Neerlandia. Jaargang 12

Middelnederlandsch.

Bij Martinus Nijhoff in den Haag zal een Middelnederlandsch Handwoordenboek van prof. J. Verdam verschijnen. Wij hebben er een proefaflevering van gezien. Dit werk is bestemd voor hen, die aan het Middelnederlandsch Woordenboek van Verwijs en Verdam te veel zouden hebben. De uitgave van dat Woordenboek begon in 1882, werd geregeld voortgezet en is nog niet afgeloopen. Men is tot de letter S gevorderd.

Het Handwoordenboek nu zal van de Middelnederlandsche woorden alleen de beteekenis geven, waar 't pas geeft met voorbeelden opgehelderd; dat kan dus heel wat korter worden dan het Woordenboek; toch wordt het nog een werk van belang, naar schatting tusschen de 100 en 120 vel druks. Maar die rijkdom van het Middelnederlandsch dan ook! De proefaflevering (van a tot accoort) doorlezende, heeft men 't gevoel van te loopen in een diep, dicht woud, waar de doode stammen, nog overeind of reeds ter aarde gevallen, niet te tellen zijn. Zooveel woorden treft men er in aan, die niet meer in 't hedendaagsche Nederlandsch leven.

Wij hebben, uit de menigte, enkele woorden opge-

[p. 50]

teekend: achterlatenesse voor verzuim of verlatenheid - achtersprake en achtertale naast achterclap - achtertiden voor wijken - aenbernen naast aenberren en aenbranden voor inbranden, invreten - aenhete voor overgrootvader - aertwelp voor landskind, inboorling - aertwinne of aertwinneman voor landbouwer - afhertich en afmoedigh voor bevreesd - afwordich voor afwezig. Overtalrijk zijn de samenstellingen met achter-, aen-, af-, en vele de beteekenissen van nog gebruikte woorden die teloor gingen!

Nog iets over enkele woorden. Vooreerst over achterlant, waarvan wij de beteekenis aldus opgegeven vinden: een land gelegen achter een ander. Dit is leerzaam voor die schrijvers van tegenwoordig - krantenschrijvers nog al eens, maar ook geleerden - die meenen, dat zij, in politieke of ekonomische opstellen, het Duitsche woord Hinterland onvertaald moeten overnemen, omdat het Nederlandsche achterland niet hetzelfde uitdrukt als Hinterland, dat toch ook niets anders wil zeggen dan: het land gelegen achter een ander.

Daar is het woord achternoene voor achtermiddag. Menschen, die moeilijk kunnen nalaten van afternoon tea te spreken, zouden 't met een kleine wijziging dan gemakkelijk achternoenthee kunnen noemen.

Wij hebben tegenwoordig vrouwelijke advokaten, en weten niet goed hoe ze te noemen, maar de titel bestond reeds vele eeuwen geleden in het Nederlandsch: advocaetster, hetgeen gezegd werd van Maria, als pleitbezorgster voor de menschen bij God; gelijk advocaet, avocaet of avecaet in dien zin ook werd gebezigd van Jezus.

Het woord aerthuus is nog bekend als de naam van het landhuis van de Koningin op den weg tusschen Apeldoorn en het Uddelermeer: het Aardhuis, maar in die streek nog als aerthuus uitgesproken. Dat is het huis - zoo lezen wij - waarin de boeren het onverkochte graan in bewaring gaven. Aert beteekent akkerbouw, ook de veldvruchten, zelfs het voedsel van dieren.

Wie bepaald studie van het Middelnederlandsch wil maken, moet zich aan het Woordenboek houden, maar voor wie alleen de Middelnederlandsche letteren verstaan of zijn woordenschat verrijken wil, is het Handwoordenboek een zekere gids. Daar staat de naam Verdam borg voor. En zoo is deze uitgave van belang voor heel den Nederlandschen stam.