Neerlandia. Jaargang 17

[p. 203]

De Wacht-'n-bietjie.

Zou het waar zijn dat dit Afrikaanse bosje ons Volk typeert? Dat wij als Volk op 'n haar met de Wacht-'n-bietjie overeenkomen? In 't kort, dat wij Afrikaners tweebenige Wacht-'n-bietjies zijn?

Indien wel, is de tijd dan niet gekomen, dat wij dit bosje openlik ons tot simbool of merkteken stellen, en de Wacht-'n-bietjie prominent op ons wapen doen schilderen? Als de Wacht-'n-bietjie 't zinnebeeld is van ons Volksgeaardheid dan verdient hij onze eerbiediging.

De remschoen partij.

De leidsmannen van ons Volk worden soms bestempeld als de Remschoen Partij, altans door degenen die ons geen goed hart toedragen. Of zoals iemand het eens uitdrukte: wij zijn de kinderen van de status quo. Aan nieuwigheden hebben wij een hekel. Niets verlangen wij vuriger dan om met rust gelaten te worden. Ach, als men ons maar wou laten begaan, dan zouden wij o zoo gelukkig zijn! Ons leuze is: ‘Zoals het was bij 't begin, nu nog is en eeuwig blijven moet.’ En dan noemen wij dit, trouw aan de Vaderen!

En dit is niet alleen 't geval met onze denkwereld, waaruit we zorgvuldig alle nieuw licht weren, maar zelfs in de praktijk schijnt het evenzoo te zijn. Onlangs nog werd me door een groot handelaar verhaald hoe dat een welgestelde boer bij hem kwam om een zeker soort verouderde ploeg te bestellen. De handelaar toonde hem een allerbeste ploeg van de nieuwste maak en drong bij hem aan om zich toch liever een daarvan aan te schaffen. Doch de man weigerde te ene maal, en kocht de ploeg waaraan hij levenslang gewoon was.

Doch ziet wat er verder op gebeurde. Enige dagen nadat de boer vertrokken was, zond de handelaar aan hem een van die nieuwe ploegen met 't vriendelik verzoek om die toch te willen proberen en, nadat hij zijn oogst ermee had ingeploegd, hem dan toch te doen weten wat hij van die soort ploeg dacht. De boer ontving de ploeg en was in 't eerst gestoord dat de handelaar hem met dat nieuwerwetse ding lastig viel. Doch na ietwat afgekoeld te zijn en ziende dat hij er niets bij verliezen kon, beproefde hij de ploeg met 't gevolg dat hij onmiddelik die ploeg aankocht en nog drie andere ontbood.

Dit staaltje werd mij verhaald als bewijs voor de behoudzucht en 't gebrek aan ondernemingsgeest bij ons Volk. Of dit voorval niet misschien het tegenovergestelde bewijst, laat ik tans aan de oplettende lezer. Ik heb dit slechts oververteld om duidelik te maken wat men bedoelt met ons de Remschoen Partij te noemen.

Een beroep op onze taal.

Doch men gaat nog verder en beweert dat zelfs onze taal diezelfde karaktertrek bij ons Volk verraadt. Nu is het ongetwijfeld waar dat de geaardheid van een Volk dikwels in zijn spraak openbaar wordt, en niet minder waar is het dat er spreekwijzen bij ons Volk zijn die werkelik steun geven aan onze beschuldigers. Immers 't spreekwoord is de kernachtige samenvatting van wat wij als levenswijsheid beschouwen. Als men dus vindt dat een tamelike aantal uitdrukkingen dezelfde neiging of gevoelen of gedragslijn aanprijst, dan mag men wel aannemen dat men daar een openbaring van 't volkskarakter heeft.

Om maar enige spreekwoorden te noemen die ongetwijfeld de Wacht-'n-bietjie geest ademen:

‘Môre is ook 'n dag’ hoort men nog al dikwels en moet dienen om 't uitstellen van 'n zaak te rechtvaardigen. Dat wil zeggen, men moet een beetje wachten. ‘Agter-os kom ook in die kraal’, dus ontstel u niet, zo u niet onder de voorsten zijt, want eigenlik wint men er niets bij door de voorste te zijn. ‘Agterblijf win’, wil zeggen dat de man die lijdzaam is en achter aan komt dikwels de vruchten van de voorlopers plukt; dus geen haast, wacht een beetje. ‘Stadig oor die klippers’, houd dus liever 't oog op de klippers dan op de lange weg die nog moet worden afgelegd. Vandaar zo weinig spoed. ‘Soetjes maar seker’, dus liever niet wagen al vordert men ook bijna niet. Ik herinner mij dat Spurgeon ergens gezegd heeft dat hij hoger dunk had van de man, die struikelde omdat hij wandelde, dan van de man, die nooit een misstap deed, omdat hij nooit een voet verzette. Dan is er ook 't geliefkoosde spreekwoord:

‘Kijk eerst die kat uit die boom’ waardoor wij ook tot wachten worden gemaand. En eindelik noemen wij nog 't gezegde van President Brandt dat overal met ingenomenheid wordt aanvaard: ‘Houd moed, alles sal reg kom’. Ongelukkig wordt dit gewoonlik zo verstaan: Maak u niet ongerust en zet u niet uit, alles zal wel vanzelf te recht komen. Dus wacht maar 'n beetje. Het schijnt dus alsof onze taal medegetuigt met de beschuldigers, die ons als de Remschoen Partij willen gebrandmerkt zien.

De ervaring.

Doch zulk een karaktertrek behoeft nog geen zwakheid te zijn, en heeft wellicht een historiese rechtvaardiging. In Zuid-Afrika was - en is nog - niet alleen de natuur wispelturig, bedriegelik en onvertrouwbaar maar zelfs de medemens en ook 't dier. Niet alleen had de boer met de listige inboorling en de leugenachtige hottentot zijn weg te vinden, maar ook met een ongestadige en inkonsekwente Regering, de schelme smous, de reizende gast en 't wilde dier, en de arme boer werd door die allen beschouwd als wettige buit! Hij, die zo goeder trouw is, komt er bijna altijd bedrogen van af. Is het dan te verwonderen als hij later de voorzichtigheid ten uiterste drijft? Of is er misschien tans minder behoefte aan voorzichtigheid, vooral nu dat de roofvogel hem te dikwels lokt met een ‘Aap, wat ben je toch 'n mooie jongen’?

De ‘Wacht-'n-bietjie’ leuze is onder omstandigheden onverbeterlik, en komt ons soms zeer goed te stade.

Maar de vraag is toch of wij niet van een deugd een ondeugd gaan maken.

Wat is tans behoefte?

Wat eenmaal en onder bepaalde omstandigheden de beste gedragslijn was kan misschien tans, onder veranderde omstandigheden, onverstandig geworden zijn. En mij komt het voor alsof het hoog tijd voor ons geworden is om niet ‘Wacht-'n-bietjie’, maar ‘Neem de gelegenheid waar’ tot leuze te hebben. Het Afrikaanse spreekwoord ‘Iedereen s'n gouwigheid’ zou ons tans beter te stade komen, want het is in elk geval zeker niet 'n schreiende behoefte dat wij in onze voorwaartse vaart gekeerd of gestuit zouden worden. Neen, de omstandigheden zijn zo veranderd en de bestaansstrijd wordt zo hevig dat wij tans geen remschoen maar een spoorslag, of beter, 'n ‘voorslag’ behoeven. Wij moeten de tijd uitkopen, ja elk ogenblik, indien wij op de duur sukses verlangen. Wie 't eerst bij 't vuur komt warmt zich 't best. De Amerikaner geeft ons hierin 'n navolgens, waardig voorbeeld. Men zegt dat als de Amerikaner tegen de avond aan 'n woest heidens eiland zou stranden, dan zou men vinden dat hij reeds de volgende ochtend op 't eiland rondgaat om aan de eilanders landkaarten van hun eigen eiland te verkopen! Hij heeft die nacht benuttigd om 't eiland af te lopen en ervan kaarten te tekenen, en de volgende dag is hij ermee 't eerst in de markt!

In onze dagen moet men gauw zijn of er is voor ons geen hoop. Voor de meesten betekent wachten niets minder dan totale mislukking. De gelegenheid

[p. 204]

moet ogenblikkelik worden raak gegrepen of wij zijn voor goed van 't strijdperk verdwenen. Om dit thuis te brengen vertel ik de volgende ware gebeurtenis.

Op de kust van Engeland ging een man eens om vogel-eiers uit de nesten te halen, welke hij dan verkocht. Op de rotslijsten tegen de overhangende hoge kransen, daar leggen duizenden vogels hun eieren. De man had zijn ijzeren haak boven op de krans stevig in de aarde geslagen en liet zich toen langs het touw tegen die steile rots naar beneden. Doch toen hij recht tegenover de nesten kwam ontdekte hij dat hij te ver overhing, en alleen bij de nesten kon te lande komen door zich heen en weer aan dat touw te zwaaien. Dit deed hij, en eindelik, daar stond hij op de rotslijst bij de nesten, doch helaas! 't touw was hem uit de handen gegleden. Zijn toestand was ijselik. Honderden voeten beneden zich daar bruiste en klotste de zee tussen reusachtige rotsblokken, boven hem stak de graniet-massa toornig uit in de blauwe lucht. Aan uitklauteren was er evenmin te denken als aan afklimmen. Zijn hart kromp ineen en de dood staarde hem in de ogen. Zijn enige redmiddel was dat touw en dat zwaaide nog heen en weer, al verder en verder van de rots waarop hij stond. Hij zag duidelik dat wanneer 't touw tot stilstand gekomen was, het dan helemaal buiten zijn bereik zou zijn. Elk ogenblik dat hij wacht vermindert zijn kans. Dadelik neemt hij z'n besluit. Toen 't touw weer naar zijn kant zwaaide, raapte hij zich op en sprong de blauwe lucht in - greep 't touw vast - sidderde 'n ogenblik over de vreselike afgrond - klauterde dan naar boven - gered! Nog één ogenblik gewacht en hij was reddeloos verloren.

Meer dan een Afrikaner staat ten opzichte van zijn Kerk, Taal, Nationaliteit en Maatschappelike vooruitzicht op zulk een rotslijst met 't enige reddingstouw al verder en verder zwaaiend in de blauwe en ijle lucht van totale mislukking; en rondom zich in 't onafzienbare ruim trachten de gieren met hun dreigend gekras om z'n aandacht van dat enige touw af te trekken. Wil men behouden zijn dan moet die ijselike sprong gedaan worden, en dat... Nu of Nooit.

N.J. BRÜMMER.