Neerlandia. Jaargang 20

Amerika.

Leonard Charles van Noppen.

Groot belang als ik stel in de geleidelike ontwikkeling van de Nederlandsche gedachte in den vreemde, meer bepaald in Amerika, heb ik aan het Bestuur van het ‘Koningin Wilhelmina Lectoraat’ verzocht na raadpleging der laatste ingekomen bescheiden een vervolg te mogen leveren op de desbetreffende artikelen in Neerlandia van Julie 1913 en van November 1914. De uitslag van mijn onderzoek volgt hier.

Dordrecht, Maart 1916.

G. ANDREAE.

Evenals in 1914, zoals uit de Julie-aflevering van Neerlandia bleek, heeft ook in 't afgelopen jaar de heer L.C. van Noppen met onverpoosde ijver en werkkracht zijn werkzaamheden als professor in de Ned. Taal en Letterkunde aan de Columbia Universiteit in Nieuw-York vervuld. Doch niet alleen tot deze Universiteit heeft Prof. v. Noppen zich bepaald, op tal van andere ‘Colleges’ en Universiteiten heeft hij lezingen gehouden, en daarmee propaganda gemaakt voor de bestudering van onze geschiedenis, taal en letterkunde, en waar hij ook kwam, overal wachtte hem een goedgevulde zaal, die geestdriftig de dichter-geleerde aanhoorde. De president van Michigan-University, Prof. H.D. Hutchins, schreef aan Prof. v. Noppen, nadat hij zijn lezing had gehoord: ‘Ik geloof, dat U een nieuw veld van wetenschap hebt geopend, 't welk stellig tot iets groots zal leiden. De studenten zijn allen geestdriftig en verlangen naar een herhaling van Uw komst.’

Nadat de heer v. Noppen een lezing over Vondel in Oberlin College had gehouden, schreef de president van die instelling hem de volgende dag: ‘Uw lezing over Vondel en de Vertaling van Lucifer was mij een openbaring. Gaarne zou ik meer hierover willen horen, vooral ben ik verlangend uw vertaling van Lucifer te lezen. Uw opvatting over Milton, in verband met Vondel was me geheel nieuw. Wat zijn we in Amerika toch slecht op de hoogte van Hollandse toestanden, taal en letterkunde - in dit opzicht, als in zo vele andere zijn we ‘a sadly provincial people.’

Prof. v.N. heeft met zijn vertaling van Vondel's Lucifer een nieuw kunstwerk geschapen. Prof. Kalff uit Leiden heeft in de inleiding tot Van Noppen's werk gezegd: ‘Ware deze vertaling minderwaardig of slechts middelmatig, dan zouden we geen reden hebben er ons over te verheugen. Dan zou het, stellig, beter zijn, dat het werk nooit was vertaald, want to be unknown is better than to be misknown.

Doch dit geval is anders. Ofschoon een vertaling nooit het gemis van het oorspronkelike geheel kan vergoeden, is het toch mogelik het oorspronkelike zeer nauwkeurig te volgen. Van Noppen's vertaling is daarvan bewijs; in hoge mate bezit zij de verdienste nauwkeurig te zijn, terwijl tevens geest en karakter van Vondel's treurspel worden doorvoeld, begrepen en vertolkt.

Wie in staat is zich een eigen mening over Van Noppen's werk te vormen door de vertaling te vergelijken met het oorspronkelike, zal, evenals ik, overtuigd worden, dat hier een buitengemeen moeilike taak schitterend is volbracht. Moge deze vertaling daarom het middel zijn Vondel's roem te verspreiden!’ - Aldus Prof. Kalff.

De heer Prof. W.K. Nance uit Minnesota betuigt aan het Koningin Wilhelmina-Lektoraat zijn dank voor 't geen Prof. Van Noppen hem door zijne lezingen heeft doen genieten en eindigt met te zeggen: ‘Voor uw medewerking aan de oprichting van een leerstoel in het Nederlands in Amerika, hebt ge Amerika een dienst bewezen, die wederom een bewijs is van uw grote vaderlandsliefde en ware wetenschappelike zin.’

Het ware te omslachtig alle ingekomen blijken van waardering aan te halen. Enige namen van de instellingen mogen volstaan met vermelding van de zetel, die de heer Van Noppen herhaaldelik hebben uitgenoodigd, en waar hem steeds dezelfde grote belangstelling ten deel viel. Nog heeft geen twede universiteit het voorbeeld van Columbia gevolgd, maar het lijdt geen twijfel of dit zal eerlang het geval zijn.

Intussen hebben de leerlingen van Prof. v.N. zulke vorderingen gemaakt, dat één hunner, Hamilton Vreeland, het Leven van Hugo de Groot (A Life of Grotius) heeft geschreven, waarvoor hij van Junie tot September 1914 in ons land is geweest.

In een van zijn brieven schrijft Prof. v.N.: ‘I am proud that is the work of one of my pupils’.

[p. 91]

Een andere leerling, de heer Gilmore heeft ‘De zevende Bliscap’ in Engelse poëzie overgebracht. Doch niet alleen tot de oudere litteratuur beperken Van Noppen's voortreffelike leerlingen zich.

Zo heeft Mrs. Symmers de brieven van Kartini, onze Indiese, vroeggestorven pedagoog vertaald, Miss Franke een uittreksel van Prof. Kalff's ‘Geschiedenis der Nederl. Letterkunde’ gemaakt en last not least is Borel's Zusje, dat al een eind de weg der vergetelheid was opgegaan, in een nieuw Amerikaans kleed gestoken.

Dat Van Noppen's vertalingen zich in een grote belangstelling mogen verheugen, blijkt uit het felt, dat ‘Het leven van Vondel en zijn Tijd’ uit het Engels in het Hindoes door de Hindoese geleerde Benoy Sarkar (door Prof. v.N. één van de vler grootste mannen van ‘Modern India’ genoemd), is vertaald en uitgegeven, terwijl Arthur Hadley naar de ‘Lucifer’ een toonzetting heeft gemaakt, die door het eerste orchest in Carnegie Hall te Nieuw-York is gespeeld.

Een studiebeurs van 1000 dollar is hier in Nederland beschikbaar gesteld om iemand de gelegenheid te geven zijn studiën in Leiden voort te zetten, op het gebied van de Nederlandse Taal, Geschiedenis en Letterkunde, om mettertijd krachtige propagandisten te worden voor de zaak, welke door het Koningin Wilhelmina-Lektoraat wordt voorgestaan. De heer v. Noppen is overtuigd, dat, indien er van onze kant gedurende enige jaren een of meer studiebeurzen worden beschikbaar gesteld, dit voorbeeld in Amerika navolging zal vinden en dat een geregeld bezoek van Amerikanen aan ons land met het oog op de Nederlandse kultuur niet tot de onmogelikheden behoort. De heer Gilmore, door Prof. v.N. ‘the brightest student out of 13000 at Columbia’ genoemd, is, helaas, wegens langdurige ongesteldheid verhinderd van de hem aangeboden studiebeurs voorlopig altans gebruik te maken. Nadere beschikkingen omtrent deze beurs worden nog afgewacht.

Op een van zijn lezingen, die tot doel hadden een leerstoel in Michigan te vestigen zegt Prof. v.N. over Holland het volgende:

‘De Hollanders zijn een natie, die minder van God hebben ontvangen en meer aan de mens hebben gegeven dan enig ander volk op God's aardbodem. In evenredigheid hebben ze meer rechtsgeleerden, schilders, dichters, staatslieden en veldheren voortgebracht, dan één ander land ter wereld, zelfs Griekenland niet uitgezonderd. Niettegenstaande al wat Holland heeft gedaan in het vestigen van onze grootste stad en het rijkst gemenebest, ondanks haar aandeel aan ons burgerrecht, onze beschaving, onze uitvindingen, onze rechtspraak, kunst, wetenschap, handel en landbouw, niettegenstaande dit alles, wordt er nagenoeg geen aandacht aan haar Taal, Geschiedenis en Letterkunde in onze universiteiten besteed.’ Van Noppen, doorgaand de roem van Holland te verkondigen, trekt een vergelijking tussen de Leidse Universiteit en de Amerikaanse Universities, en zegt dat de Leidse meer studenten van onderscheiding heeft voortgebracht dan alle Amerikaanse tesamen!

We mogen het een grote toevalligheid noemen, dat Prof. Van Noppen in het begin van de wereldoorlog, juist zijn werk, waaraan hij tien jaren had gearbeid, en waarin de eeuwige strijd tussen het stoffelike en geestelike in de menselike natuur, tussen de individuele en universele machten worden beschreven, had voltooid. Van Noppen noemt het een ‘musical drama’, een opera, genaamd Armageddon. Het stuk speelt volgens ‘The Montgomery Advertiser’ in het oude Egypte en Palestina, doch er door heen ziet de lezer en toeschouwer Amerikaanse toestanden.

Om een brok Hollandse geschiedenis voor de Amerikanen te verlevendigen heeft Van Noppen het plan ontworpen een standbeeld van de laatste Gouverneur in Nieuw-York te doen plaatsen. Bij zijn laatst bezoek in ons land vond zijn voorstel weerklank bij de Regering, zodat de 5de Desember 1915 het borstbeeld van Peter Stuyvesant, vervaardigd door een van onze grootste beeldhouwers, Toon Dupuis, in St. Mark's in-the-Bouwerie, waar de oude held is begraven, werd onthuld. Hoewel verscheidene dagbladen in ons land uitvoerig de onthulling van het borstbeeld van Peter Stuyvesant hebben beschreven, wil ik U toch nog een enkele blik doen slaan op de kleine, historiese plek in het verre Westen, waar een groot Nederlander heeft geleefd, gestreden en geleden. Op de 5de Desember kwamen bijeen mannen en vrouwen, waarvan menigeen dezelfde naam droeg, die Stuyvesant vóór 268 jaren dikwijls had uitgesproken, toen hij goeverneur van Nieuw-Amsterdam was. In de kerk van St. Mark's-in-the-Bouwerie, op de plaats waar vroeger Stuyvesant's eigen kapel had gestaan, werd in tegenwoordigheid van vele Hollandse en Amerikaanse autoriteiten door Ridder van Rappard, de Hollandsche minister in Washington, uit naam van Koningin Wilhelmina het standbeeld onthuld. De eigenlike onthulling, het wegnemen van de rood-wit en blauwe vlag, die het bronzen borstbeeld bedekte, geschiedde door twee van Stuyvesant's kleindochters van de zevende generatie, nadat de Hollandse minister zijn toespraak had geëindigd. Toen schouwde het grote, uitdrukkingsvolle gelaat van de stoere Puritein wederom op het altaar als voorheen.

Daarna hield Prof. Van Noppen een rede, waarin hij o.a. het volgende sprak: ‘De geschiedenis van het oude Nieuw-York is nog nooit geschreven. Amerikaanse geschiedschrijvers hebben op een oppervlakkige wijze dit belangrijke onderwerp behandeld, waardoor vele waanbegrippen en onjuiste voorstellingen in het leven zijn geroepen. Pieter Stuyvesant en de medeoprichters van de republiek stonden wat beschaving, zeden en gewoonten aangaan, ver boven de aanmatigende pelgrim of de verwaande Cavalier van die tijd. Ik zeg niet, dat ze groter waren, maar ze waren beschaafder en ik zeg dit niet zonder er bewijzen voor te hebben.

Menigeen van de oprichters van het oude Nieuw-York had in Leiden gestudeerd, toen de grootste universiteit van Europa. Als zodanig waren het mannen van ontwikkeling. Peter Stuyvesant in zijn ware gedaante was niet de man, zoals Washington Irving hem geschilderd heeft - een stoer, verweerd, kop-

[p. 92]

pig mens, maar met 'n hart van goud. Hij had stellig niet het ijzeren voorkomen, dat op zich zelf reeds voldoende heette te zijn om zijn tegenstanders te doen verstenen. Neen - Peter Stuyvesant was in de eerste plaats een man van fijne beschaving en brede kennis. Om dit te zien, moeten we eens de voorstelling van het borstbeeld vergelijken met de afbeeldingen, die we tot dusver kenden.

Van de zijde der ‘Holland Society’ zou men verwachten, dat haar belangstelling in de geschiedenis van de voorouders van de oude knickerbockers zo groot was, dat ze de studie van het Nederlands, de Litteratuur en de Geschiedenis zouden bevorderen. Helaas, deze verenigingen hebben slechts weinig belangstelling in dat verleden getoond. Die laksheid is aan onkunde van het belang dezer studie te wijten.

Volgens latere geschiedschrijvers heeft Holland een merkwaardig grote invloed op Amerikaanse instellingen gehad. Weinig Amerikanen zijn zich hiervan bewust - immers, de geschiedenis van Amerika werd meestal door Engelsen geschreven. Wat ik gaarne zou wensen is een navolging van het werk één mijner studenten, Hamilton Vreeland, die ‘A life of Hugo Grotius’ heeft voltooid. Op dit ogenblik heeft geen Amerikaan een helder inzicht in het leven en de werken van Hugo de Groot, de vader van het internationale recht.

Benjamin Franklin getuigde eens: In alle dingen is Holland ons voorbeeld geweest.

Hoe groot nu de invloed van Nederland op onze beschaving is geweest, hetzij deze direkt door de Nederlandse kolonies in Nieuw-York, Nieuw-Jersy, Pennsylvanië en Delaware is ontwikkeld, of indirekt door de Pelgrims, die elf jaren in Leiden hadden doorgebracht, en de Puriteinen, die uit Oostelike graafschappen van Engeland emigrerend, eeuwenlang door Hollandse emigranten waren beïnvloed - dit alles is niet geheel uit te maken, doch allen moet het nu duidelik voor ogen staan, dat de studie van Holland, haar geschiedenis en litteratuur niet de verwaarlozing verdient, die het op 't ogenblik ondervindt in onze Amerikaanse ‘colleges’ en ‘universities’. Tot zover weer Prof. Van Noppen.

Groot is zijn verdienste, weer belangstelling gewekt te hebben op een terrein dat zo lang is verwaarloosd. Al is het aantal mannen en vrouwen, dat onder de voortreffelike leiding van Dr. Van Noppen met lust en ijver de werken van onze klassieke en moderne schrijvers bestuderen nog niet groot, eerlang zullen ook zij een werkzaam aandeel kunnen nemen aan de verspreiding van de Nederlandse Taal op veel ruimere schaal. Laat ons hopen, dat wederom de taal in eer worde hersteld, die het eigendom was van de grondleggers van het Amerikaanse gemenebest.

Daar ik belang stelde in het streven van het ‘Koningin Wilhelmina Lectoraat’ is het Bestuur zo welwillend geweest me inzage te verlenen in het archief.

Ieder lid van het A.N.V. brenge per aar twee nieuwe leden aan!