Neerlandia. Jaargang 15

Een reisje naar Aruba omstreeks 1825.

Op blz. 113 van het 2e deel van zijn Reizen in West-Indië beschrijft Ds. G.B. Bosch zijn tochtjes naar Aruba: ‘Groote moeilijkheden hebben mij de bezoeken naar Aruba opgeleverd, veroorzaakt door de terugreizen van daar naar Curaçao, van welke de laatsten telkens nadeeliger op mijn gezondheid werkten en de allerlaatste reis, die tevens onvoorspoedig was, mij te huis komende, eenige weken lang aan den rand van het graf deed zijn.’

‘Het is de stroom, welke met veel hevigheid in de bocht van Coro valt, van hier langs kaap St. Roman gedrongen wordt, en door dezen tegenstand met zooveel te meer kracht zich in het kanaal tusschen Aruba en de landengte van Paraguana stort, die het terugkomen van Aruba zoo moeielijk maakt, den reiziger dikwijls verplicht, vele dagen hier te blijven, als reeds alles tot zijn vertrek gereed was, ja zelfs, op reis zijnde, herhaalde malen terug te keeren en dien terugtocht wel eens zoovele dagen doet duren als men uren noodig heeft, om er te komen. Niemand, dan die het ondervonden heeft, weet hoe verdrietig het is en geschikt om alle geduld te verliezen, verscheidene dagen te zeilen, met een sterken wind en echter op dezelfde plaats te blijven, of wel nog achteruit te gaan. Toen daarom zeker reiziger voor de eerste maal neerschreef, dat niets zoo vervelend, zoo afmattend is als windstilte op zee, heeft hij zeker niet gedacht aan een sterken stroom. Ik ben dikwijls in de gelegenheid geweest, de eerste met den laatste te vergelijken, doch ik moet bekennen, dat ik aan stilte de voorkeur geef; men raakt daarbij ten minste op de reis niet achteruit, men zit en ligt, men eet en drinkt op zijn gemak, en dat heeft toch altijd wat te beduiden, al is op ons de naam van Epicurist niet van volle toepassing. Als de zon bij windstilte te sterk brandt, dan beschut men zich door een zonnetent en men geniet de heerlijke avonden, die doorgaans op een warmen dag volgen; maar wat kan men verrichten, als het schip op dezelfde plaats blijft slingeren en stampen en wind en water den reiziger van het dek naar beneden jagen, om daar de vervelende uren te tellen? Voor den zee man, - die gewoon is, het eten in alle richtingen naar binnen te brengen en, om vast te liggen en goed te slapen, rug aan stuurboord en knieën aan bakboord tegen het beschot der kooi te drukken, - voor dien moge het opwerken tegen den stroom minder hard vallen, voor dengenen echter, die van beroep geen zeeman is, valt het allerpijnlijkst. Hoe dikwijls heb ik, op mijn zeven terugreizen van Aruba naar Curaçao, bij zulke gelegenheden geklaagd, dat het

[p. 269]

Foto
4. Oranjestad van zee uit gezien.
Ds. van den Brink.

korte leven nog met zooveel moeielijke dagen vermengd is! Hoe dikwijls heb ik toen het gelukkig lot benijd, niet eens van mijn medenatuurgenooten - die aan land, in de koele gaanderijen hunner woning met een boek in de hand rustig hun sigaartje zaten te rooken zonder er nauwelijks de waarde van te weten, - maar dat van een medepassagier op de reis van Nederland naar Suriname, waar hij als assistent-dokter zou werken, die zich nooit verveelde, nooit met zijn tijd verlegen was, maar denzelven, wanneer hij slechts wilde, immer wist door te brengen met... slapen. Deze benijdenswaardige man bracht, zender overdrijving, de helft der zeereis, de gewone nachtelijke slaapuren niet eens medegerekend, in dezen niet ongelukkigen en toch onzondigen toestand door...’

...Mijn eerste terugreis staat mij nog voor den geest, zoowei als in mijn dagboek: een dag en nacht waren wij, bij een stijven wind, met een middelmatig bezeilden schoener, onder weg naar Curaçao, toen ik des morgens aan den kapitein vroeg, - want ik was te zeer zeeziek om het zelf te gaan zien, - waar wij waren. ‘Op de hoogte van den Hooiberg!’ was het antwoord.

De Hooiberg is een der hoogste bergen op

Foto
5. Groep Caraïbenafstammelingen.
Soublette en Zoon.

[p. 270]

Aruba, hij staat - evenals de Rigi in Zwitserland - van zijn medemakkers afgezonderd, meer westwaarts dan deze en is op zee het gemakkelijkst verkenbaar. Den volgenden dag zeilden wij weer frisch door; het vaartuig stampte geweldig tegen de zee en het water stortte verscheidene malen over het dek, waarvan ik in de kajuit nu en dan een aardig schepje kreeg. Des nachts werd zelfs de wind gunstig, want hij blies uit het noorden. Ik had ook den kapitein op het dek hooren zeggen, dat het nu heel goed ging. Verblijd over deze boodschap, vroeg ik terstond bij het aanbreken van den dag: ‘Waar zijn we al kapitein?’ - ‘Op de hoogte van den Hooiberg, Mijnheer!’ - ‘Gaat de Hooiberg dan met ons mede?’ - ‘Neen, Mijnheer, maar de stroom loopt zoo sterk.’

‘Den volgenden dag en nacht liepen wederom evenzoo ten einde en bij het aanbreken van den morgen bevonden wij ons weder... op de hoogte van den Hooiberg! -

Dat waren vier recht pleizierige dagen (?). Die weet wat het is, zeer zeeziek te zijn, kan er reeds eenigszins over oordeelen. Doch dit was het ergste niet. Het vaartuig, waarop ik mij bevond, kwam van Rio de la Hache, ging naar Curaçao en was grootendeels geladen met ossenhuiden. Op mijn verzoek, had deszelfs eigenaar te Aruba het binnen geseind. Ik was dus verplicht, mij te behelpen en in de kajuit boven op de ossenhuiden mijn matras te leggen. Spoedig werd ik de onaangename lucht daarvan gewaar en moest geduldig toelaten, dat duizendbeenen, schorpioenen en andere afschuwelijke insecten, die ik liever in een kabinet van Naturalia in Nederland dan hier gezien had, mij over het lijf kropen. Op het dek kon ik niet komen wegens mijn zeeziekte; ook stroomde het water telkens over hetzelve heen. Ik had niemand, met wien ik een woord wisselen konde; want de kapitein en acht scheepslieden waren allen afstammelingen van Indianen en schenen het spraakvermogen te missen. Ik hoorde hen in de vier dagen en nachten, zelf tegen elkander nauwelijks geluid geven. De neef van den kapitein was iets spraakzamer... Intusschen had ik het aan dezen te danken, dat ik nog niet langer dan vier dagen in mijn ellendigen toestand bleef; want op den avond van den vierden dag, raadde hij den kapitein aan, daar de wind al te sterk was en de stroom te hevig liep, maar weder naar Aruba terug te keeren. De kapitein, die het meerdere verstand van zijn neef boven het zijne erkende, gaf aan diens raad gehoor, hield af, en liet het anker, bij zonsondergang, weder in de Paardenbaai (Playa) vallen. - De blijdschap van weder aan wal te zijn, al was het dan ook op hetzelfde land, van waar ik, vier dagen geleden vertrokken was, werd vermengd met de ergernis van te zien, dat een kleine kaper-goelet in de haven lag, die ons een paar dagen vroeger ingehaald, voorbij gegaan en de oostpunt van Aruba, die wij tevergeefs getracht hadden te bereiken, omgezeild had, welken omweg deze waarschijnlijk gemaakt had, om, indien een sterkere tegenpartij in de baai lag, deze bovenwinds te zijn. En toch het vaartuig, waarop ik mij bevond, behoorde niet tot de slechtste zeilers, wij hadden zelfs een Curaçaoschen schoener ingehaald.’

...‘Van mijn tweede bezoek op Aruba, hetwelk anderhalf jaar later geschiedde, keerde ik terug met Z.M.'s oorlogsbrik de Mercuur, onder bevel van Overste Muller. Ik had toen acht volle dagen reis, waarvan wij er vier doorbrachten met oplaveeren om telkens op dezelfde plaats te recht te komen, en wel onder den St. Annaberg, den eenigen, maar ook een zeer aanzienlijken berg, welke zich van de landengte van Paraguana (kust van Venezuela) doet zien. Hij ligt eenige uren landwaarts in, maar vertoont zich door deszelfs hoogte en afgezonderde ligging als nabij het zeestrand. Deze terugreis had dus veel overeenkomst met mijn vorige; doch de omstandigheden, die zoo dikwijls een en dezelfde zaak aangenaam of treurig maken, waren hier geheel anders; ik was op een schoon, ruim en gemakkelijk vaartuig, voorzien van al het noodige en onder vriendelijke en beschaafde menschen, onder welke vooral de Overste Muller op een der hoogste trappen stond.’

‘Mijn langste terugreis was, met Z.M.'s oorlogsbrik de Panter in den jare 1827 bij een hevigen stroom en sterken wind. Wij hadden toen elf dagen reis, welke nog wel met andere elf dagen zouden vermeerderd zijn, had men niet het vaartuig noordwaarts laten loopen tot onder de kust van St. Domingo, waar het opwerken gemakkelijker ging. Doch niet minder dan de laatstgemelde, werd mij deze reis veraangenaamd door het gul onthaal en den vroolijken omgang van mijn vriend, den Kolonel Buijs, die den genoemden bodem kommandeerde.’

* * *

Over de bovengenoemde Paardenbaai (fig. 13) en de daaraangelegen Oranjestad (fig. 14), weet Ds. Bosch het volgende te verhalen:

De benaming Paardenbaai bestond reeds een gansche eeuw, vóór zich stervelingen aan dezelver oevers hadden neergezet; zij werd aan dezelve gegeven, wegens de gemakkelijke wijze, waarop men aldaar de paarden, - welke men van de Spaansche en Indiaansche kusten verkreeg, en meestal weder naar de groote en met 300.000 (thans geëmancipeerde) slaven bevolkte Engelsche bezitting Jamaica vervoerde, - kon lossen en laden. Vroeger woonde de commandeur (de vroegere naam voor gezaghebber) met zijn medemenschen aan de nog naar hem genoemd wordende Kommandeursbaai (waar tegenwoordig Savonet ligt). Deze ligt een paar uur Oostelijker, en wordt gevormd door een monding der landtong, die langs den zoo even voorbij gezeilden Zuidwal loopt, en die, zoo zij met hare baaien en inhammen aan de kust van het voormalig Spaansch-Amerika lag, millioenen waard zou wezen. Ik ben eens door den sterken stroom verplicht geweest, in deze (kommandeurs)baai ten anker te komen. Het eenige kenteeken, dat eenmaal aan derzelver oever de hoofdzetel des eilands gestaan had, vond ik in eenige nabij elkander staande rondgemetselde en met kalk bepleisterde grafplaatsen, welke volgens het opschrift van namen en jaartal, bleken omtrent één eeuw oud te zijn... Twee majestueuse mansanieljeboomen hadden hun lange, breede altijd groene takken in den vorm van een zonnescherm, over dezelve getrokken, om alzoo deze overblijfsels van het Arubiaansche voorgeslacht tegen wind en weêr te beschutten...

In de Commandeursbaai zijnde, overtuigde ik mij, dat dezelve gunstiger en aangenamer gelegen was dan de Paardenbaai. Haar grond is van vruchtbare aarde, en zacht oploopend tegen het aan kreupelhout rijke gebergte, dat voor den Noord-Oostelijken wind eenige beschutting geeft. Zij ligt nader bij Curaçao en de bocht van Coro en 2 uur verschil zegt op dit punt meer dan men gelooven zou; en wat aangaat de voorgegevene meerdere diepte der Paardenbaai, vond ik, dat het zeer weinig of geen onderscheid maakte, met welk gevoelen de kapitein, die honderd malen hier ten anker kwam, geheel en al overeenstemde. Er bleef dus geen andere reden over, waarom hare mededingster, de Paardenbaai, de eer der bewoning verkreeg, dan de, zoo even vermelde, meerdere geschiktheid tot het lossen en laden van paarden en van derzelver halve broeders, de muilezels en aanverwanten, de ezels. Deze reden is alleszins gegrond, wegens de meerdere ruimte dier baai, en den op sommige gedeelten zacht oploopenden grond. Dikwijls heb ik mij overtuigd, dat er op de gansche wereld geen betere gelegenheid en gemakkelijker wijze bestaat om paarden te lossen dan hier. Er komt een vaartuig, zoo vol geladen met paarden als een slavenhaalder met negers; de belanghebbende, die het vaartuig ziet aankomen, plaatst een paard aan dat

[p. 271]

Foto
7 Grillig gevormde steenen.
Soublette en Zoon.

gedeelte der baai, waar de grond zacht oploopende is; nu werpen twee mannen met spieren zoo sterk, als ik mij verbeeld, dat Hercules gehad heeft, een paard over boord, met een gemakkelijkheid, alsof het een kat ware; men ziet het beest met de pooten recht uitgestrekt in de hoogte, als wilde het zich aan de lucht vasthouden, in het water vallen, daar eenige oogenblikken ploffen, en vervolgens het hoofd boven steken, al rond kijkende, waarheen het zich begeven moet; het ziet nu zijn natuurgenoot aan land staan en zwemt, zonder zich een oogenblik te bedenken, regelrecht op denzelven aan, schudt aan wal stappende, de nattigheid een weinig af, gaat bij het andere paard staan en begint, zonder eenige ontsteltenis over het zoo even doorgestane ongeval te laten blijken, aan de struiken te eten, die uit de poriën des klipachtigen oevers groeien. Intusschen is er een 2e, 3e, 4e paard op gelijke wijze in het water geworpen, voor welke het telkens gemakkelijker wordt, door den steeds in getal toenemenden paardenhoop, de plaats te herkennen waar zij wezen moeten; en eer ik twee sigaren heb uitgerookt, staat een lading van 30 of 40 paarden hoog en nat aan den wal. Voor liefhebbers van paarden, die gaarne willen weten, hoe deze beesten er op andere plaatsen uitzien, voeg ik er bij, dat ze over het algemeen van

Foto
6. Weg naar ‘Balaschi’ genaamd ‘Rooi Françès’.
Soublette en Zoon.

[p. 272]

middelmatige grootte, tusschen lichte en zware cavalleriepaarden, en met een gebrand merkteeken van derzelver eigenaar voorzien zijn; dat ze van verschillende natuur en uitwendig karakter zijn, hetwelk daaraan toe te schrijven is, dat men er weinig zorg voor draagt, en ze maar in het wild laat rondloopen en zich vermenigvuldigen; dat ze dien pas of schuif, welke de paarden op Curaçao gaan, niet dan met veel moeite en nog zeer gebrekkig leeren kunnen, maar dat sommigen hunner een natuurlijken triepel of drieslag gaan; dat ze vroeger aan meerdere vrijheid gewoon, later, hoewel mak zijnde, een koppige geaardheid blijven behouden, en aan een huiduitslag zijn blootgesteld, als zij in landen komen, drooger dan die, in welke zij pleegden te grazen. Aan de paarden echter, welke van de meer benedenwaarts liggende Indiaansche kust (Goagiri-kust) worden aangebracht, merkt men deze eigenschappen van koppigheid en vatbaarheid voor huidziekte (schurft) niet op, dewijl zij dagelijks met de Indianen omgaan, door en door mak zijn en aan alle soort van kost gewennen. Hieruit ziet men alweer, wat de opvoeding doet! Als daarom iemand op Curaçao aan zijn vrienden op Aruba last geeft, om een paard te koopen, zal hij er altijd bij te kennen geven: Laat het er a.u.b. een wezen van de Indiaansche kust.

Voor nieuwsgierigen, die gaarne van alles den prijs willen weten, voeg ik er bij, dat de paarden hier vrij wat goedkooper dan in Nederland zijn. Ik heb eens uit een grooten pas aangekomen paardenhoop, twee tamelijk groote en schoone beesten, jong en zonder gebreken gezocht en gekocht voor f 40. - ieder; en niet op paardenkooperswijze, na lang dingen en handklappen, maar dadelijk gegeven op het vragen.

Voor mij zelven, voeg ik er tot herinnering bij, dat ik deze paarden kocht van Don Esteban Beola, een inboorling van Guipuscoa in Spanje, die na op de vaste kust gewoond te hebben, zich ten tijde der revolutie van daar naar Aruba had begeven, waar hij tot heden toe gebleven is...

Doch dit zij genoeg gezegd, ter opheldering van den naamsoorsprong der Paardenbaai.

* * *

Omtrent dien van Oranjestad kan ik korter zijn, dewijl dezelve van latere dagteekening is en wel eer 1820 veranderde in 1830. Eens deed de Gouverneur van Curaçao een inspectiereis naar Aruba, en gaf aldaar aan de hoofdambtenaren en verscheidene Grandes een groot gastmaal. Men zat vol eer en vroolijkheid aan tafel, at zoo smakelijk als men op Aruba eten kon, dronk zoo goed, als men van Curaçao den wijn kon medebrengen. Bij zulk een gelegenheid worden er, gelijk overbekend is, toasten gedronken en conditiën ingesteld...

Wij Nederlanders zijn kort, als wij met een kloppend hart, aan een grooten maaltijd, eene conditie moeten instellen... De Gouverneur van Curaçao, die als het er op aan kwam om lange conditiën in te stellen, voor een Nederlander zulks anders zeer goed doen kon, was op het gastmaal te Aruba te dien opzichte kort, en stelde onder anderen in: ‘Het welvaren der Paardenbaai!’ Hierdoor ontstond, in de door den goeden wijn verlevendigde denkbeelden der aanzittenden, eenige verwarring; men wist niet, of deze conditie zag op de baai met derzelver vaartuigen, of op de stad met hare inwoners. Deze duisterheid was niet zoozeer veroorzaakt door de kortheid der conditie, als wel daardoor, dat de stad tot heden toe geen naam droeg.

De kommandeur des eilands, van wien zelven ik deze bijzonderheden heb, trok hierop de stoute schoenen aan, en gaf aan Zijne Excellentie te kennen, dat, daar het dorp of de stad, aan de Paardenbaai gelegen, alsnog zonder naam was, en wegens deszelfs toenemende grootheid wel verdiende een naam te dragen, het den inwoneren van Aruba aangenaam zoude wezen, zoo het Zijner Excellentie behagen mochte bij deze plechtige gelegenheid, aan de stad een naam te geven. Het was een netelig oogenblik in het leven van den Gouverneur, waaruit deze zich echter spoedig wist te redden. Niet tot de Roomsche kerk behoorende, zoo speelden hem ook geen namen van Heiligen voor den geest. Als een rechtschapen Nederlander dacht hij aan onzen geëerbiedigden Koning en zou misschien gezegd hebben: Willemstad! maar zoo heette reeds naar (Prins) Willem III, de stad op Curaçao, - of Nassau! maar zoo wordt het fort genaamd, dat aldaar de stad en haven bestrijkt. Er volgde derhalve het woord: Oranjestad! Nauwelijks was het door alle aanwezenden verstaan, of men hoorde een driemaal herhaald hoezee! en het geroep van: ‘Lang leve de Oranjestad! Zij groeie en bloeie!’