Neerlandia. Jaargang 19

Zuid-Afrika

Zuid-Afrikaansche Brieven.

XXVII.
Pretoria, 23 Maart 1915.

Met deze zeepost krijg ik een briefje uit Dordt, waarin mij in de meest welwillende woorden - nu verweten wil ik niet zeggen - maar opgemerkt wordt, dat in twee maanden geen brief voor Neerlandia van mij werd ontvangen. Dit is geen aangename tijding als men geregeld heeft geschreven, trouw op tijd zijn brief heeft gepost. Maar toen ik Neerlandia openmaakte, werd ik getroost, daar waren door den censor bladzijden 38 en 39^*) uitgescheurd. Wanneer nu de Neerlandia-redactie - die voor al te voorzichtig wordt uitgekreten, het den Zuid-Afrikaanschen censor niet naar den zin kan maken, hoe wil men dit dan verwachten van den minder omzichtigen Ou-Boet?

Wanneer ik over het weêr ging schrijven en vertelde hoe nat het hier dezen zomer was, dan zou mijn brief zeker genade vinden in de oogen van den censor, maar zeer beslist niet in die mijner lezers.

En toch op gevaar af van mij het verwijt te zien toevoegen, dat ik te midden van de woelingen en nationale bewegingen over zulke onderwerpen schrijf, zal ik het ditmaal niet over de vraagstukken van den dag hebben. O, ik zou heel veel kunnen vertellen, als ik mocht. Het zou een belangwekkende brief kunnen worden. Ik zou kunnen vertellen van de gevoelens in den tronk onder de rebellen - volgens Gen. Hertzog in den Volksraad de eenige plek waar men ronduit kan praten - van de stemmingen onder het publiek, waarvan men in Europa zich geen denkbeeld kan maken, waar de pers zich - en terecht - moet beperken in haar meeningsuitingen. Doch dit alles is taboe. Dus dan iets betreffende de taak van het A.N.V. naar aanleiding van de felle besprekingen in Neerlandia en daarbuiten.

Ik kan me zoo heel goed voorstellen, wat de leden in Holland bezielt. Gedwongen zijn stil te zitten te midden van den wereldbrand, de uiterste voorzichtigheid te moeten betrachten, terwijl vele dingen het bloed aan het koken brengen, ik ken dat. Moet ik ook niet elk woord wikken en wegen voor ik het op papier breng en wordt het dan nog niet te licht bevonden door den censor?

Ik heb vroeger ook wel eens gemeend, dat het A.N.V. meer kon doen en meer moest doen. Het is met zijn duizenden leden over geheel de wereld verspreid een macht en misschien is het bestuur zich die macht niet bewust, zooals groote gespierde kerels vaak - gelukkig - niet weten welke kracht er in hun vuisten schuilt.

Maar na lange jaren terug in Transvaal, doortrokken van de Verbondsdenkbeelden, begin ik in te zien welk een grootsche taak het Verbond heeft te vervullen en begrijp ik ook, dat dit niet in eens gaat, maar het moet wereldstaatkunde voeren, naar buiten werken. Ik denk nu niet aan het ongelukkige en onzalige voorstel om de taak van het A.N.V. te omschrijven door den naam te veranderen in Groot-Nederlandsch Verbond. Ik kan verzekeren, dat die naamsverandering hier veel kwaad zou doen en naar wat ik van andere landen heb geleerd, daar eveneens. Dit woord Groot-Nederlandsch heeft in het buitenland - geheel ten onrechte ik erken het volkomen, maar een onzer groote Zuid-Afrikaansche Staatslieden heeft het terecht gezegd: ‘niets is moeilijker te bestrijden als gevoel’, en dit is geheel een kwestie van gevoel - dit woord dan heeft een alleronaangenaamsten klank, het doet denken aan het verfoeilijkste jingoisme, aan imperialisme, aan uitbreidingsstaatkunde, zij het dan alleen maar van den invloedssfeer. Afrikaners, en Vlamingen ook daar ben ik zeker van, zullen in het Verbond zich zelf willen blijven, gretig en begeerig alleen om van elkander te leeren, in elkander steun te vinden, niet om te verhollanderen, niet om Groot-Nederlander te zijn, maar om een krachtiger, beter Afrikaner, een sterker, zelfbewuster Vlaming te worden.

Kijk, hoeveel goeds hier het bezoek van een man als advocaat Franck heeft gedaan. Zijn bezielend woord, zijn kracht van overtuiging, zijn Vlaamsche spiegel den Afrikaners voorgehouden, heeft dezen daarin zich zelf doen zien en beter leeren kennen. In die richting zou het Verbond verder kunnen wer-

*) Handelend over wijlen Fourie. Red.

[p. 115]

ken. Voordrachtskunstenaren, zangers, dragers van het Hollandsche lied, tentoonstellingen van Hollandsche schilderkunst, enz., enz., zij zouden oneindig veel goed doen op den duur. Men zou in de tweetalige landen met behulp van het Verbond tentoonstellingen kunnen inrichten, om te laten zien hoe de tweetaligheid er werkt en hoe zij wordt toegepast. In sommige opzichten is men hier in de Unie met deze toepassing verder dan in België, in andere opzichten heeft men in België weder meer bereikt. Die kwestie van tweetaligheid bestaat voornamelijk uit kleinigheden, die moeilijk elken keer kunnen worden beschreven. Zulk een tentoonstelling, die het geheele land zou kunnen doorgaan, zou een duidelijke aanschouwelijke les zijn en een vingerwijzing, om niet te zeggen, stil verwijt voor vele bestuursambtenaren. Al is de achterstelling van een der twee bij de Grondwet erkende talen soms aan moedwil te wijten, vaak ook zal zij voortspruiten uit de onmacht om de moeilijkheid op te lossen. Om een versch voorbeeld aan te halen. Onze spoorwegen hebben voor het grootste gedeelte eentalige kaartjes. De administratie verklaart wel tweetalige kaartjes te willen laten drukken, doch dan moeten zij grooter worden en zijn alle loketkastjes, waarin zij worden geborgen, te klein. Hoe doet men dit in België? Als wij zulk een tentoonstelling hadden gehad, zouden wij niet behoeven te vragen, wij zouden weten en onze Volksraadsleden waren het antwoord aan den betrokken Minister niet schuldig gebleven.

Ten opzichte van de komst van Hollandsche kunstenaars worden wij slecht bedacht. Zuid-Afrika is geen Nederl. Indië, onze Hollandsch-sprekenden zijn over het algemeen niet welvarend en wanneer zij in goeden doen geraken, is hun smaak vaak geheel verengelscht. Dit is te begrijpen. Men ziet hier nooit iets goeds Hollandsch. Wat zou een man als Vogel geen steun aan de Hollandsche taal hier hebben kunnen geven. Men hoort hier zoo graag goed Nederlandsch. Wat zou een Hullebroeck hier geen mooie taak hebben. Men wil wel Hollandsch zingen, maar weet niet wat. Geldelijke moeilijkheden hoor ik zeggen. Volkomen juist. Maar waar voor andere dingen in Holland steeds geld te krijgen is, zou er daar toch ook een waarborgfonds voor dit doel kunnen worden tezamengebracht, niet alleen voor Zuid-Afrika, maar ook voor Vlaanderen en voor Vlaanderen wel in de eerste plaats. Zonder geld kan men nu eenmaal niets groots tot stand brengen, zelfs het meest geestdriftige en geestkrachtige Hoofdbestuur niet. En dan zouden er toch ook gelden terugkomen. Het is niet mijn bedoeling geen toegang te heffen voor zulke avonden. Als zij goed zijn, wil men er wel voor betalen ook.

En onze rolprenten. De menschen hier zijn zeker niet minder verzot op de bioskoop-schouwburgen dan in Europa. Maar al deze schouwburgen zijn in Engelsche handen en worden dienstbaar gemaakt aan de verspreiding van de Engelsche denkbeelden, aan de verbreiding van de leer van Engeland's grootheid. Het A.N.V. zou in Vlaanderen en Zuid-Afrika kunnen zorgen voor goede rolprenten over Nederland en in de Unie van Zuid-Afrika tevens voor mooie levende plaatjes over Vlaanderen. Het A.N.V. zou zich in verbinding moeten stellen met de agenten die deze films voor Zuid-Afrika en Vlaanderen opkoopen. Men zou er geen liefdadigheid van moeten maken, doch goeden, gezonden handel. Dit is mogelijk, mits men een man ervoor spant die verstand en begrip van dergelijke dingen heeft.

Ons wordt voortdurend de grootheid en de beteekenis van Engeland voorgehouden en Holland, dat hier een verleden heeft en geen onroemrijk verleden ook, wordt niet genoemd. Frankrijk is groot, is het land der kunst en der verfijnde beschaving, vandaar dat men hier graag Hugenoot wil zijn. Engeland is machtig en rijk, het land van de onbeperkte mogelijkheid op alle gebied, vandaar dat men hier graag Engelsch praat. Doch Holland is slechts een klein, nietig landje met een roemrijk verleden, maar een volk, dat zijn roem heeft overleefd. Vandaar dat niemand er bijna een eer in stelt van Hollandsche afkomst te zijn. Holland moet de klok luiden en de trom roeren, moet de trompet steken en het van het dak verkonden, niet om te bluffen, maar om de waarheid in het licht te stellen. In onzen tegenwoordigen tijd helpt het niet om zijn licht onder de korenmaat te stellen en het allerminst in dit land. Holland moet het hoog houden, heel hoog, zoodat allen het kunnen zien. Dit is het verplicht aan zijn verleden, aan zich zelf, aan zijn stamgenooten, verplicht ook aan de taal die hier gesproken wordt en die in Holland haar bakermat heeft gehad. Hier ligt een grootsche taak van het A.N.V. in de toekomst, als de verschrikkelijke oorlog voorbij is.

OU-BOET.