Neerlandia. Jaargang 10

Zuid-Afrika.

Blikoor over het Afrikaansch.

De Vriend des Volks, het flinke Afrikaansche blad dat te Bloemfontein verschijnt, heeft een voortreffelijken medewerker in Oom Blikoor. Wie achter dien naam schuilt weten wij niet, maar een oprecht Afrikaander is het stellig, en een goed schrijver bovendien. Hij schrijft in het Afrikaansch en bepleit zooveel hij kan het gebruik van die taal; bepleit het door zijn voorbeeld het meest. Het Afrikaansch is nog een taal in wording, maar uit Blikoor's pen gevloeid, mag zij er al wezen.

In een Februari-nummer van de Vriend neemt Oom Blikoor het weer eens voor zijn geliefde Afrikaansch op. Het is naar aanleiding van een stuk, dat er in de Cape Times gestaan heeft en waarin op het Afrikaansch zoo'n onbehouwen aanval gedaan werd, dat b.v. Ons Land het te min vond om het te weerleggen. Het is ook Blikoor niet te doen om met den verwaten Engelschman, die met de minachting van de onwetendheid over het Afrikaansch geschreven heeft, den degen te kruisen. ‘Dis pure onsin om teun die verkeerde goed te strij.’

Maar het is eigenlijk geen wonder, dat Engelschen nog zoo oordeelen, zegt Blikoor. ‘So lank daar nog Afrikaanders is wat op hul eie taal met veragting neersien, hoef mens nie verwonder te wees nie als een uitlanse Japsnoet met die verstand van een Swaab en die beleefdheid van een Hes nie beter daaroor sal denk nie.’ Men ziet, de Boeren weten wat een Schwabenstreich beteekent, en de lompe Hes schijnt - wat de oorsprong van dien naam moge wezen - bij hen ook bekend.

Van belang vindt Blikoor 't echter nog eens voor het goede recht van het Afrikaansch op te komen, omdat een blad als de Cape Times het grove stuk van den Engelschman een eereplaats heeft ingeruimd. Dat bewijst, dat ook Engelschen die beter moesten weten nog terechtwijzing noodig hebben.

Vooreerst wijst Blikoor de gewone bewering af, als zou het Afrikaansch een mengelmoes van allerlei talen zijn, een bewering die vooral van de zijde van Engelschen vreemd is, aangezien hun eigen taal immers uit een mengeling van talen ontstaan is. Het zou nog geen oneer voor het Afrikaansch behoeven te zijn, dat het uit een vereeniging van andere talen is ontstaan. Maar het is niet zoo, zegt Blikoor; ‘daar is maar min tale in die wereld wat sij oorsprong so suiver bewaar het als Afrikaans. In Afrikaans is daar 'n klompie Portugese woorde, en 'n klompie wat Maleis is, of Duits, en daar is ook 'n paar Hotnot woorde in wat mens op die vingers van sij twee hande kan aftel zonder een vinger kort te kom. Engels kan dit nie van geseh word nie.’

En wat de bewering betreft, dat de buigings- en vervoegingsuitgangen in het Afrikaansch zoozeer afgesleten zijn, is het in het Engelsch en Portugeesch niet evenzoo gesteld?

Maar Blikoor komt nog eens op die beschuldiging, als zou het Afrikaansch een mengelmoes van talen zijn, terug en zegt dan iets, dat de aandacht verdient.

Daar is nog een eigenaardigheid in ons taal, wat die mense wat dit ken nie, natuurlik ook nie weet nie: Afrikaans was een dag op pad gewees om neh so'n gebrouw van ander tale te word, als Engels, Portugees en Maleis en Duits het begin inwoeker. Maar hoe meer die Afrikaanders hul ver-

[p. 54]

brei het oor Suid Afrika, hoe sterker die invloed wordt van die oorspronkelike Hollans wat die mense met hul saam gedra het in hul bijbels, en een heel partij van die vreemde woorde en uitdrukkings, wat aan die vreemde tale was ontleen, en wat ons grootvadrs nog geken het, is weer uitgeskop. En heel partij woorde wat ons nou aan Engels ontleen, zal ons seker later ook weer uitskop, als maar eers ons mense meer begin denk en lees en skrijf, en als die Engelse vrinde weer begin met hul uittog uit die land van beloftes, om die goud begin uitgewerk worde en die Snese te oorvloedig. Die Engelse mense wat oorblij, sal wel vinnig ons taal oorneem, soos die Engels sprekende boere dit nou al ver die laatste vijftig jare gedoen het. Engelsman kan maar veragtend op ons taal neersien: dit raak ons maar min; sij kinders sal dit daarm moet praat en altemet skrijf ook. Ons taal sal langer leef als die mijne en die op die mijne geboude handel.

Er spreekt uit die woorden een sterk vertrouwen in de toekomst van het Afrikaansch. Daar geeft het verleden wel recht op, want inderdaad heeft het Hollandsch in dien vorm getoond een taai leven te hebben, en men behoeft niet ver in de geschiedenis terug te gaan om Engelschen, die in 't land komen, of althans hun kinderen het Afrikaansch te zien aannemen. De taal blijkt een groote aantrekkelijkheid te hebben en gemakkelijk over te nemen te zijn. Daarin ligt stellig een belofte voor haar bestaan.

Konden wij maar met Blikoor vertrouwen, dat het Afrikaansch op den duur weer al het Engelsch zal uitwerpen, dat het de laatste jaren met zoo'n graagte in zich opneemt. Hebben wij een der kampvechters van het Afrikaansch die gemakkelijkheid, waarmede het vreemde elementen aanvaardt, niet als een deugd hooren prijzen? Maar de omstandigheden zijn nu anders als in den tijd, toen de Boeren uit Kaapstad wegtrokken. Zij lieten toen Engelschen, Portugeezen, Maleiers en Duitschers achter en konden het zuiveringsproces van hun taal ongestoord beginnen. Waar zouden de Boeren nu het Engelsch uit den weg moeten gaan? Blikoor verwacht toch niet, dat er nog maar een luttel klompie Engelschen zal overblijven, wanneer de goudmijnen uitgeput zijn?

En wanneer zou dat wezen? Er zijn deskundigen, die den goudmijnbouw, zooal niet op den Witwatersrand, dan toch elders in Transvaal, nog wel een eeuw levens gunnen. En is dat ook al te lang gerekend, de bodem van Zuid-Afrika is nog zoo rijk aan andere schatten, dat de nieuwe bevolking, waarvan de Engelschen het meerendeel vormen, er nog in niet afzienbaren tijd reden van bestaan zal vinden.

Als 't Afrikaansch al dien tijd zich handhaven wil, moet het de Afrikaanders terdege ernst met de zaak zijn, en willen zij hun taal zuiver bewaren, dan mogen zij 't niet aan den tijd overlaten om de vreemde elementen er uit te werpen. Blikoor en anderen schrijven 't Afrikaansch zuiver, maar wat de Zuid-Afrikaansche bladen dikwijls aan Afrikaansch en Hollandsch beide te lezen geven toont een bedenkelijke neiging om een ‘gebrouw van ander tale’ te worden. Daartegen dienen de geestelijke voormannen der Afrikaanders, dunkt ons, voortdurend op te komen.

Wij weten, dat Afrikaanders het recht hebben, ons Nederlanders te vragen, hoe 't met de zuiverheid van onze taal staat; en zij hebben dan ook al dikwijls het gebruik van zooveel Engelsch in hun taal verdedigd met een beroep op al die Fransche woorden, die men telkens en overal in het gesproken en geschreven Nederlandsch tegenkomt. Ja, dat is erg genoeg; en misschien erger nog is het Duitsch, dat in onze woordenkeus en zinvorming doordringt. Maar ons antwoord kan zijn, dat het gevaar voor de verwording van onze taal bij lange na zoo groot niet is als voor de taal der Afrikaanders. Het Nederlandsch staat door zijn verleden, zijn letterkunde en al de omstandigheden van ons volk ongelijk veel sterker dan het Afrikaansch.

En dan, men is tegenwoordig hier tegen het gevaar in de weer. Mannen als Oom Blikoor toonen ons gelukkig, dat er ook in Zuid-Afrika alarm tegen geblazen wordt.