het Maartnummer van Neerlandia werd het 1ste deel van mijn Lehrbuch der Niederländischen Sprache (Leipzig 1923) beoordeeld. De criticus schreef waardeerende woorden en - het spreekt vanzelf - ook aanmerkingen. Ik bedoel nu niet, hoewel de verzoeking buitengewoon groot is, een critiek op de critiek te gaan schrijven. Het is al te duidelijk dat er in het maandblad ruimte moet zijn voor andere dingen. Ik ben er nochtans van overtuigd, dat de redactie niemand willens en wetens onbillijk laat behandelen. Daarom wensch ik enkel op twee punten in te gaan, en dan een vraag te doen.

1. De criticus teekent aan ‘dat slof, dor, kort, morren niet de o hebben van dom en bom.’

Ik stel vast dat het Woordenboek der Nederlandsche Taal in de aflevering O-Omademen het geraden acht een overzicht te geven ‘van de gebruikelijke woorden met onvolkomen o ter aanwijzing van haren scherpen of zachten klank in de beschaafde Hollandsche uitspraak, die ook door de andere gewesten als voorbeeld en maatstaf der algemeene beschaafde uitspraak is aangenomen.’ In dat overzicht worden gemerkt als zijnde woorden met zachtkorte o: dom, bom (kolom 4), slof znw., slof bnw. (kolom 3), dor, kort, morren (kolom 4).

Hoe is dat nu?

2. De criticus meent, dat bij de ‘vijf en twintig met veel zorg uitgekozen lessen.... de klemtoon niet voldoende tot z'n recht komt.’

Ik stel terloops vast, dat voor de eerste 17 lessen de klemtoon in den ‘Sprachstoff’ aangegeven wordt, dikwijls vet gedrukt; voor de moeilijke woorden in de overige lessen, van blz. 157 af, in de voetnoten, haast op elke bladzijde; voorts dat de klemtoon in verband met de woordvorming op blz. 199-204 besproken wordt. Als de criticus dat niet voldoende vindt, het is zijn goed recht. Maar nu komt het zaakje pas. Om aan te toonen dat les in klemtoon voor den vreemde noodig is, haalt hij aan de woorden: koningin en juffrouw. Men weet dat de Duitscher zegt: Kö'nigin, en dat juffrouw met verschillenden klemtoon gebruikt wordt, al naar gelang het aanspreektitel is of niet. Dat het nu juist die voorbeelden moesten zijn, waarop ook in mijn boek de aandacht in 't bijzonder gevestigd wordt! Voor Koningin, zie Sprachstoff blz. 16 en, op blz. 199, de heele oefening 141; voor juffrouw, zie blz. 155, 2de regel, waar het woord met een toonteeken op de 2de lettergreep staat en voorzien is van een verwijzing naar de voetnoot: ‘Ausser in der Anrede hat dieses Wort den Ton auf der ersten Silbe.’

Hoe moet ik dat met een gematigd woord noemen?..... zonderling?

Dr. M.A. VAN DE KERCKHOVE.

Berlijn, 6 Maart 1923.

Naschrift.

Ik kan kort zijn, gelukkig, bij punt 1. Ik keek natuurlik niet in 't Nederlands Woordenboek, maar hoorde naar eigen klank en die van de omgeving, maar vergiste me met één woord; ik dacht n.l. alleen aan slof, slordig en niet aan slof, pantoffel. In dit laatste klinkt de o wel als in dom, maar in het andere niet. Ik heb er het Woordenboek nu op nageslagen en kan niet anders zeggen dan dat dit zich in vele gevallen b.v. in alle voorbeelden vóór r (kolom 4, II) vergist. Dit moet nodig herzien worden. Ik verkeer hier dan toch wel zeker (sedert 28 jaar) in een Hollandse omgeving en zal de ‘beschaafde Hollandsche uitspraak’ wel zowat kennen, denk ik. Welnu, 't is mis; daar en op vele andere plaatsen. Droevig, maar waar. En wat 2 betreft: dl. II had ik niet ontvangen; daarin begint schrijver al op blz. 17 en terecht met het ‘woordaccent’. Ik vind, dat dit vooral ook in het Praktiese Deel (dl. I) voorin had moeten staan, omdat de vreemdeling daar terstond mee te maken krijgt. Dus ook met juffrouw en koningin. Bij Leopold, die alles in één deel samenvatte, ging het aksent dan ook vooraf. Hier in het begin vond ik die koningin niet, [ook nu nog niet: ‘Sprachstoff’(??) blz. 16?? evenmin als de juffrouw. En nu had ieder vreemdeling, dacht ik, die woorden terstond nodig, zodat ik niet kon denken, dat hij na het leren van het halve boek pas aan die aanspreekvormen toe zou komen in een oefening, terwijl nergens iets staat in inleiding of inhoud, dat daarheen verwijst. Ik heb toen gedacht: de schrijver heeft dat zeker in het 2de deel gezet, dat ik niet ontvangen heb. De zaak schijnt minder ‘zonderling’ als men zich weet te verplaatsen. Ik erken, dat ik dit niet voldoende gedaan heb in de psyche van de schrijver, die een Duits-degelik, goed gedokumenteerd boek geschreven heeft, dat door en door bestudeerd moet worden en van a-z doorgewerkt. Ik dacht eerst aan het dadelik nut, aan de omgang en de gesprekken met de Nederlanders om ons heen; ik had ook niet voor de ouitspraak naar het woordenboek gegrepen. Zo hield ik mijn eigen weggetje en hij het zijne, dat rechtstreeks naar de studeerkamer voert. Maar, als de schrijver misschien een beetje minder geleerd was geweest, was zijn boek voor breder kringen genietbaar geworden. In dl. II vond ik ook in de Anhang ‘de vereenvoudigde spelling’, zodat ik tevreden zou kunnen zijn, als het eerste nootje op blz. 1: ‘Gewöhnlich spricht man auslautendes n unmittelbar nach [ə] nicht,’ daarin herroepen was, maar deze meer ‘Hollandse’ uitspraak is ook bij het hoofdstuk ‘meervoud’ in foneties schrift behouden: de algemeen Nederlandse is het niet en hier gaat het over; die bedoelen ze in het Groot Woordenboek ook, als ze spreken van de ‘beschaafde Hollandsche uitspraak’. Zie voor.

Haarlem, 22 Maart 1923.

J.B. SCHEPERS.