Neerlandia. Jaargang 16

[p. 39]

Ingezonden.

De onbekendheid in Noord-Nederland met de Vlaamsche beweging.

‘Holland bleek met het flamingantisme weinig ingenomen, Holland, dat wel Vlaamsche boeken ging lezen, Vlaamsche beeldhouwers en schilders beewonderde en naar Vlaamsche componisten met welbehagen luisterde, Holland bleef onverschillig.’

Aldus klaagt de Brusselsche correspondent van het Algemeen Handelsblad in het Ochtendblad van den laatsten December 1911. Een klacht, reeds tallooze malen door Vlaamschgezinden, ook Noord-Nederlanders, geuit. Niet het minst in Neerlandia. Nog in het dezer dagen verschenen Jan.-nr. betreurt de secretaris van Groep België de koelheid van Nederlandsche officieële en niet-officieële menschen tegenover den Vlaamschen taalstrijd.

Zij, die zoo schrijven, schijnen te meenen, dat men in Noord-Nederland wel van dien taalstrijd op de hoogte is, doch niet genoeg sympathie voor de Vlaamsche zaak gevoelt om de koude onverschilligheid aan kant te zetten. En dat is, mijns inziens, geheel onjuist. Dat ziet ook dr. E. van Soest uit Hasselt in, die er eenige maanden geleden (Neerlandia, October 1911) op wees, dat er zoo heel veel ontwikkelde Hollanders zijn, die heelemaal niets van den strijd onzer taalbroeders afweten. Dát is het, de onbekendheid met de Vlaamsche beweging maakt den Hollander koel, onverschillig. ‘Onbekend maakt onbemind’ zegt het spreekwoord; zoo is het ook hier. Al valt het natuurlijk niet met statistische gegevens te bewijzen, toch durf ik beweren, dat de gróóte meerderheid der ontwikkelden in Noord-Nederland van de Vlaamsche beweging zoo goed als niets afweet.

Zeker, velen lezen bij ons de letterkundige voortbrengselen van de Vlamingen en genieten er van. Maar als ge dezen uw verwondering te kennen geeft over hun onverschilligheid tegenover de beweging, die dit ingedommelde broedervolk wakker schudde en tot nieuw Nederlandsch leven bracht, kijken ze u aan, alsof ze het in Keulen hooren donderen. En als ge toevallig gaat zeggen, dat de grootste helft van België Vlaamsch is en de meerderheid der Belgen Vlaamsch spreekt, dan is het antwoord vaak een glimlach, die zooveel wil zeggen als: ‘zijn liefde voor onze taal voert hem tot razernij.’ Inderdaad, wat de doorsnee-Hollander, de ontwikkelde, van de zaak der Vlamingen weet, het is gewoonlijk niet veel meer dan: dat er in België menschen zijn, die Vlaamsch spreken, dat er onder hen zeer verdienstelijke schrijvers en dichters worden gevonden; een enkele zal ook nog weten te vertellen, dat er Vlaamsche toondichters zijn, die lof verdienen, Waar die Vlaamsch sprekers wonen? Ja, waarschijnlijk ten Zuiden van onze grens, ten Zuiden van Zeeuwsch-Vlaanderen vermoedelijk... O ja, dan zijn er ook nog al heel wat in Antwerpen. En die menschen spreken en schrijven tusschen hun Nederlandsch heel rare woorden. Dat die rare woorden ook wel eens Nederlandsch konden zijn, het komt niet bij hem op; wat men niet spreekt in het ‘Koninkrijk der Nederlanden’, zal toch wel geen Nederlandsch zijn? Om die menschen, die ook gekend willen worden en die nogal veel drukte en lawaai maken, zoet te houden, staat er ook Vlaamsch op de Belgische postzegels en heeft Koning Albert den eed op de Grondwet ook in het Vlaamsch afgelegd. Die Vlaamsche beweging spruit voort uit den lust, lawaai temaken: in 1830 schreeuwden ze tegen ons, nu tegen hen die de taal van België, het Fransch, de heerschappij willen laten behouden.

Dat is het maximum van de kennis van Vlaamsche toestanden bij den ontwikkelden Hollander.

En nu heeft ons Verbond en zijn orgaan Neerlandia zich wel wat al te veel bezig gehouden met feiten en feitjes, waaruit die onkunde bleek; doch géén hoon en spot zal die verschijnselen doen verdwijnen. De oorzaak van dit kwaad zij gezocht en daartegen zij onze strijd gericht. Een strijd, die dus slechts gestreden kan worden, als het antwoord gevonden is op de vraag: vanwaar die onbekendheid met deze toestanden in een naburig land, met een beweging èn voor België èn voor Nederland van het hoogste belang?

Mijn antwoordt luidt:

Dat alles vindt zijn verklaring hoofdzakelijk in

1^o.	leemten in het onderwijs;
2^o.	slechte voorlichting door onze pers;
3^o.	het over Vlaamsch-België liggende Fransche vernis.

Leemten in het onderwijs. Het enkel feit, dat bijna geen leerling van Gymnasium of H.B.S. iets van deze dingen weet, is een duidelijke aanwijzing, dat er werkelijk leemten bestaan.

Moge den leeraren in geschiedenis, aardrijkskunde en Nederlandsche letterkunde hier eenig verwijt treffen, hoofdzakelijk moet de schuld gegeven worden aan de leerboeken in genoemde vakken. Voor alle zekerheid worde een commissie samengesteld, die dit alles hebbe te onderzoeken; ik twijfel niet, of mijn meening zal bevestigd worden. Laat men de atlassen ook niet vergeten: dat het stamverwante België gewoonlijk met één blad moet tevreden zijn, soms met een half (Denemarken of een dergelijk klein land past zoo mooi op de andere helft), zegt reeds genoeg. En is het niet merkwaardig, dat tot voor korten tijd - de bewerker heeft schrijver dezer regelen verzekerd, dat 't in den nieuwen druk veranderd zou worden - in een der beste schoolatlassen van Nederland werd aangegeven, wáár in Frankrijk een andere taal dan de Fransche werd gesproken, doch op het blad, aan België gewijd, niets was te zien van de zooveel gewichtiger en vooral voor den Nederlander van zooveel meer beteekenis zijnde taalgrens in België?

Laat ons Verbond niet wachten, tot zijn beginselen zijn doorgesijpeld tot de samenstellers van de bewuste leerboeken. Laten we, naast ijverige propaganda onder de leermeesters, pogen den weg te vinden tot verandering, tot aanvulling van die boeken, door onder meer de meest gebruikte en elk nieuw verschijnend, dat de besproken leemten vertoont, in Neerlandia aan kritiek te onderwerpen.

En als dan het op groeiende geslacht iets meer weet dan thans van de tijden van Vlaanderen's grootheid, als het meer dan thans beseft, hoeveel schoons onze letterkunde van vroegeren tijd dankt aan wat wij thans ‘Vlamingen’ noemen, hoeveel schoons zij ons, dank zij de Vlaamsche beweging, ook weer nu brengen, als het beter op de hoogte is van de Belgische taaltoestanden, als het geleerd heeft hoe het Fransch in het Zuiden zijn hooge plaats heeft weten in te nemen in tegenstelling met het onafhankelijke Noorden, als het weet dat eerst na 1830 de mannen zijn opgestaan, die het Vlaamsche volk langzaam hebben doen ontwaken, als het de hoofdzaken van de geschiedenis, van dien moeilijken strijd voor de rechten van de moedertaal kent, dan, ik twijfel er geen oogenblik aan. zal de Vlaming niet meer behoeven te klagen over de onverschilligheid, waarmee zijn Noordelijke taalbroeder zijn strijd beschouwt.

De slechte voorlichting door de pers. Als onze couranten ons nu maar op de hoogte hielden van de gebeurtenissen dezer dagen,

[p. 40]

de Vlaamsche beweging betreffende. Maar ook dit is slechts bij uitzondering het geval. Wel hebben eenige onzer grootste dagbladen uitstekende Belgische briefschrijvers, die o.a. veel belangrijks over den Vlaamschen strijd meedeelen; maar hun brieven worden voornamelijk door den reeds ‘bekeerde’ gelezen; hoe zou hij, die totaal onbekend is met den Vlaamschen taalstrijd belangstellen in uitvoerige brieven uit het uit internationaal oogpunt min belangrijke België? En gaan we de rubriek ‘Buitenland’ in onze bladen na, dan zien we, dat slechts bij hooge uitzondering iets aangaande de Vlaamsche beweging wordt meegedeeld. Als men in Bohemen optochten houdt ten gunste van het Czechisch, lezen we daarvan een verslagje in onze bladen. Als Vlamingen ter viering van den Guldensporenslag een machtigen optocht inrichten in een stad, gelegen vlak bij onze grenzen, ik bedoel Antwerpen, ten gunste van het Vlaamsch en de Vlaamsche hoogeschool, ontbreekt in de meeste onzer couranten ook maar de simpele mededeeling daarvan. Enz. enz.

De houding onzer journalisten is me niet geheel begrijpelijk. Gedeeltelijk valt ze te verklaren uit het feit, dat de Vlaamsche bladen dikwijls begrijpelijkerwijze wel wat héél veel nieuws bieden over de Vlaamsche beweging, zoodat onze journalist met zijn weinigen kijk op deze zaken niet weet, wat daarvan voor ons belangrijk is en wat niet, terwijl de Fransch-Belgische pers, die misschien ook meer geraadpleegd wordt, als staande op iets hooger peil dan de Vlaamsche, over Vlaamsche kwesties of zeer slecht is ingelicht, of ze doodzwijgt. In den laatsten tijd is bovendien gebleken, dat onze pers zich minder geroepen gevoelt om leiding te geven aan de openbare meening en haar voor te lichten, dan wel orgaan van die meening te zijn. Dat verklaart ook wel wat in deze zaak, daar er geen valt waar te nemen. En dan is er nog iets. Als het wetsontwerp Anseele-Franck-Van Cauwelaert, tot vervlaamsching der Gentsche hoogeschool is ingediend, vermeldt slechts een enkel Nederlandsch blad dat in een berichtje van enkele regeltjes. In hetzelfde nummer kan men kolommen vol lezen over een in Noord-Nederland ingediend wetsontwerp; dat is immers iets specifiek-Nederlandsch; dat andere betreft een buitenlandsche kwestie, geenszins van internationaal belang en dus nauwelijks der vermelding waard, zoo redeneert men vermoedelijk. Men vergeet, dat de vervlaamsching der Gentsche hoogeschool een bij uitstek algemeen-Nederlandsche kwestie is en kent een ongemotiveerd groote beteekenis toe aan de staatkundige grens, in 1839 getrokken.

Minder eenvoudig dan bij de reeds genoemde leemten in het onderwijs is aan te geven, hoe in de houding van onze pers spoedig verandering te brengen. Maar is 't onderwijs in onzen geest veranderd, dan zullen er ook de-Vlaamsche-beweging-meer-kennende journalistjes in den dop zijn en zal langzamerhand in onze pers een meer ruim-Nederlandsche geest doordringen.

Het Fransch vernisje van Vlaamsch-België. De meeste Hollanders brengen, alleen oppervlakkig en vluchtig een bezoek aan eenige groote Vlaamsche steden, overigens is het Vlaamsche land hun onbekend. In Brussel duurt het oponthoud gewoonlijk het langst; en Brussel is ook werkelijk gedeeltelijk verfranscht. Terwijl ook de andere grootere steden slechts bij nauwkeuriger beschouwing en onderzoek niet zoo Fransch blijken te zijn als het schijnt. Doch al die Fransche opschriften, dat vele Fransch-spreken om hem heen (hoeveel Vlamingen zijn er nog niet, die als zij een vreemdeling in hun nabijheid speuren, zich haasten hun Zondagsche taal te gaan spreken) die antwoorden in beter Fransch dan het zijne op zijn Fransche vragen, laten hem in den waan, dat België, ook het Vlaamsche deel, Fransch sprekend is, al meent hij opgemerkt te hebben, dat toch een enkel man van minderen stand bij voorkeur Vlaamsch spreekt, een taaltje dat hem dikwijls niet zeer fraai in de ooren klinkt.

Zoo brengt het vluchtig bezoek aan Vlaamsch-België den doorsnee-Hollander ook geen duidelijker besef van de toestanden in Vlaanderland.

Doch den Vlaming meer zijn nationale waarde en die zijner taal te doen inzien, zoodat ook bij oppervlakkige beschouwing Vlaanderen zich Vlaamsch toont, het Fransch overstrijksel waaronder de valsche schaamte van den Vlaming zijn eigen aard en taal verbergt weg te strijken, het behoort tot de schoone taak van den flamingant en niet tot de onze. Zij hem de wetenschap, dat aanwakkering van het nationaal zelfbewustzijn om dubbele reden den Vlaming ten goede zal komen, een prikkel, om met verdubbelden ijver voort te gaan met zijn streven, het gansche Vlaamsche volk wakker te schudden.

Wij van onzen kant kunnen slechts aansporen tot meer, langduriger en minder oppervlakkiger bezoeken aan het, vooral in zijn steden zoo uiterst belangwekkende Vlaamsche land.

Moge in het verslag van het Hoofdbestuur over 1911 niet meer gezegd worden: ‘De werkzaamheid van het Verbond moet zich op het oogenblik openbaren naar en in 't buitenland’, doch iets als het volgende: Een van de eerste verplichtingen, op het A.N.V. rustend is, Noord- en Zuid-Nederland nader tot elkaar te brengen. Dat kan alleen met vrucht geschieden als de betreurenswaardige onbekendheid van zéér, zéér vele ontwikkelde Noord-Nederlanders met het streven van hun Belgische taalbroeders verdwijnt. Waarom wij meenen met kracht den strijd te moeten voeren tegen alles, wat die onbekendheid in de hand werkt, in de eerste en voornaamste plaats een zekere onvolledigheid bij het onderwijs in Noord-Nederland, waarin verandering moet worden gebracht.

Op die wijze alleen, het is mijn vaste overtuiging, kan de toenadering tusschen de twee voornaamste, staatkundig gescheiden deelen van den Nederlandschen stam tot stand worden gebracht.

Sneek, Jan. 1912.

Mr. A. LOOSJES.

Naschrift.

Uit het bovenstaande blijkt voldoende, dat ik het in 't geheel niet eens ben met prof. Bolland, waar hij zegt, dat de Hollander zich schaamt voor de Vlamingen, die zich voor hun eigen taal schamen.

In de eerste plaats: bijna ieder Hollander schaamt zich dikwijls óók voor zijn eigen taal; wie onzer heeft zich weten heen te zetten over 't dwaze denkbeeld, dat pantalon netter is dan broek en transpireeren wèl in fatsoenlijk gezelschap gezegd kan worden, maar zweeten niet; ik laat nu nog maar de coiffeurs en patissiers rusten. Wij, in zoo geheel andere omstandigheden, met hoogere standen, die Nederlandsch spreken, hebben nochtans allen iets in ons van die valsche schaamte, die de meerderheid der Vlamingen in veel gróótere mate vervult, als net de eigen taal geldt. En schaamte bij ons, over het zwak ontwikkeld nationaal zelfbewustzijn van den Vlaming, zou al héél belachelijk zijn. Was er sprake van die schaamte bij ons, dan zou men heel wat meer merken van sympathie voor de flaminganten, die zich óók voor hun ‘franschdolle’ onfiere landgenooten schamen.

Maar ik beweer, dat - enkele uitzonderingen daargelaten, zooals misschien de kring van zéér ontwikkelden, waarin prof. Bolland zich beweegt - de Hollander zich niet voor den Vlaming schaamt, eenvoudig omdat hij niets van hem wéét, niet wéét, dat de meerderheid van het Vlaamsche volk nog altijd zich niet onttrokken heeft aan de eeuwenlange betoovering door het Fransch, evenals hij niets weet van al het andere, dat op Belgische taaltoestanden betrekking heeft.

A.L.