Neerlandia. Jaargang 21

Nederland roept U!

Wanneer men in deze tijden door de straten in het centrum van Londen gaat, kan men bijna geen hoek omslaan zonder dat de aandacht wordt getrokken door een groot aantal aanplakbilletten, die door het opschrift ‘Your country needs you’ in het oog vallen. Die woorden, maar dan gesteld in onze mooie moedertaal, zouden ook voor ons volk een toepasselijke aanmaning inhouden.

Maar, we zijn toch nog niet in oorlog!

Maak U niet ongerust, waarde Lezer, Uw land heeft U thans voor een geheel ander doel noodig. Voor een doel, dat zoo nauw samenhangt met het Nederlandsche nationaliteitsgevoel, dat wij Nederlanders er wel eens wat meer van doordrongen mochten worden, dat er ook nog een andere manier is om de Nederlandsche driekleur te dienen, vooral in deze tijden, dan met de wapenen in de hand ons dierbaar stukje grondgebied in Europa tegen een indringer te verdedigen en den vrijen Hollander voor dwang en willekeur te vrijwaren van de zijde van den vreemdeling.

Op elken Nederlander rust een dure plicht, die in doorsnee maar al te veel door hem verwaarloosd wordt, namelijk dat zijn Vaderland hem gebiedt de ten koste van zooveel Nederlandsche geestkracht, durf en bloed verkregen koloniën hoog te houden en mede te werken om, wat de Nederlandsche Leeuw in zijn klauwen geklemd houdt, hem door eigen verdiensten als rechtmatig bezit te doen toekennen.

Hem, die na korter of langer verblijf in Nederlandsch-Indië of Suriname op den vaderlandschen bodem terugkeert, doet het pijnlijk aan in zijn omgeving een volslagen gebrek aan belangstelling voor onze schoone tropische bezittingen te moeten constateeren. De doorsnee-Hollander stelt zijn kostbaar bezit niet genoeg op prijs en terwijl de naam van Coen op ieders lippen zweeft, dommelt hij voort in

[p. 156]

den roes van de grootheid van het verleden, zonder te beseffen, dat ook in de tegenwoordige tijden onze koloniën de voornaamste steunpilaren zijn, waarop de Nederlandsche troon rust.

Maar ter zake! Waaraan is dit gebrek aan belangstelling toe te schrijven?

Aan vele oorzaken, te veel om in een kort artikeltje uiteen te zetten, maar een der voornaamste, ja, de voornaamste daarvan is wel: Het te weinig vestigen van de aandacht op ons koloniaal bezit bij de volksopvoeding.

Bij die volksopvoeding komt in de eerste plaats wel het onderwijs ter sprake en over dit laatste zouden wij in dit artikeltje, al is het niet iets nieuws, toch nog eens het een en ander willen zeggen, in de hoop, dat onze bewijsgronden, welke misschien reeds vele malen ook door anderen zijn aangevoerd, in de tegenwoordige omstandigheden wat meer weerklank mogen vinden in het hart van het Nederlandsche volk.

Nu ja, wij leeren toch genoeg op school over Nederlandsch-Indië. Ik kan U al de residenties opnoemen van Java, al de rivieren van Sumatra, negen gebergten op Borneo, het meerendeel der eilandjes van de Molukken, twintig plaatsen op het eiland...............
Waarde Lezer, ge hebt veel uit Uw schooljaren onthouden, zelfs zooveel, dat menigeen die lange, lange jaren in Indië heeft doorgebracht in aardrijkskundige kennis over onze koloniën bij U ten achter staat, maar mag ik tusschen twee haakjes even opmerken, dat tot ons koloniaal bezit ook Suriname, Curaçao, en nog meer eilanden in de West behooren.

Ziehier een teekenend voorbeeld. Wij leeren op school de aardrijkskunde van onze koloniën, wij lezen den Max Havelaar, wij leeren dat Daendels den grooten postweg heeft doen aanleggen, dat Coen Jacatra verwoest heeft en ‘op de puinhoopen’ Batavia stichtte, dat Speelman in de Molukken geweest is, dat Coen gezegd heeft ‘dispereert niet’, enz., enz. Maar als wij in Indië komen en toevallig b.v. eens op het eiland Banda, en wij vinden daar in den wal van de geduchte vesting Belgica een opschrift, dat het fort gebouwd werd door Speelman in dat en dat jaar, dan dwalen wij in gedachten terug naar de schoolbanken. Wij zien weer den leeraar op zijn zetel tronende en een twee in zijn boekje invullen, omdat wij niet wisten in welke jaren Speelman in de Molukken was en wij lachen bij de herinnering, dat wij zoo'n afkeer hadden van het leeren van jaartallen en die ‘lamme’ geschiedenis over Indië van een paar honderd jaar geleden, waarin wij niet het minste belang stelden.

En als wij ons neerzetten op de oude muren der vesting en onze blikken laten dwalen over de machtig schoone omgeving. als dan een oud-perkenier zich naast ons zet en vertelt van de grootheid en den val van Banda, van het leven op de notenperken van voorheen en thans, van de gewoonten en tradities aan de streek verbonden, dan vragen wij ons onwillekeurig af: Waarom heeft nu die leeraar ons niet eens wat meer daarover verteld of voorgelezen. Dat zou ik wel onthouden hebben en...... voor mij zelf nader onderzocht! Wat zou ik het gewaardeerd hebben, wanneer hij ons foto's had laten zien van dit wonderschoone eiland en hoe groot zou mijn genoegen geweest zijn, als ik bericht gekregen had daarheen overgeplaatst te zullen worden. En wij denken aan het ruime materiaal daartoe, dat in stoffige archieven door den tand des tijds weggeknaagd, wordt onthouden aan de Nederlandsche jeugd, die toch zoozeer ontvankelijk is voor goede indrukken, maar die haar oogen moede staart op een aantal jaartallen en geschiedkundige feiten, waarvan zij absoluut de beteekenis niet kan waardeeren, omdat die feiten alleen beschouwd in het licht der omstandigheden, waaronder zij plaats hadden, voor ons zoo'n groote waarde hebben.

Maar laten wij duidelijk zijn. Ons onderwijs is in den tegenwoordigen vorm weinig geschikt om een diepgaande belangstelling voor onze koloniën op te wekken, terwijl in het algemeen bij dit deel der volksopvoeding te weinig aandacht aan ons koloniaal bezit geschonken wordt.

Zou het verloren tijd zijn om die belangstelling langs een anderen weg op te wekken? Zeer zeker zal men in de weinige uren, die daartoe meer aan ons koloniaal onderwijs besteed dienen te worden, een kapitaal vastleggen; dat zijn veelvoud in rente opbrengt.

Maar hoe dan?

Ik ben geen onderwijzer, geen bevoegd persoon om daarover te oordeelen, maar mag ik toch hieronder eenige punten aanhalen, welke naar mijn bescheiden meening op dit nieuwe programma een plaats zouden kunnen innemen?

1e.	Het houden van bevattelijke voordrachten in de school door oordeelkundige personen over eenvoudige onderwerpen. Wat zou menige scholier zich verheugen, wanneer hij zijn leeraar hoorde zeggen, dat morgen de heer N.N. voormalig assistent-resident van Bali, iets zou komen vertellen over het eiland Bali, zijn geschieden's en haar bewoners. Een anderen dag: De heer Z.Z. van de........ maatschappij is bereid bevonden het een en ander uiteen te zetten over de wijze waarop een plantage op Sumatra geopend wordt, hij heeft gezegd veel foto's te zullen meebrengen; of: De heer Y.Y. lid van de firma............ zal een korte voordracht houden over het leven der kantoor-geëmployeerden in de groote plaatsen op Java. Hij is zelf daar tien jaar als kantooremployé werkzaam geweest; of: De heer U.U., onder-directeur van de Stoomvaart-Maatschappij............ komt iets mededeelen over de tegenwoordige scheepvaartverbinding tusschen Nederland en hare koloniën in Oost en West. Kortom, er is stof genoeg.
2e.	Het ophangen in de schoollokalen van platen, over verschillende bedrijven in Oost- en West-Indië, zooals de cultures, de nijverheid en de handel. (Ik herinner mij, dat hiertoe een poging is gedaan, maar het resultaat van die poging is nog te klein. Wij moeten op dit punt opnieuw de handen aan den ploeg slaan).
3e.	Het onderwijs over onze koloniën gepaard te doen gaan met het toonen van een zoo groot mogelijk aantal foto's, zoodat men zich eenigszins een voorstelling kan maken hoe in werkelijkheid de toestanden zijn en een Indië

[p. 157]

	zooals het is zich vastzet in den gedachtengang van den leerling. Zeker zal menigeen bereid bevonden worden voor een dergelijk doel foto's tijdelijk ter beschikking te stellen.
4e.	Het door scholieren bezoeken van die instellingen, welke de kennis omtrent onze koloniën in Oost en West kunnen vermeerderen, zooals musea, tentoonstellingen, boekerijen, enz. Niet een ronddwalen in een museum of tentoonstelling, waarvan de scholier de beteekenis maar ten deele begrijpt, maar in aansluiting op het onderwijs, dat gegeven is, of gegeven zal worden, die gedeelten bezoeken onder oordeelkundige, liefst praktische leiding, die daarop van toepassing zijn.
5e.	Het lezen van die boeken, welke uitgaande van de veronderstelling, dat de kennis van tropisch Nederland bij de leerlingen als blank papier is, het mogelijk maakt voor hen een juiste schets te geven van de toestanden in onze bezittingen. Het lezen toch van met eene bepaalde strekking geschreven boeken, als b.v. den Max Havelaar, brengt zulke doorhalingen in die schets, dat het hun onmogelijk wordt uit het geheel een gezonde conclusie te trekken.
6e.	Het doen opnemen van bioscoopfilms in onze koloniën en deze films kosteloos voor scholieren op Woensdag- en Zaterdagmiddag b.v. twee maal in de maand te doen vertoonen. Dit behoeft zoo'n groote post niet uit te maken op de begrooting. De films kunnen na gebruik verkocht worden in het buitenland en dus steeds actueel blijven door aanmaak van nieuwe, terwijl men bij uitgifte van concessies voor nieuwe bioscoop-ondernemingen en bij verlenging der oude concessies zou kunnen bepalen, dat de ondernemer verplicht is tweemaal per maand een Regeerings-onderwijsfilm te ver toonen voor schoolgaande kinderen. Aan een meer bevoegde kracht wordt het gaarne overgelaten dit denkbeeld verder uit te werken.
7e.	Het onder de scholieren verspreiden van die tijdschriften, waarin artikelen voorkomen over onze koloniën en waarin zij belang kunnen stellen.
8e.	Dengenen, die er iets voor voelen de belangstelling van Jong Holland voor de koloniën op te wekken, medewerking verleenen om tot hun doel te geraken, b.v. door hun hulp te verschaffen bij het houden van lezingen in ruimeren zin, als boven bedoeld in de scholen. Men zou daartoe een ruim vertrek ter beschikking moeten stellen, waarin de leerlingen van verschillende scholen kunnen worden samengebracht. Men zou de ouders kunnen uitnoodigen deze lezingen bij te wonen, terwijl een kennisgeving aan de scholieren, dat het gaarne gezien wordt, dat zij op dergelijke lezingen tegenwoordig zijn, wellicht de belangstelling zal doen toenemen. Aan hen, die zich daartoe geroepen voelen, de taak, den weg tot het hart van Jeugdig Nederland te vinden en dat voor altijd aan onze koloniën te binden!
9e.	Aan de schoolhoofden op te dragen de leerlingen ervan in kennis te stellen, welke toekomst er voor een jongmensch met gezond verstand en goeden wil in Oost- en West-Indië is weggelegd.

Dan eerst zal men met gerustheid mogen zeggen: ‘Holland verwacht dat elke Nederlander, die een school voor M.U.L.O. of eene overeenkomstige school heeft bezocht, weet, wat de koloniën voor hemzelf en voor haar beteekenen.’

Bij het lezen van bovenstaande regelen zullen een menigte bezwaren tegen de vervulling der daarin aangehaalde denkbeelden oprijzen. Zeer terecht zal men opmerken, dat het een stap is op den weg om het onderwijs in een andere richting te leiden, want kan wat hier omtrent het onderwijs van de Koloniën gezegd wordt ook niet van toepassing verklaard worden op menig ander vak? Als men eenmaal dien weg zou inslaan, zal geheel het onderwijs van karakter veranderen. En de tijd om dat onderwijs in zulke nieuwe banen te leiden, wordt van oordeelkundige zijde niet geacht reeds te zijn aangebroken.

Wij meenen echter te mogen opmerken, dat het doel van het boven uiteengezette streven niet is om het onderwijs, zooals het tegenwoordig gegeven wordt grondig te wijzigen, doch slechts aan te vullen.

Daar dat onderwijs op 't oogenblik niet in dusdanige mate de belangstelling voor ons koloniaal bezit kan opwekken als wel gewenscht is, zouden wij in overweging willen geven daar iets aan toe te voegen, daar de school een gunstige gelegenheid biedt om bij Jong Holland naast het nationaliteitsgevoel een onverbreekbaren band te leggen met onze schoone tropische gewesten. Het betreft hier meer een opvoedkundige dan een wetenschappelijke kwestie. Men tast hier niet, zooals bij het leggen der wetenschappelijke fundamenten, waarop later de leerling, al naar gelang van zijn aanleg, zijn maatschappelijk, zakelijk leven zal moeten opbouwen, in het duister. Het betreft hier een nationaal belang waarvoor elke Nederlander verplicht is een gedeelte van zijn tijd en krachten veil te hebben en juist omdat hij daarvan te weinig doordrongen is, mag men geen enkele gelegenheid laten voorbijgaan om dat plichtsbesef op te wekken.

Ook zal men opmerken, dat het schoolprogram toch reeds zòò overvoerd is, dat een aanvulling bezwaarlijk zal gaan en kunnen wij daartegenover slechts een ‘Wat het zwaarste is, moet het zwaarste wegen’ stellen. Bovendien behoeft de weg, waarlangs belangstelling voor onze overzeesche bezittingen gekweekt wordt voor den leerling niet te zwaar te zijn en zal zij zeer weinig hersenarbeid van hem verlangen. Integendeel zal zulks een welkome afwisseling vormen voor hem in een onderwijs, dat hoofdzakelijk berust op uit het hoofd leeren en onthouden. Men vraagt hem hierbij namelijk iets anders, iets hoogers, dan zuiver wetenschappelijke kennis. De examens behoeven er voor hem niet zwaarder om te worden. Het doel, dat wij voor oogen houden, het resultaat, dat wij hopen te bereiken is in de eerste plaats meer belangstelling, waaruit een begrip van saamhoorigheid zal ontstaan tusschen Moederland en Koloniën. Het middel daartoe mag niet zijn een meer of minder zware studie en een bepaald afgaan op een zeker doel, zooals het onderwijs op de vakscholen beoogt, doch slechts een oppervlakkige kennis van toestanden in hun ware daglicht gesteld.

De persoonlijke invloed zal daarbij een groote

[p. 158]

rol moeten spelen en daarom hebben wij in boven staande regelen het denkbeeld geopperd door hen, die Indië hebben leeren kennen en liefhebben, die uit ondervinding weten waar wij Nederlanders het meeste belang in stellen en in dienen te stellen en die een vaste overtuiging hebben omtrent hetgeen voor de praktijk van de grootste waarde is, een weg te laten banen voor Jong Holland door den chaos van misverstand en wanbegrippen over onze Koloniën, waarin elke Nederlander geboren wordt en opgevoed. Zij alleen zijn bij machte den sluier van geheimzinnigheid, die voor den ‘totok’ over Insulinde ligt, op te heffen en hem Indië, schoon Indië te doen zien, onder het ware licht der persoonlijke ondervinding.

Zeer terecht zal men opmerken, dat de daartoe geschikte personen niet overal in ons land te vinden en ter beschikking zullen zijn, ja, slechts hier en daar in de groote steden zullen worden aangetroffen. Welnu, laat ons beginnen dien weinigen de gelegenheid te bieden en hen aan te moedigen. De eerste stap op den weg is dan gedaan en elke schrede brengt ons met ontwijfelbare zekerheid iets dichter al is het nog zoo weinig, bij ons doel.

Onderwijzers, toegerust met een massa wetenschap, zullen er nooit in slagen, wanneer zij zelf niet voldoende belang stellen in onze Koloniën, die belangstelling bij hun leerlingen op te wekken. Zij missen te eenen male het vertrouwen in zichzelf en dat van hunne pupillen, dat alleen door persoonlijk aanschouwen geschonken wordt.

Het meerendeel der bovenstaande denkbeelden zal reeds meermalen overwogen zijn en toch hoe weinig resultaat is daarvan thans merkbaar!

Dit is dan ook de reden van de gelegenheid gebruik te maken, dat de wereldoorlog den Nederlandschen Leeuw weer eens klaar wakker geschud heeft, om nog eens het vraagstuk betreffende het onderwijs over onze koloniën onder zijne aandacht te brengen, nu, nu zijn nationaliteitsgevoel in hooge mate op den voorgrond treedt.

Komt, helpt ons hem te overtuigen, dat het ‘Nederland roept U’ weerklank moet vinden in de eerste plaats in de harten van het opkomende geslacht, dat U daarvoor eenmaal dankbaar zal wezen.

Nederland roept U tot den duren plicht, dien elke rechtgeaarde Nederlander met opgewektheid zal vervullen n.l. onze Koloniën, zoowel in Oost als in West hoog te houden en te waardeeren.

J.Th. DINGER Jr.

's-Gravenhage, Zomer 1917.

Naschrift van de Redactie.

De denkbeelden neergelegd in bovenstaand stuk blijven natuurlijk voor rekening van den inzender. Wij achten ze belangrijk genoeg om ze in ons blad op te nemen, al zijn wij het niet in alle bijzonderheden met den schrijver eens. Op onderwijsgebied zullen wij ons hierbij niet begeven; wij laten het denkbeeld van het houden van voordrachten voor onze hoogere burgers en gymnasiasten gaarne aan de beoordeeling der leeraren over. Wel echter willen wij er op wijzen, dat ten deele reeds voldaan wordt aan het verlangen van den schrijver om de groote menigte van ons volk in te lichten omtrent de toestanden in Oost en West. Wij herinneren hier slechts aan de bijzondere nummers van Neerlandia: Surinamenr. (1903), Curaçao-nr. (1905), Bonaire-nr. (1907), Batak-nr. (1909) en Aruba-nr. (1911); verder aan de 10 door de Vereeniging Oost en West uitgegeven voortreffelijke werkjes omtrent 10 verschillende betrekkingen in onze Oost en een populair werkje over ‘Onze West’; aan de twee nummers (97 en 80) van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen: Een boekje over Onze Oost en Onze Oost II; terwijl wij ten slotte nog wijzen op het in het Mei-nummer van Neerlandia aangekondigde nieuwe tijdschrift ‘Indië’, dat met zeer bevattelijke beschrijvingen van Oost en West, verlucht door keurige af beeldingen, medewerkt aan de verspreiding van kennis omtrent onze koloniën.