Neerlandia. Jaargang 25

Zuid-Afrika.

Nederland en Zuid-Afrika.
(Een onderhoud met de Waarnemende Eerste Minister Malan).¹⁾

Veel hoort men in de laatste tijd van pogingen voor het tot stand brengen van nieuwe verbindingen tussen Nederland en de Unie van Zuid-Afrika. Er zijn hier Nederlandse monsterkamers, handelskamers, men geeft pamfletten uit en verzamelt statistieken, men houdt kleine vergaderingen en de heren vertellen elkander, dat wij goede vorderingen maken... In Nederland spreekt en schrijft men veel over landverhuizing naar Zuid-Afrika.... Professor Pont heeft de Unie bezocht, heeft het gehele land doorreisd, hier en daar plaatselike kommissies aangesteld, kleine vergaderingen toegesproken en gezegd. dat hier een wordingsproces aan de gang is, zoals nergens anders ter wereld. Dan riepen de aanwezigen ‘Hoor, hoor,’ en verbaasden alle weldenkende lieden zich over het grote doorzicht, dat door een man, die toch maar kersvers uit Holland kwam, aan de dag werd gelegd....

Met de landverhuizing echter gaat het niet al te best. En als het met een zaak niet al te best gaat, dan wordt er naar zondebokken gezocht en werpt men elkander, vooral in de koeranten, beschuldigingen en verwijten naar 't hoofd, die in de meeste gevallen volslagen nutteloos zijn en het beoogde doel in geen enkel opzicht dienen. Met de handel gaat 't ook niet al te goed. De statistieken bewijzen 't, dat de Unie meer zaken doet met alle andere niet tot het Rijk behorende landen, dan met Nederland.... Maar de monsterkamers worden zeer goed bestuurd, ze zien er netjes uit en de sekretarissen schrijven statistieken, wat wil men meer? Niettegenstaande deze wellicht niet in alle delen bemoedigende feiten, valt er niet aan te twijfelen, dat men 't aan beide kanten goed meent. Er wordt gewerkt om de toenadering te versterken, niet alleenlik op de oude gevoelsgronden. Vooral het jongere Holland, rijp geworden in de oorlogsjaren, weet daar weinig van.... De herinnering der pas vervlogen jaren heeft vroegere gebeurtenissen in de schaduw gesteld.... volgens alle berichten is men in Holland zeer vooruitstrevend geworden, wat zaken betreft.... men heeft veel geld verdiend, men geeft veel geld uit,.... men is wufter geworden in leefwijze en begrippen.... Er is een ander Holland ontstaan, waaraan zij, die het land slechts kennen zoals het vroeger was, zich niet goed kunnen wennen. Waar wij hier dus nog veelal staat maken op de oude gevoelens, moeten wij zo langzamerhand leren, dat men in Holland prakties is geworden en dat men ook daar in de grote wereldoorlog veel verloren heeft, dat tot het oude behoorde, dat voorbij is gegaan.... Toch staat de oude garde nog in Holland.... mannen en vrouwen, die, zoals velen van ons hier, nog denken aan de goede verhoudingen in de oude dagen, toen alles nog zo geheel anders was in Zuid-Afrika, de dagen, die ook alweer behoren tot het oude, dat voorbij is gegaan.

Wij staan nu voor de vraag of de flinke, zakelike stappen, die in de laatste tijd in Holland ten opzichte van Zuid-Afrika zijn genomen, en waarvan de oprichting van de Nederlandse Z.A. Stoomvaart Maatschappij er één is, te danken zijn aan de oudere invloeden, of voortgesproten zijn uit het vooruitstrevend pogen van het ondernemende jonge Holland; of deze pogingen gegrond zijn op een vasthouden aan het oude. òf dat zij hun ontstaan te danken hebben aan een begeerte naar verbinding met het nieuwe Zuid-Afrika.

In Holland is een nieuw leven aangebroken. Wellicht minder schoon dan het oude, bezien door de brilleglazen der ouderen, doch een leven, dat voor de toekomst van het land veel beduidt, omdat het Nederland de eigenschappen verschaft om een plaats in te nemen en te handhaven in de nieuwe wereld, die uit de as en de rook van de geweldige oorlog te voorschijn treedt. Het is wellicht daarom, dat het jonge Holland ook het oog vestigt op het ontluikende, niet het oude-Zuid-Afrika. Het is wellicht ook daarom, dat plannen, nog op de oude leest geschoeid, niet de vruchten voortbrengen, die men er van verwachtte. Het is wellicht ook daarom, dat de monsterkamers en de handelskamers een zeer beperkte invloed uitoefenen.... het is wellicht ook daarom, dat de ouderen in Holland het hoofd schudden over grote ondernemingen in verband met Zuid-Afrika gelijk de stoomvaart-maatschappij, en de oprichting van die instelling, gelijk ook de toekenning van de door de Nederlandse regering voorgestelde subsidie zoveel tegenstand ondervond....

Zie, al het oude is voorbij gegaan en het is alles nieuw geworden....

Kunnen wij dan niet de oude, zachtzinnige geest. vol van broederlike liefde en wederzijdse waardering in vereniging brengen met de nieuwe stroom, die door de ouderen niet kan gekeerd worden en die een kenmerk is van deze dagen van wedergeboorte van alles wat op de aarde is? Kunnen wij niet hetgeen goed en schoon is in het oude bewaren en koesteren, omdat het ons lief is, en deel doen zijn van die sterke, onweerstaanbare stroom van dingen, die nieuw zijn, die wij niet kunnen keren, omdat onze gehele oude wereld in nieuwe wording is? Over deze zaken wordt veel gesproken. Dikwerf ook spreekt men over deze dingen alsof alle scheve toestanden, alle verkeerde begrippen, alle wanverhoudingen, ontstaan zijn uit moedwil, vijandschap en haat, doch zij, die over deze dingen nadenken, gevoelen zeer sterk, dat door onderling overleg. vrijmoedige bespreking en vriendelike gedachtewisselingen, de meeste misverstanden uit de wereld konden verdreven worden, vooral wat betreft Holland en Zuid-Afrika.

1) Reeds was dit stuk voor 't Aug.nr. van Neerlandia gezet, toen wij het aantroffen in de N.R. Ct. van Donderdagmorgen 21 Juli.
Het spreekt vanzelf dat het geen aanbeveling verdient, artikelen, die men voor ons maandblad bestemd heeft, ook aan dag- of weekbladen te zenden. Neerlandia komt dan achteraan en verliest aan belangrijkheid.
Om het gewicht van het onderhoud, plaatsen wij het het verslag toch, maar, in de verwachting dat onze berichtgevers den stelregel voortaan zullen handhaven: Neerlandia de voorkeur.
Red.

[p. 106]

Het doet welmenende lieden in Zuid-Afrika leed in een blad, dat verondersteld wordt de mening van het Volk te vertolken, te lezen, dat de houding van de Nederlandse pers onvriendelik is tegenover de regering van dit land. Wat ook onze politieke overtuigingen mogen zijn, moet men gevoelen, dat alle toespelingen op Nederlandse inmenging in de politiek van Zuid-Afrika, op de een of andere wijze de goede verhoudingen schaden moeten en oorzaak geven tot verdere misverstanden. Al deze dingen moeten verdwijnen.... de atmosfeer, wat Nederlands-Zuid-Afrikaanse verhoudingen betreft, moet geheel zuiver worden.... Weliswaar zijn de ekonomiese toestanden van een land bijna geheel afhankelik van zijn politieke toestanden, doch van een zuiver handelsoogpunt beschouwd, moet men met politieke onvermijdelikheden rekening houden, ja, maar niet er zich door laten leiden. Men kan het land, waarmede men handelsbetrekkingen zoekt, geen voorwaarden stellen ten opzichte van de politieke gedragslijn, die het moet volgen. Ik geloof ook niet, dat het jonge Holland zulks doet of wenst te doen en de houding van sommige koeranten is alleenlik een weerspiegeling van de oude vriendschappelike gevoelens, die, hoe sterk moderne stromingen zich ook doen gelden, nooit zullen verdwijnen, omdat zij het gevolg zijn van onbaatzuchtige en medegevoelende vriendschap, voortlevende uit de dagen, toen diezelfde houding van Holland ten zeerste werd gewaardeerd.... Het oude en het nieuwe in Holland, elk op zijn wijs, meent het goed met Zuid-Afrika en dit dient onvoorwaardelik erkend te worden.

Om licht te verkrijgen in vele aangelegenheden om licht te kunnen brengen in dingen, die de grondoorzaken zijn van vele misverstanden, daarom wilde ik met mannen spreken, die, staande aan 't hoofd van zaken, een ruim overzicht hebben van toestanden en van mogelikheden.... Ik vreesde vooroordeel en scherpe beoordeling te vinden en vond bereidwillige vriendelikheid en aanmoediging.

⋆ ⋆ ⋆

't Was halftien in de ochtend, toen ik 't kantoor van de waarnemende eerste minister betrad. De heer Malan, als steeds voorkomend, bescheiden in zijn houding, en met welwillende vriendelikheid, overtuigde mij spoedig. dat ik mijn bedoelingen aan hem zonder terughouding kon duidelik maken. In zijn bedaard vriendelike toon en zuiver ‘hoog Hollands,’ behandelde hij met de grootste vrijmoedigheid de punten, die ik gaarne opgehelderd wenste te zien. De minister sprekende als ‘oud-persman’ zei, dat het inderdaad het geval bleek te zijn, dat de pers in Holland een niet-vriendelike houding aangenomen had tegenover de Botha-regering en ook tans niet een vriendelike houding aannam tegenover het Smuts-regime. In zakelike termen somde de minister de oorzaken van dit verschijnsel op, die hier geen herhaling behoeven. Vervolgende, zei de heer Malan, dat hij alle pogingen tot werkelik goede voorlichting ten opzichte van alle Zuid-Afrikaanse aangelegenheden gaarne wilde aanmoedigen en in de hand werken om er toe bij te dragen verkeerde begrippen uit de weg te ruimen en er toe te geraken elkander beter te begrijpen.

Op een vraag of de regering er toe bereid zou zijn pogingen tot algemene, werkelik betrouwbare voorlichting te bevorderen, was het antwoord onvoorwaardelik bevestigend en werden mij, zonder de minste terughouding de middelen aan de hand gedaan om op 't gebied van handel en nijverheid alle bizonderheden steeds uit de eerste hand te verkrijgen, en ik mag hier bijvoegen, dat ik sedert de bewijzen van de ernst van deze toezegging ontvangen heb. ‘Wij willen gaarne in alles helpen, wat tot bevordering van Nederlandse handelsbetrekkingen kan dienen. Er bestaat wellicht soms een neiging om inlichtingen en hulp van niet bepaald gezaghebbende zijde te zoeken. Wat ons betreft, moogt U alles doen wat bevorderlik is om de zaken in de goede richting te leiden. Ik zal er nooit iets op tegen hebben om U inlichtingen te verstrekken, waar zulks nodig is. Wij weten zeer goed, dat er nog veel gedaan kan worden en willen steeds alles aanmoedigen wat tot verduideliking en opheldering kan dienen. Alles wat U in die richting kunt doen zal aangemoedigd worden.’

De aangelegenheid van het benoemen van een handelsvertegenwoordiger op het Europees vasteland kwam daarop in behandeling en de minister sprak ook over dit punt met de grootste openhartigheid. Hij verklaarde de redenen van de vertraging van de benoeming, mij tevens mededelende, wat de plannen der regering in dit verband zijn. De benoeming werd in hoofdzaak uitgesteld door het uitbreken van de oorlog en daarna door de noodzakelikheid van de aanstelling van een nieuwe Unie-vertegenwoordiger in Londen. Dat men tot de aanstelling alsnog zal overgaan is zeker en stappen worden in die richting gedaan, die na de terugkeer van Generaal Smuts tot rijpheid zullen geraken. Met deze mededeling moeten zij, die ongeduldig zijn, vooralsnog zich tevreden stellen.

Ik sprak van het pogen, dat bij 't handelsverkeer kon worden waargenomen, om alle verkeer, zowel wat vervoer van goederen betreft, als op 't gebied van geldvereffeningen, over Londen te doen plaats hebben; ik sprak van kooplieden, die beweerden, als antwoord op zeer gunstige niet-Britse aanbiedingen, dat zij er gaarne gebruik van zouden maken, maar dat ze niet anders konden doen, dan goederen ontvangen, die in Engeland werden verscheept en ook hun betalingen in Londen moesten doen plaats vinden.

De heer Malan wist van dergelijke gevallen niets af. Voor het overige meende hij ook, dat indien dergelike toestanden bestonden en als men er bezwaar tegen had, die bezwaren bekend gemaakt moesten worden in een Kamer van Koophandel en openlik besproken. De regering kon geen voorwaarden stellen aan indivuduele kooplieden ten opzichte van de voorwaarden, waarop zij verkozen zaken te doen met handelshuizen, die, gevestigd in Europa, hun de nodige kredieten en het kapitaal verschaften en dus de wet konden voorschrijven. De regering heeft daarmede natuurlik niets van doen en wij weten er niets van. Indien er echter bepaalde gevallen zijn van toestanden, die werkelik verkeerd zijn, kunnen die onder onze aandacht worden gebracht en dan kunnen we, indien nodig, handelen.’

De Minister was bereid het onderwerp ‘Landverhuizing uit Nederland’ ook te behandelen. ‘U hebt zeker wel de diskussie gelezen, die pas in de Volksraad heeft plaats gehad. De beschuldiging, als zou de regering zekere immigratie-bewegingen steunen, is geheel ongegrond. Als die heren van de 1820-settelaars-beweging geld bij elkaar konden brengen om Engelsche onderdanen hierheen te zenden, kunnen wij daar niets aan doen, dat moet toch iedereen duidelik zijn. Wij helpen ze niet, doch men kan toch niet van ons eischen, dat we zouden tegenwerken. Wij zijn steeds blij nieuwe, goede krachten hier te zien; 't land is jong en groot genoeg. Zoals gezegd, wij steunen die beweging niet en hebben niets te ontkennen of te verbergen. De tijden zijn tans ongunstig en er is niet veel werk te verkrijgen, doch we verwachten natuurlik, dat de donkere schaduwen aanstonds weer zullen verdwijnen. Neen, ik raad U niet aan, dat men voorlopig in Holland moet ophouden mensen uit te zenden. De mensen uit Holland zijn ons welkom. Zie, als U een plan op touw zette, in dezelfde geest als de 1820-settelaars-beweging bij voorbeeld, dan staat dat U of anderen volkomen vrij. Als de Engelse regering emigratie bevordert, dat kunnen wij ook niet helpen; wij hebben er niets mee te doen. Holland kan ook maar 'n plan maken. Zie, ik wil U dit zeggen, indien U bij mij kwam met een goed georganiseerd plan, dan zou U door de regering zeer sympathiek behandeld worden....; dat wil ik wel zeggen. Neen, al is 't op 't ogenblik ook moeilik, ik wil U toch volstrekt niet aanraden tans de mensen tegen te houden. Mijn mening is, dat de mensen, in welke oude gemeen-

[p. 107]

schap zij ook wonen, die drang voelen naar buiten en de grote wereld in willen, dat die mensen iets meer in zich hebben dan hun medeburgers. Zij gevoelen een drang naar vooruitgang, die niet anders dan gunstig kan werken op hun pogen. Zulke mensen zijn altijd een aanwinst voor de ontwikkeling en de vooruitgang van een nieuw land en die moeten we hier hebben.

Nee, U moet ze niet tegenhouden. Zeker, als zich moeilikheden voor doen, kunt U me 't steeds laten weten en als U iets hebt voor te stellen, kunnen we 't overwegen. Dat wij tans in zekere richtingen steun verlenen is absoluut niet waar.’

Met weglating van enige biezonderheden, die in deze beschouwing van het onderhoud niets ter zake doen, geeft het bovenstaande weer, wat de minister mij mededeelde. Wat mij vooral in zijn woorden trof, was de herhaalde verzekering van goede gezindheid jegens Nederland en een werkelike eerlike begeerte naar versterking van de onderlinge verhoudingen. Hier treden geen politieke overwegingen in het spel. Wij moeten een eerlik gebruik maken van alle gelegenheden om de banden tussen 't oude, tans herboren Nederland en het krachtig groeiende jonge Zuid-Afrika te versterken. Gesprekken met mannen zoals de heer Malan zullen aan velen moed geven tot flinke onzelfzuchtige samenwerking.

Kaapstad, Junie, 1921.

J.L. SCHOELER.