Neerlandia. Jaargang 19

Amerika.

Amerikaansche Brieven.

II.
Hollandsche couranten en tijdschriften in de Vereenigde Staten.

Dr. A. Kuyper geeft in zijn Varia Americana op bladz. 19 en 20 eene lijst van bladen en tijdschriften, die in onze Vereenigde Staten verschenen ten tijde van zijn bezoek. De lijst is vrij mager wat bijzonderheden aangaat. Sommige der genoemde bladen zijn niet langer in het land der levenden, zoodat de opgave niet meer ‘up-to-date’ is. Daarenboven wordt er geene rekening gehouden met het verleden. Reden waarom wij hier eene poging wagen een historisch verslag te leveren van de periodieke Nederlandsche pers in Noord-Amerika.

Ons artikel loopt over de laatste vijf en zestig jaren, en dekt wat er in deze lijn gedaan is geworden door en voor de emigratie van de vorige eeuw. Het oude geslacht dat in 1600 en 1700 hier kwam heeft wel boeken uitgegeven in de taal der vaderen maar geene couranten of tijdschriften.

De vader der Nederlandsche journalistiek in de Ver. Staten is de heer Jacob Quintus, die enkele jaren geleden op hoogen leeftijd in Grand Rapids overleed. Tusschen 1840 en 1850 vestigde hij zich in den staat Wisconsin. In het oude vaderland had hij blijkbaar een goede opvoeding ontvangen, wat hieruit blijkt, dat hij gedurende zekeren tijd periodieken redigeerde in niet minder dan drie talen. Zijn eerste poging om de Nederlandsche bewoners van ons land met een weekblad te dienen, bestond in de uitgave van het Sheboygan Nieuwsblad, waarvan het eerste nummer gedagteekend was: 16 October 1849. Het was een nieuws blad, gelijk de naam aanduidt, en van bescheidene afmetingen, eerst slechts uit één blad bestaande.

Eerst was dit blad democratisch in het politieke. Later werd 't republikeinsch. Het was betrekkelijk godsdienstig van toon. Een paar jaren lang werd het aangekondigd als ‘eenig orgaan der Nederlanders in Noord-Amerika’. Maar het zou niet lang duren of er kwamen mededingers.

[p. 254]

In Sept. 1850 kwam in Allegan, nabij Holland, in den staat Michigan De Hollander uit, door Hawks & Bassett uitgegeven, eerst de helft in het Hollandsch (het andere deel Engelsch), en daarna geheel in het Nederlandsch. In 1852 werd H. Doesburg redacteur, en Holland de plaats der uitgave. Het laatste nummer verscheen 24 Dec. 1895. In den eersten tijd was dit blad nogal vaak in strijd gewikkeld met den leider onzer Michigan-nederzetting, Dr. A.C. van Raalte. Het sprak van hem en zijn kerkeraad als ‘de Paus en zijne kardinalen’, en in het Sheboygan Nieuwsblad van 9 Maart 1852 lezen wij van zulke oneenigheden tusschen Ds. Van Raal'e en de uitgevers, dat ‘het priesterdom zich aldaar (te Holland), vertoont in al hare majesteit’. De inhoud van De Hollander werd als kettersch verklaard.

Inmiddels was de heer C. Vorst te Holland in 1858 begonnen met de uitgave van De Paarl. Dit blad leefde slechts twee jaren.

Eer het stierf was de Holland Colony Teachers' Association, in 1859, begonnen met de uitgave van De Wekker, uitgegeven in het belang van opvoeding, zending enz. Ook deze uitgave duurde niet langer dan twee jaren.

De Verzamelaar was een andere poging in Holland, Mich., om lezers te voorzien van deugdelijke Gereformeerde leesstof. Dit weekblad verscheen het eerst in 1862, met J. Binnekant als uitgever. In 1865 werd het opgelost in De Hope, tot op heden verschijnend als het Hollandsch orgaan der Nederlandsch sprekende gemeenten, die behooren tot de Geref. Kerk, gewoonlijk ‘Dutch Reformed Church’ genaamd. De Hope bestaat uit 8 bladzijden, komt elke week uit, en handhaaft hare plaats met eere. Ten tijde der redactie van Drs. Steffens en Dosker, muntte het uit door goede Nederlandsche stijl. Tegenwoordig blijkt het wel eens, dat sommigen der schrijvers te veel in het Engelsch denken, zoodat hunne pennevruchten niet vrij zijn van anglicismen.

Nog vóór De Verzamelaar aan het verzamelen was gegaan, werd te Holland een ander nog steeds bestaand weekblad in het leven geroepen, De Grondwet, in 1860 begonnen door J. Roost, met M. Hoogesteger als redacteur. Het blad is republikeinsch gebleven tot op heden en is het grootste der Nederlandsche bladen in de Ver. Staten, elke week verschijnend met van 12 tot 16 en soms nog meer bladzijden.

Ten tijde van het redacteurschap der heeren Verwey en Uden Masman, werd er uitnemend Nederlandsch gebezigd in De Grondwet. Hoewel het een neutraal nieuwsblad is op godsdienstig terrein, toonen de ingezonden stukken en andere artikelen duidelijk, dat verreweg de meeste lezers orthodoxe Protestanten zijn.

De Wachter is een ander weekblad in Holland, Mich., verschijnend. Het is het Hollandsch orgaan der Christelijke Gereformeerde Kerk. In 1868 begonnen door den heer C. Vorst, boven genoemd, wordt het sinds 1895 op loffelijke wijze geredigeerd door den heer A. Keizer, predikant. De stijl in dit blad gebezigd, is gewoonlijk goed Nederlandsch. Het bestaat uit 8 groote bladzijden.

Benevens Grondwet, Hope en Wachter, verschijnt in Holland sinds 1897 een maandblad, De Gereformeerde Amerikaan geheeten. Onder redactie van enkele Chr. Geref. predikanten tracht het wetenschappelijke lectuur te verschaffen, hoewel het zich genoodzaakt ziet met het oog op het ontwikkelingspeil van sommigen der lezers om stukken van populairen aard te plaatsen.

Holland Mich. boogt dus op heden op de uitgave van een drietal Hollandsche periodieken. Maar het was het kerkhof van veel meer bladen. Benevens de reeds genoemde voormalige couranten, Hollander, Paarl, Wekker en Verzamelaar, stierven binnen Holland's poorten, gewoonlijk na een zeer korten levensloop, het Gereformeerd Maandblad, Stem uit het Westen, De Heraut (democratisch, 1901), De Volksstem (Free silver, 1896), Ons Vaandel (1901, anti-revolutionair, een paar jaar bestaande), De Volksstem, socialistisch weekblad (1908) en de Voorwaarts, een twee-wekelijksch tijdschrift, evenzeer socialistisch, in 1914 begonnen, en Januari 1915 gestorven. De verslagenen zijn dus velen op het terrein der Nederlandsche journalistiek in het oude centrum onzer nederzetting in Michigan.

Grand Rapids, ook in Michigan, met een inwonertal van Nederlandschen oorsprong en taal van ongeveer 30.000, heeft evenzeer vele Hollandsche bladen zien ‘opgaan, blinken en verzinken’.

Toen de reeds vroeger genoemde heer Quintus in 1858 in Grand Rapids zijne tent opsloeg, begon hij al spoedig met de uitgave van De Stoompost, dat het oudste Nederlandsch blad in Grand Rapids mag worden genoemd. Maar met der tijd stierf het, evenals De Lantaarn (1876), De Vrijheidsbanier, De Stem des Volks (Prohibitie partij), De Christen Werkman, orgaan van Patrimonium, Stemmen uit de Vrije Gemeente, onder redactie van wijlen Ds. Hugenholtz, Kerkbode, De Gids, De Getuige, De Schoolbel, de Geestelijke Wandelaar, de Yankee-Dutch, half Hollandsch en half Engelsch, enz.

De op heden in Grand Rapids verschijnende Hollandsche bladen zijn de volgende:

De Standaard, twee maal per week verschijnend, een nieuwsblad, geredigeerd door den heer Visschers. Het is in 1875 begonnen door de heeren Van Strien en Schram, waarvan laatstgenoemde thans de eenige eigenaar is.

De Calvinist, waarin Getuige, Schoolbel en Gids zijn opgenomen, is een weekblad met 8 bladzijden, de richting van Dr. A. Kuyper, op politiek en godsdienstig gebied voorstaande, en het orgaan der Christelijke schoolbeweging onder de Calvinistische Hollanders in de Ver. Staten.

De heer H.H.D. Langereis heeft de eer niet minder dan drie periodieken te Grand Rapids uit te geven in het Nederlandsch. Deze zijn het maandblad Het Ideaal, in Nederland gedrukt, rijk geïllustreerd, De Huisvriend, evenzeer een maandblad, streng godsdienstig van aard en De Holland-

[p. 255]

sche Farmer, een vakblad voor landbouwers.

Van De Huisvriend is de heer Dr. R.L. Haan de redacteur. Deze predikant is ook de redacteur, zoowel als de eigenaar, van De Boodschapper, een maandschrift, meestal predikaties bevattend van Chr. Geref. predikanten.

Ten bate der Holland Home te Grand Rapids, een Tehuis voor arme ouden van dagen, verschijnt elke maand de Holland Home News, dat ondanks zijn Engelschen titel, toch bijna uitsluitend Nederlandsche stukken bevat. In den laatsten tijd is er toeleg om den inhoud te verengelschen.

Dat laatste is ook het geval met een ander maandblad, De Zendingsbode, van den heer M. Berghege. Daar het opgroeiend geslacht minder en minder Hollandsch leest of begeert te lezen is het noodwendig, wil men in lezertal stijgen, of ten minste niet verminderen, om met dit feit te rekenen, wat de in de bladen gebruikte taal aangaat.

Een veertig mijlen zuid van Grand Rapids ligt de schoone stad Kalamazoo. Daar werd reeds in 1850 een Hollandsch weekblad uitgegeven, De Nederlander, onder redactie van den heer Van der Wal. Het was een Whigpartij-orgaan, dat niet lang bestond. Thans verschijnt in Kalamazoo het 27 jaren oud blad De Hollandsche Amerikaan, drie malen per week uitgegeven, een nieuwsblad met beslist Gereformeerden toon, en blijkbaar niet gediend met wat het gewoonlijk het Neo-Calvinisme noemt.

Overigens verschijnen er in Michigan geen Nederlandsche bladen. De Volksvriend te Muskegon moest spoedig den strijd opgeven, evenals een te Battle Creek verschijnend blad, dat het Adventisme voorstond.

Wij steken nu het Michigan Meer over naar Chicago, in den staat Illinois. Aldaar werd vroeger De Nederlander uitgegeven, o.a. door den heer Uden Masman op uitmuntende wijze geredigeerd, wat Nederlandschen stijl aanging.

Tegenwoordig is het eenig Hollandsch blad in Chicago Onze Toekomst, oorspronkelijk orgaan van een Bond van Jongelieden-Vereenigingen, maar thans een nieuwsblad met den heer L. Holstein als redacteur. Het is 19 jaren oud en telt wekelijks 8 bladzijden. Evenals de Hollandsche Amerikaan geeft dit nieuwsblad wekelijks eene verklaring der Sabbatschool-lessen in orthodox Protestantschen geest, gelijk heel de inhoud is.

Andere bladen in Chicago hebben het na een kort en sleepend bestaan moeten afleggen. Hunne namen zijn ons ontschoten. Ook De Boodschapper van Fulton, Ill., door Dr. Kuyper in zijne boven genoemde lijst genoemd, doet niet langer de ronde. Toch leeft en strijdt in Illinois nog een ander weekblad, de Gazette van Moline, een Vlaamsch blad, Roomsch-Katholiek, vurig Belgisch, met A. de Keyzer als ‘hoofdopsteller’. 't Is 8 jaren oud.

Ten noorden van den staat Illinois ligt Wisconsin. Aldaar verschijnt wekelijks een ander blad, streng Roomsch, conservatief en degelijk, De Volksstem, in het 26ste jaar, vroeger naar wij meenen de De Pere Standaard genoemd, naar de plaats waar het gedrukt wordt, het centrum eener talrijke Vlaamsche kolonie.

Wij moeten nu zuidwestwaarts reizen, naar het hartje van den staat Iowa, door Nederlandsche bladen gewoonlijk als Jowa uitgemaakt, en wel naar het stadje Pella, door den heer Scholte, een der leiders der Afscheiding in Nederland, alzoo geheeten. Sinds 54 jaren verschijnt daar het Pella's Weekblad, democratisch, een nieuwsblad, godsdienstig van toon.

Ook wordt er in Pella uitgegeven De Uitdeeler, het maand-orgaan van het Pella'sch Tehuis voor Bejaarden, eene inrichting gelijk aan de Holland Home in Grand Rapids, Michigan.

Vroeger verscheen in Pella De Christelijke Heraut, van 1881 tot 1884 uitgegeven door de heeren H. Neyenesch en Dr. H.P. Oggel. Eerstgenoemde is vele jaren lang uitgever geweest van het Pella'sch Weekblad. De laatstgenoemde is sedert geruimen tijd uitgever en redacteur van De Volksvriend, een weekblad van 1874 dateerend en gedurende heel zijn bestaan uitgegeven te Orange City, in Sioux County, het centrum eener sterke en bloeiende Hollandsche kolonie in noordwestelijk Iowa, eene dochter van Pella. De Volksvriend bevat meer nieuws en nieuwtjes uit de westelijke Hollandsche koloniën dan eenig ander Nederlandsch blad in Amerika. Het is beslist godsdienstig van toon.

Ook is Dr. Oggel eigenaar van een maandblad, ten dienste der zending onder de Joden, Indianen, Heidenen en Mohammedanen, geredigeerd door twee Gereformeerde en twee Chr. Geref. predikanten. Het blad dateert van 1896 en bedoelt beide groote Protestantsche kerkengroepen in ons land te dienen.

Voorts verschijnt in Orange City De Vrije Hollander, een democratisch weekblad, gelijk De Volksvriend streng republikeinsch is. Vroeger, onder redactie van den heer Van Oosterhout, bevatte dit blad kloeke stukken, van veel liefde voor Nederland en Oranje getuigend. Tegenwoordig is dit weekblad veelzins een nieuwsblad. Dit laatste is ook het geval met eene uitgave te Sioux Center in Iowa, verschijnend sinds 1891. Wij bedoelen het Sioux Center Nieuwsblad, waarvan tegenwoordig de heeren Van Donselaar en Brandes de uitgevers zijn. Het bevat benevens nieuws, vele godsdienstige orthodox-Protestantsche artikelen uit Nederlandsche bladen overgenomen.

Sioux County in noordwestelijk Iowa vormt thans de westelijke grens der Nederlandsche journalen-wereld. Vroeger verschenen in Zuid Dakota twee weekbladen, een te Harrison en een te Springfield, maar beide hielden op te bestaan, wegens concurrentie met de grootere weekbladen in de meer volkrijke nederzettingen. In heel het groote Westen der Ver. Staten verschijnt geen enkel Nederlandsch blad, ook niet in Canada, en een weekblad dat voor een twintigtal jaren begonnen werd in Port Arthur, in den staat Texas, in het verre Zuiden van ons land, gaf ook al spoedig den strijd om het bestaan op.

Dit geschiedde evenzeer met een weekblad, gedrukt in Rochester, in den staat New-York, genaamd Holland-American, eene uitgave, die trots haar En-

[p. 256]

gelschen naam, toch geheel Nederlandsch was. Ook de Oostersche Kerkbode te Paterson, in den staat Nieuw-Jersey uitgegeven, hield het niet lang vol, evenmin als een socialistisch blaadje, en misschien andere uitgaven.

Toch bestaan er in Paterson twee weekbladen, die waardig zijn genoemd te worden in deze opgave. Het oudste is De Telegraaf, een nieuwsblad en het jongste is Het Oosten, evenzeer een nieuwsblad, maar veel meer godsdienstig getint. De redacteur van het laatstgenoemd blad is de heer F. Overkamp, oprichter van De Heidenwereld. Zijne artikelen zijn in goeden Nederlandschen stijl opgesteld. De redacteur van Het Oosten schijnt blijkbaar, evenals de redactie van de Hollandsche Amerikaan te Kalamazoo, geen goed oog te hebben op de beginselen van Dr. A. Kuyper, en soms leeft hij op gespannen voet met de kerkelijke autoriteiten. Dit weekblad is een der besten in Noord-Amerika, wat originaliteit aangaat.

Hiermede is onze rondwandeling op het terrein der Nederlandsche journalistiek in de Ver. Staten voltooid. Uit wat wij opsomden blijkt, dat er op heden een vijf-en-twintigtal couranten en tijdschriften in onze taal verschijnen.

Ten slotte zij nog opgemerkt, dat geen enkele der bladen een ruim bestaan oplevert. De bezoldiging der redacteurs is gewoonlijk tamelijk laag. Vandaar misschien ook, dat de krachten aan de meeste der periodieken verbonden, niet uitmunten door literaire voortreffelijkheid. Het is soms een roeien met de riemen die men heeft. Concurrentie met de veel grootere Engelsche dagbladen en andere uitgaven zijn daarvan de hoofdoorzaken.

Zelfs de kerkelijke bladen, Hopeen Wachter, moeten reeds rekenen met mededinging in de Engelsche taal van de zijde der Leader, het orgaan van den Westerschen tak der Geref. Kerk, en The Banner, het Engelsch orgaan der Christelijk Gereformeerden. De toekomst der Nederlandsche pers in Noord-Amerika is daarom niet rooskleurig. Hoe het er bij staat met boeken in de taal der vaderen, meldt mogelijk een volgend artikel.

MELIS STOKE Jr.

Grand Rapids, Michigan, 15 Sept. 1915.