Neerlandia. Jaargang 15

Visscherij op Aruba.

Zonder twijfel mag Aruba het door de natuur rijkstbedeelde der drie Benedenwindsche eilanden der kolonie heeten. Niet alleen dat de phosphaatmijnen aan vele handen werk verschaffen en een groot gedeelte van het eiland voldoende goud in zijn bodem bergt om bij zuinig en zorgvuldig beheer goudwinning met loonende uitkomst mogelijk te maken, maar ook de visscherij kan er op ruimere schaal en onder gunstiger omstandigheden dan op Curaçao en Bonaire gedreven worden. Hoe dat mogelijk is, zal men vragen, waar de geografische ligging der drie eilanden toch niet zooveel verschilt? Dezelfde zee, hetzelfde water bespoelt wel is waar de drie eilanden, maar de bodemverhoudingen in de zee rondom zijn niet gelijk. Curaçao en Bonaire liggen op een smallen rug, die zich ongeveer evenwijdig aan de algemeene richting van de Venezolaansche kust onder zee van de Westpunt van Curaçao tot bij Orchilla uitstrekt. De beide genoemde eilanden en voorts de meer westwaarts gelegen Aves- en Roqueseilanden zijn de betrekkelijk kleine oppervlakten, die van dezen rug boven water uitsteken. Zoowel in noordelijke als in zuidelijke richting dalen de hellingen van den rug steil naar beneden, totdat diepten van 1000 en meer M. bereikt zijn. De visscherij met dieplijnen, d.w.z. de eenige visscherij, die bij een rotsige bodemgesteldheid in staat stelt groote hoeveelheden visch in de open zee te bemachtigen, kan dus bij Bonaire en Curaçao slechts in zeer beperkte mate uitgeoefend worden, want 300 vadem is wel de uiterste dieptegrens, die daarvoor in aanmerking komt. Geheel anders zijn de verhoudingen bij Aruba.

De bovenvermelde onderzeesche rug eindigt bij Curacao's westelijk uiteinde en een diepe geul scheidt dit eiland van Aruba. Het kustland van Venezuela zet zich onder zee eerst voort als een hoogstens 200 M. diepe bank (vastelandsbank), voordat met een schielijke daling aanmerkelijke diepten bereikt worden. Terwijl nu de smalle, langgerekte rug, waarop Curaçao en Bonaire zich verheffen, door een breede, diepe uitholling in den zeebodem, waar men diepten van 1000-2000 M. gepeild heeft, van de vastelandsbank gescheiden is, rijst Aruba op een vooruitspringend gedeelte van die bank zelf dicht bij zijn rand uit zee op. Tusschen Aruba en de tegenoverliggende kusten van Venezuela en Columbië strekt zich een zeegebied uit, dat door zijn geringe diepte en zijn daarmede samenhangende grooten vischrijkdom de gelegenheid biedt om de visscherij met dieplijnen op ruime schaal te bedrijven.

Een eigenaardige vorming, die men noch bij Cu-

[p. 281]

raçao noch bij Bonaire aantreft, bezit Aruba in het Lagoen. Langs de zuidwestkust strekt zich namelijk een rif uit, dat, bij Oranjestad aanvangende, zijn einde vindt bij de oostpunt van het eiland en evenwijdig aan de kustlijn verloopend een bekken (het Lagoen) afscheidt, dat over het algemeen smal en ondiep zich slechts op een paar plaatsen verbreedt en verdiept en hier en daar door gapingen in het rif met de open zee in verbinding staat. Op het rif zelf, dal gemiddeld maar enkele meters breed is, groeit op vele plaatsen de mangrove en juist voor Oranjestad, waar het rif ternauwernood boven water uitsteekt en is doorboord door verscheidene geulen, waarvan de grootste in de haven van de hoofdplaats des eilands, de Paardenbaai, voert, ziet men een paar mangroveboschjes, waarvan de boomen een aanmerkelijke hoogte bereikt hebben en het dicht groen het oog aangenaam treft, zich schijnbaar recht uit zee verheffen. In een bootje over het gladde water van het Lagoen voortglijdende waant men zich als op een rivier, welker eene oever steeds door laag land (het rif), de

Foto
16. Steiger der Aruba Phosphaat Maatschappij te San Nicolas.
Smiblette en Zoon.

andere door afwisselend lagere en hoogere klippen gevormd wordt.

Gelijk onder de bevolking in 't algemeen het negerelement slechts in geringe mate vertegenwoordigd is en de Indiaansche afstamming luide voor zich spreekt, is dit ook onder de visschers het geval. De meesten hunner wonen in Oranjestad, waar hun huizen aan den noordwestkant van de plaats in een afzonderlijke buurt, de rancho geheeten, onregelmatig verspreid bijeen staan. De woningen steken door ruimere afmeting en degelijker bouw, gelijk trouwens alle overige huizen der inlandsche bevolking in en buiten de hoofdplaats, gunstig af bij de negerhutten op Curaçao.

De visscherijgronden liggen vooral langs de westkust van het eiland, op verschillende plaatsen in de zee tusschen het eiland en het vasteland (het z.g. Kanaal), bij de Oostpunt, rondom de Mongeseilanden en onder de kust van het schiereiland Goajira.

De visschersvloot is uit verschillende elementen samengesteld en wel uit: een 8-tal groote overdekte booten, eenige groote en meerdere kleine opendekbooten, cano's van verschillende lengte en ten slotte een aantal jola's van hoogst bescheiden afmeting.

De eerstgenoemde vaartuigen zijn in staat zich voor langeren tijd van huis te begeven en dientengevolge de visscherij onder den Columbiaanschen wal en bij de Mongeseilanden uit te oefenen, waarheen ook de grootere opendekbooten vaak hun koers richten. De kleinere opendekbooten, waarvan er in 1908 ruim 20 te Oranjestad alleen thuis behoorden, blijven in den regel dichter bij huis. Gewoonlijk gaan deze booten er 's morgens vroeg op uit om nog in den loop van den morgen of anders 's middags op haar ankerplaats voor de rancho terug te keeren. De jola's, bij wier aanschouwing men zich ternauwernood voorstellen kan, dat iemand zich daarmee op de woelige wateren der Caraïbische Zee wagen zal, doen niet voor haar grootere zusteren onder. Met een driehoekig lilliputlerzeiltje op of wel voortgestuurd door de kracht der pagaaien ziet men ze afvaren en snel over het water voortglijden, totdat zij zich, nog niet zoo heel ver van de kust verwijderd, als stippen op de onmetelijke watervlakte voordoen.

In een bocht bij de rancho liggen bijna alle visschersvaartuigen voor anker; een eigenlijke haven is er niet. Door het Lagoen voorbij Savoneta zeilende trof het mij, hoe goed de visschers daar voor hun booten zorgen; op den wal bevinden zich voor de berging kleine, lage loodsjes, die uit twee steenen muurtjes met een dakbedekking van stroo opgebouwd zijn.

De ranchobewoners beoefenen alleen de visscherij met sleep- en dieplijnen, die in hoofdzaak van hetzelfde model zijn als op de andere Benedenwindsche eilanden. De sleeplijnen echter worden al of niet met een gewicht bezwaard naar gelang van de soort van visch, die men vangen wil. Voor de vangst van dolfijnen, balao's en snoek, visschen, die bij voorkeur dicht onder de oppervlakte hun prooi najagen, moet het aas in de bovenste waterlagen voortgesleept worden. Om koningsvisch of moelat te bemachtigen bezwaart de visscher zijn lijn met een gewicht zoodanig, dat de hoek met het aas zooveel mogelijk op een bepaalde diepte blijft. Als gewichten worden gebruikt ijzeren kogels van 3-4 K.G. of veeltijds ook twee door een touwen netje met de platte onderzijde tegen elkaar gebonden voeten van strijkijzers.

Hartstochtelijk beminnaar van de jacht op groote visch in volle zee heeft de ranchovisscher een diepe minachting voor de visscherij met fuiken en treknetten. Langs de kust heen en weer kruisende wacht hij geduldig af, dat een visch zich laat vinden naar het aas van de sleeplijn te happen, wat de visscher, die de lijn in de hand houdt of om zijn groote teen gebonden heeft, onmiddellijk voelt; dan een paar forsche rukken om den haak te doen vatten, een weer laten schieten, als dat niet lukt, en dit zoolang herhaald, totdat de visch òf gehaakt is òf wel het ge-

[p. 282]

vaar bijtijds bemerkende van verdere pogingen afziet, vaak niet zonder het aas deerlijk gehavend te hebben, zoodat een nieuw stuk visch aangeslagen moet worden. Heeft de haak zijn werk gedaan, dan wordt fluks het roer gewend en door een der jongens de fok gestreken, waardoor de boot zijn vaarl vermindert en verder kalm op zijn grootzeil voorden wind afdrijft. Tijdens het inpalmen van de lijn weet de visscher u reeds te vertellen, wat voor visch hij aan den haak heeft. Het zijn spannende oogenblikken, want niet zelden gelukt het aan de groote dieren door hun onstuimige bewegingen en hun krachtig gebit zich los te werken, daarbij vaak den hoek met zich meenemende. Wanneer men het eindje dun koper- of ijzerdraad ziet, dat de verbinding tusschen hoek en vischlijn vormt, verwondert men zich niet, dat de zware, sterke visschen zoo vaak weten los te breken, misschien wel de helft van het aantal malen, dat de visscher inhaalt. Ware reuzen worden somtijds gevangen. Snoeken wegen van 4 tot 20 K.G., bij een lengte van 60 tot 200 c.M.; het gewicht van koningsvisch bedraagt 10-20 K.G., dat van moclat kan 70 K.G. bereiken, terwijl balao's bij een lengte van 2¾ M. ruim 60 K.G. zwaar zijn.

Bij het visschen met dieplijnen vlak boven den bodem der zee wordt de boot door middel van een touw met steen als anker op haar plaats gehouden. Verreweg de twee belangrijkste vischsoorten, die langs dezen weg gevangen worden, zijn de pargo en de meroe. Bij de groote booten, die bij de Mongeseilan den gaan visschen, wordt de vangst als volgt verdeeld: de eigenaar en de bemanning krijgen elk de helft van de vangst; van het deel van den eigenaar ontvangt de kapitein nog een tiende gedeelte. De verdeeling van de visch onder de bemanning geschiedt zoodanig, dat elke visscher naar zijn bijdrage tot de vangst beloond wordt. Ieder neemt een merk aan om de door hem gevangen visch kenbaar te maken, bijv. door het afknippen van de staart of van een der vinnen. Na afloop van de vangst krijgt elke visscher uit het der bemanning toekomende deel naar verhouding van het aantal door hem opgehaalde visschen.

Op de groote vischbooten, die zout meenemen, wordt de visch aan boord gezouten. De visch wordt opengespouwen, gekerfd, met fijn zout ingewreven en in dien toestand in het ruim geborgen. Meestal heeft het drogen van die ladingen op Aruba plaats; de visch wordt in zeewater uitgewasschen en te drogen gelegd of gehangen. De dicht onder de kust gevangen visch wordt, zoo de leden van het visschersgezin ze niet versch gaan uitleuren, op dezelfde wijze aan den wal behandeld. De gebrekkige methode van bereiding is oorzaak, dat de gezouten visch geen aftrek onder de blanke bevolking vindt. Een gedeelte wordt uitgevoerd naar Curaçao, maar de prijs is nogal aan wisseling onderhevig. Soms f 5. - tot f 8. - per dozijn opbrengende daalt bij groote aanvoer van versche visch op Curaçao de prijs tot f 1.50 en dan is de uitvoer niet loonend meer. Versche visch is spotgoedkoop op Aruba.

Het voor de visscherij benoodigde zout wordt betrokken uit de zoutpannen van de Salinja, een binnenwater ten noorden van de rancho; zij zijn het eigendom van den heer C. Eman. Uitvoer van zout heeft niet plaats.

Behalve met sleep- en dieplijnen wordt ook met werplijnen, netten en kanasters gevischt. Werpnetten worden vooral gebruikt om aas voor de lijnen te vangen. De werplijn, een lange, dunne lijn met een geaasden haak en eenige verzwaring van lood, die de voetvisscher uitwerpt, wordt op ondiepe plaatsen, o.a. in het Lagoen gebruikt. Op eenige punten van de westkust bezitten de visschers treknetten, die tot 180 M. lang en tot 7 M. diep kunnen zijn. Zij worden van het strand af bediend en leveren vaak ruime vangsten van jagers, dogostientjes, waranawa's, enz. De vischvallen, - fuiken of kanasten zijn van hetzelfde model, dat in West-Indië algemeen gebruikelijk is en kunnen in het Lagoen met groote veiligheid worden uitgezet.

Voor eenigen tijd zijn door een inwoner van Willemstad pogingen gedaan om versche visch van Aruba naar Curaçao in ijs over te brengen. Dat er zich ondanks het slagen van die op kleine schaal genomen proef nog geen geregelde uitvoer van versche visch (met ijs als hulpmiddel van bewaring) heeft kunnen ontwikkelen, ligt wel in de eerste plaats daaraan, dat het zoowel op Aruba als op Curaçao aan gelegenheid ontbreekt om de visch op zijn minst voor eenige dagen op ijs te bewaren, terwijl zulke inrichtingen in verband met verschillende omstandigheden onontbeerlijk geacht moeten worden.

De vischrijkdom van de wateren, waar de Arubiaansche visschers hun bedrijf uitoefenen, gepaard aan de goede hoedanigheid der vischsoorten, wettigt de opvatting, dat er langs meer dan een weg grooter voordeel uit die visscherij getrokken kan worden. Betere bereidingswijzen, uitvoer van versche en bereide visch zullen al dadelijk een gunstigen invloed op den prijs oefenen. De voortreffelijke, groote visschen zouden op een minder overvoerde markt ten verkoop aangeboden zeker een drie- tot vijfmaal hoogere prijs besommen. Deze uitkomst zou voorts zeker in staat zijn aan de visscherij een grootere uitbreiding te geven. Ernstige pogingen om in de aangegeven richting iets te bereiken zullen zonder twijfel met goeden uitslag bekroond worden en waar het Gouvernement zich thans beijvert die pogingen te steunen mag men op goeden grond verwachten, dat in de toekomst de visscherij tot een steeds ruimer vloeiende bron van inkomsten voor velen onder Aruba's nijvere bevolking ontwikkelen zal.

P.J. VAN BREEMEN.