Neerlandia. Jaargang 15

Hulpwoordenboek voor Groot-Nederland.

Dr. F.P.H. Prick van Wely, viertalig aanvullend hulpwoordenboek voor Groot-Nederland, vermeerderd met door Prof. Dr. H. Kern herzien etymologisch aanhangsel; derde omgewerkte uitgave. Weltevreden, N.V. Boekh. Visser & Co. 1910.

De schrijver van dit ook voor het A.N.V. uiterst belangrijke werk verzoekt mij hierover mijn mening te zeggen en het in te leiden.

De bedoeling van de schrijver is deze: ‘Zoowel Hollandsche woorden, die in Indië veel gebruikt worden, als zuiver Indische... voor zoover ze in de gewone woordenboeken niet te vinden zijn’ te verklaren door - en te vertalen in Engels, Frans en Duits. Natuurlik niet overal voorkomende woorden als allerlei en evenmin, al ontbreken die ook b.v. tot in het 16e duizendtal van Ten Bruggencate's Engels Woordenboek. Het gaat om andere meer tekenende woorden, die evenmin in onze woordenboeken prijken, en men moet maar eens de Inleiding Jezen om te zien hoe achterlik zij alle zijn, vooral ten opzichte van Indië; hoe b.v. opium schuiven alle drukken door vertaald is door opium eten of - kauwen, bij Ten Bruggencate, Valkhoff en Servaas de Bruin, alleen de nieuwe van Gallas en Herckenrath spreken van roken, zoals trouwens Van Dale en Koenen in hun Nederlandse woordenboeken al veel eerder gezegd hebben. Niet dat deze zonder vlek zijn: Van Dale mist de Indiese woorden bij tientallen; Koenen gaf meer, maar zij beiden werden overtroffen door een klein boekje, dat volstrekt niet met die bedoeling was uitgegeven: de Nederlandse Woordelijst van de Vereniging tot Vereenvoudiging van onze Schrijftaal. Maar deze laatste

[p. 7]

helpt weer voor de betekenis niets. Zo missen ze allen veel tot het Grote Woordenboek toe.

Welnu, de heer P.v.W. wenst daarin te voorzien en ik moet zeggen, waar ik een greep deed, hielp hij mij afdoende, wat nog niet veel zegt, als men weet dat het gaat over pl. m. 3500 woorden, maar toch iets. Ik twijfel tenminste niet aan de juistheid en hulpvaardigheid van dit boekje bij later voorkomende gevallen.

Ook het ‘Etymologisch gedeelte’ is heel leerzaam en het nazien door Prof. Kern en Dr. Th. van Ronkel verhoogt er de waarde van voor taalonderzoeker en leek.

Het vergoedt gedeeltelik ook een gebrek van dit handige boek, dat bij de vierde druk afdoende verholpen moet worden en dat is het niet-verhollandsen van Indiese woorden; de Nederlandse-betekenis-ervan toch hebben wij minstens zo nodig als te weten wat het in Engels, Frans of Duits is.

Levendig kan ik mij voorstellen, dat daar in Indië zelf niet aan gedacht is, maar wij hebben die Nederlandse omschrijving nodig.

Het is waar, wij kunnen de betekenis van, om een greep te doen, Saudagar als mahomedaans koopman uit de vertalingen opmaken, evenals die van ampas als suikerriet-afval of angkloeng als muziek instrument; maar veeltaligheid is daarvoor een vereiste en die mag nu bij de meeste gebruikers van dit hulpwoordenboek wel aanwezig zijn, het is toch eigenlik een verkeerd beginsel, dat men tot de betekenis van een woord moet komen over 't Engels, Frans of Duits. Het gaat er mee, als met zoveel wat wij doen om een goede naam te handhaven of te herkrijgen: wij werken op het buitenland en eigen brengen wij maar slecht, half ten minste, op de hoogte.

Vaak heeft men - het is waar - maar één andere taal goed te kennen, om geholpen te zijn en het is wel een aardige geestesport voor een keer, maar even goed als wij bij Sijthoff aangedrongen hebben op een Nederlands boek over Nederland in de XXste eeuw, voordat het vertaald werd in de moderne talen rondom ons gesproken, even goed wijzen wij in het orgaan van het A.N.V. op dit verkeerde grondbeginsel.

Uitvoeriger mag ik hier niet zijn en ik wens dus ten slotte het boek spoedig die vierde druk toe.

Haarlem.

J.B. SCHEPERS.