Neerlandia. Jaargang 9

Het openbaar onderwijs op Curaçao.

(Hierbij behoort Foto No. 33).

Naar aanleiding van een verzoek, door den Secretaris van het Bestuur der Groep ‘Nederlandsche Antillen’ van het Algemeen Nederlandsch Verbond, tot mij gericht, zal ik trachten aan de lezers van dit Tijdschrift een denkbeeld te geven van den toestand van het openbaar onderwijs op dit eiland.

Tot voor 20 jaren waren er op Curaçao van gouvernementswege geen andere, dan niet betalende scholen, bezocht door negerkinderen en eenige kleurlingen. Het onderwijs aan de meergegoeden werd gegeven door eenige privaatonderwijzers, - waarvan verscheidene als soldaat of onderofficier in de Kolonie gekomen waren, - die meer of minder goed of slecht ingerichte scholen hadden opgericht en bij het geven van hun onderwijs werden bijgestaan door eenige grootendeels hier gevormde (?) kweekelingen en onderwijzers.

Hoeveel goeds het nu opgegroeide geslacht ook van deze scholen moge zeggen, ik meen aan de deugdelijkheid daarvan te mogen twijfelen, daar het onderwijs gevende personeel, met enkele uitzonderingen, hier zijne opleiding genoten of liever zich zelf hier gevormd had en er van degelijk onderlegde onderwijskrachten en methode weinig sprake zal geweest zijn. De geringe inkomsten der bovendien te talrijke inrichtingen zouden het voor het Bestuur daarvan ook onmogelijk gemaakt hebben voor voldoend personeel zoowel wat hoeveelheid als hoedanigheid betreft, te zorgen.

't Gemis aan goed onderwijs werd dan ook in de jaren vóór 1883 zoo duidelijk gevoeld, dat vele ingezetenen zich in dat jaar tot den Gouverneur wendden met verzoek van gouvernementswege over te gaan tot het oprichten eener school op Hollandschen grondslag. In het verslag der schoolcommissie over 1883 lezen wij daaromtrent:

‘In de overtuiging, dat het onderwijs op Curaçao dringend verbetering eischt, heeft de Gouverneur eene commissie benoemd, teneinde eene geheele reorganisatie voor te bereiden.’

De tijd tot het indienen van genoemd verzoekschrift was zeer gunstig gekozen. Curaçao verkeerde finantieel in een tijdperk van bloei: de fiscus werd gestijfd door de uitvoerrechten, geheven van de Aruba'sche phosphaatmijnen en zonder offers te eischen van Curaçaosche of Nederlandsche belastingschuldigen kon men eenige duizenden aan het onderwijs besteden, Reeds in 1884 werden door het Bestuur voorstellen aan den Kolonialen Raad gedaan, die met eenige wijzigingen werden aangenomen in October van datzelfde jaar.

Volgens deze wet werd het openbaar onderwijs verdeeld in drie afdeelingen:

Afd. III omvatte lezen, schrijven, rekenen, Nederlandsch, aardrijkskunde, vormleer; dit onderwijs werd gegeven op de niet-betalende scholen.

Afd. II omvatte lezen, schrijven, rekenen, Nederlandsch, aardrijkskunde, geschiedenis, vormleer, Spaansch, Engelsch, en werd gegeven aan jongens en meisjes op betalende scholen.

Afd. I was ingericht als eene H.B.S. met 3-jarigen cursus in Holland. De onderwijzers of onderwijzeressen met den titel van leeraars en leeraressen moesten of eene acte middelbaar onderwijs, of de hoofdacte of de hulpacte met minstens drie talen of twee talen met wiskunde bezitten.

Hunne tractementen waren bij minimum en maximum vastgesteld als volgt.

1. Leeraars	f 2000 - f 3800.
2. Leeraressen	f 1800 - f 3000.
3. Directeur	f 2700 - f 4500;

1 en 3 met 6 driejaarlijksche verhoogingen van f 300.

Aan afdeeling II en III zouden werken onderwijzers IIe en IIIe klasse, onderwijzeressen en hulponderwijzeressen met de volgende tractementen:

Onderwijzer 2e kl.	f 1600 - f 2800.
Onderwijzeres 2e kl.	f 1400 - f 2600.
Onderw. 3e kl. en hulponderwijzeressen	f 800 - f 1600.

Dadelijk na aanneming der verordening werd er eene flinke ‘bestelling’ van onderwijskrachten in Holland gedaan, aangezien men hier slechts een

[p. 147]

No. 29. Zoutindustrie.

paar onderwijzers geschikt achtte op de scholen van Afd. I en II over te gaan.

Den 15en Juli 1885 werd de school (want aanvankelijk waren de beide afdeelingen nog vereenigd) geopend.

Van een afdeeling II met zes en van afdeeling I met drie klassen was natuurlijk nog geen sprake; het jongere geslacht moest eerst opgroeien en van de ouderen waren er geen geschikt reeds in de hoogste klassen te worden geplaatst. Eerst na een paar jaren werd

No. 30. Hoeden vlechten (foto van den heer van Lier).

het aantal klassen van Afd. I uitgebreid tot drie en in 1889 was 't aantal klassen en 't personeel met benoeming van ondergeteekende tot leeraar voltallig.

Uit de verslagen der schoolcommissie in de eerste jaren na de oprichting der nieuwe school ontleen ik het volgende:

1885. ‘Bevatten de jaarlijksche verslagen tot nu toe weinig meldens waardig, behalve stereotype klachten over het bijzonder onderwijs, het is de commissie aangenaam te kunnen zeggen, dat het onderwijs een grooten stap vooruit heeft gedaan. Het was gebleken, dat de bijzondere scholen niet aan de eischen des tijds voldeden, tengevolge van gemis aan methode en onderwijs-krachten’.

1886. ‘Het sterk toenemen van het aantal leerlingen op de nieuwe school, is een bewijs van het groote vertrouwen, dat zij geniet’.

1887. ‘Omtrent het onderwijs kan niet anders dan gunstig worden getuigd. De school voorziet in eene werkelijke behoefte en degelijk onderwijs wordt door het meer ontwikkelde gedeelte der bevolking verlangd’.

Volgen eenige klachten over de bijzondere scholen.

In 1889 deden voor het eerst 2 leerlingen eindexamen, na de drie klassen van Afd. I te hebben afgeloopen en verwier-

[p. 148]

ven het daarvoor uitgereikte diploma van goed volbrachte studie.

De eerste verandering kwam in 1891, toen de jongens- en meisjesschool gescheiden werden, daar de ouders met het oog op de vroege ontwikkeling der Indische jeugd, het vereenigen van jongens en meisjes op de schoolbanken afkeurden.

Er ontstond nu een afzonderlijke meisjesschool van Afd. II met 8 klassen onder een directrice, welke school ongeveer gelijk stond met eene Hollandsche school voor M.U.L.O.

Tevens werden toen, om redenen hier niet ter zake doende, de jongensscholen van Afd. I en II, die tot nog toe onder één directeur vereenigd waren, gescheiden, en wij kregen dus:

eene meisjesschool		met 8 kl.
eene jongensschool		met 6 kl., Afd. II.
eene	dito	met 3 kl., Afd. I.

Deze toestand heeft ongeveer zes jaren bestaan, (behalve wat betreft de tractementen van het personeel) en in die jaren heeft het onderwijs op de genoemde scholen goede vruchten afgeworpen. De jongelui, die gedurende dien tijd de scholen bezochten en het eindexamen aflegden, behoorden en behooren nog tot de best ontwikkelden van het eiland en velen van hen worden in de ambtenaarswereld of in handelshuizen, hier of in Venezuela, als de beste krachten beschouwd. Verscheidene van hen vertrokken naar Holland, om daar in 2e of 3e klassen H.B.S. geplaatst, hunne studie te voltooien. Het personeel bestond voor het grootste gedeelte uit Hollandsche onderwijzers met hoofdacten, taalacten en enkele bevoegdheden voor het middelbaar onderwijs.

Jammer, dat deze toestand niet kon blijven voortduren, - en dat was eene fout in de verordening van 1884 - de scholen kostten te veel, vooral toen langzamerhand de tractementen door de periodieke verhoogingen begonnen te stijgen en men bovendien rekening ging houden met de komende pensioenen. Het aantal leerlingen in Afd. I was uit den aard der zaak gering. Afd. II had gemiddeld 20 leerlingen per klasse; Afd. I begon gewoonlijk in de laagste klasse met 15 à 16 jongelui, waarvan niet meer dan 4-7 eindexamen aflegden. Redenen daarvan waren het hooge schoolgeld (f 120 - f 150) en de noodzakelijkheid voor sommigen, zoo spoedig mogelijk zelf wat te verdienen.

De bron van inkomsten uit Aruba vloeide ook niet meer; er moest dus bezuinigd worden.

Dit gebeurde bij verordening van 1893 waarbij de tractementen verlaagd werden en gebracht op:

leeraars		f 1800 - f 3000.
onderwijzers 2e kl.		f 1400 - f 2200.
	id. 3e kl.	f 800 - f 1600.

Geheel onbillijk kon men deze wijziging niet noemen. In vergelijk met de tractementen der andere ambtenaren en met het oog op den levensstandaard alhier, die niet veel hooger is dan in Holland, waren de tractementen, vooral van de leeraars, wel wat hoog (hooger dan van predikant, en bijna gelijk aan die van adm. van financiën, secretaris enz). En wat de hoofdzaak is: bij de nieuwe regeling kon men blijven verwachten, dat men goede krachten uit Holland zou kunnen krijgen.

Maar het onderwijs bleef op de begrooting het stiefkind en zooals het ook in Holland maar al te dikwijls het geval is; als er bezuinigd moet worden, is het onderwijs het eerst aan de beurt.

‘Afdeeling I kost te veel geld’; ‘voor 20 leerlingen dier school kan men geen drie dure leeraars bezoldigen’ enz., waren de telkens gehoorde klachten en eindelijk werd dan ook in 1897 door eene nieuwe verordening aan de school een gevoelige knak toegebracht. Tegen te spreken was het niet, dat de school veel geld kostte, maar datzelfde zal wel kunnen gezegd worden van elke H.B.S. in een kleine plaats in Holland en de vraag is alleen, of het belang van goed onderwijs, dat hier op het spel stond op een eiland als het onze, waar de jongelui, die veelal naar de Republieken van Zuid-Amerika gaan en daar de vergelijking moeten kunnen doorstaan met hen, die in Europa hunne opleiding genoten hebben, niet opwoog tegen een paar duizend gulden meerdere kosten? De scholen van Afdeeling I en Afdeeling II (jongens en meisjes) worden bezocht door + 250 leerlingen, die ongeveer f 14000 schoolgeld betalen. De begrooting voor die scholen bedroeg in 1897 ± f 32000. zoodat iedere leerling in dat jaar aan het gouvernement ongeveer f 72 kostte.

Voorzeker geen geringe som! Maar waar jaarlijks door de schoolcommissie erkend werd, dat er op Curaçao geen gelegenheid bestond voor kinderen uit den gegoeden stand, om van hun 6e tot hun 14e jaar degelijk onderwijs te ontvangen, daar zullen er toch maar weinig zijn, die te ver gedreven zuinigheid op het hoofdstuk ‘onderwijs’ zullen willen verdedigen. Er komt hier nog eene omstandigheid in aanmerking.

De bijzondere scholen, die nu nog bestaan, behandelen bijna alle (de Katholieke zuster- en fraterscholen, hoofdzakelijk bezocht door on- en minvermogenden, zonder ik uit) het Nederlandsch als bijvak en het onderwijs wordt bijna uitsluitend in het Spaansch of Engelsch gegeven.

Waar het Hollandsch nu toch al weinig genade vindt in de oogen der Curaçaonaars, daar is de Openbare School de eenige plaats, waar de kinderen gedwongen worden, het grootste gedeelte van den dag Hollandsch te hooren en te gebruiken.

De school moet dus als een der hoofdmiddelen om de Hollandsche taal in eere te doen houden en haar door de jeugd als voertaal bij het aanleeren der andere vakken te doen gebruiken, hoog gehouden worden door allen, die dit een hoofdvereischte vinden voor eene Hollandsche kolonie.

Voldeden de openbare scholen niet meer, of verdwenen zij, en nam het bijzonder onderwijs hare taak over, dan zou het Hollandsch wel niet van het programma verdwijnen, maar zeer zeker daar, waar de ouders hunnen invloed konden doen gelden, niet meer de voertaal van het onderwijs zijn. Reeds daarom is de bloei der O. School in mijne oogen een vereischte, en moet ieder daaraan medewerken, die van oordeel is, dat in een Hollandsche kolonie het Hollandsch de taal behoort te zijn.

[p. 149]

Dat ik hier niet overdrijf, blijkt wel uit het feit, dat het bezwaar van verscheidene ouders tegen de school is: dat de voertaal het Hollandsch is. Men houdt hier in 't algemeen niet van onze taal; dat feit is te betreuren, maar 't is waar. Zelfs na acht- of negenjarig verblijf op de scholen, waar de leerlingen het toch licht zoover brengen, dat zij zich vlot

No. 31. Visscherij.

of tenminste behoorlijk in het Hollandsch kunnen uitdrukken, kan men hen er niet toe brengen, Hollandsch te spreken buiten het schoolgebouw. Er zijn in Curaçao misschien geen 20 huisgezinnen, behalve der Macamba's (zooals de Hollanders hier heeten), die nu en dan onder elkander Hollandsch spreken en zeker geen tien, waar dat regel is. Weet men daarbij dat bijna allen, vooral het jongere geslacht, het goed of tenminste behoorlijk spreken kunnen, maar het alleen doen, wanneer zij met Hollanders in aanraking komen, dan zal men mij toegeven, dat het boven beweerde bewezen is. Nog meer jammer is, dat Hollanders zelf hiertoe meêwerken. Ik ken verscheidene volbloed Hollanders met Curaçaosche dames getrouwd, die met hunne eigen kinderen

No. 32. Visscherij.

nooit anders dan de algemeen gebruikte taal, het Papiamentsch (een mengelmoesvan Spaansch, Hollandsch, Engelsch en Indiaansch) spreken en wier kinderen op zes-jarigen leeftijd bijna geen hollandsch verstaan.

Na deze kleine afdwaling keer ik terug tot de gewijzigde verordening van 1897, die nu nog van kracht is.

Het openbaar onderwijs werd nu verdeeld in: elementair onderwijs (vroeger Afd. III), meer uitgebreid lager onderwijs (Afd. I en II).

Tevens werd op de jongens en meisjesschool, (sedert 1903 genaamd: Hendrikschool en Wilhelminaschool) het aantal klassen met één verminderd, zoodat ze 8 en 7 klassen zouden tellen.

Te betreuren was het, dat de leertijd der leerlingen op die wijze met een jaar verkort werd. Dit werd dan ook door velen gevoeld en korten tijd later werd een verzoekschrift aan den Gouverneur (Mr. Barge) ingediend, met het doel de wederoprichting der negende klasse te verkrijgen. Tot op heden is daarop, voor zoover ik weet, geen antwoord ontvangen.

Dat de ouders met dien verkorten leertijd niet ingenomen waren blijkt 1e uit bovengenoemd rekest en 2e uit het feit, dat de meeste leerlingen der hoogste klasse na afgelegd examen nog een jaar een privaat-cursus volgden van ondergeteekende ja zelfs soms de achtste klasse bij gebrek aan beter nog eens doorliepen met hun diploma in den zak. Wel zou het aantal leerlingen der 9e klasse altijd gering moeten blijven, maar op 6-8 leerlingen zou men altijd kunnen rekenen

De vraag, of dat aantal de uitgave van een 1e kl. onderwijzer wettigt, zal natuurlijk niet door ieder bevestigend worden beantwoord maar toch door velen, die goed onderwijs een landsbelang achten.

De grootste fout lag echter m.i. niet in de opheffing der 9^de klasse, maar in het feit, dat het programma onveranderd bleef

[p. 150]

en de leerstof, die tot nog toe in negen jaar was verwerkt, samengeperst werd in eene achtjarige periode. Geen vak (Hollandsch, Fransch, Duitsch, Engelsch, Spaansch, Algebra, Rekenen, Meetkunde, Boekhouden, Natuurkunde, Aardrijkskunde, Geschiedenis) mocht worden geschrapt.

Al is nu de school nog niet, zooals de heer Van Kol haar in zijn boek over de Antillen noemt, een ‘misbaksel’ geworden, toch is het waar, dat ze in hooge mate aan overlading lijdt, en dat wederinvoering eener negende klasse of inkrimping van het aantal vakken, te wenschen ware.

Een tweede verandering in datzelfde jaar was, dat de tractementen verlaagd werden en de titels: leeraar en leerares vervielen. Er waren nu onderwijzers 1e, 2e en 3e klas en twee klassen onderwijzeressen. Hunne tractementen waren:

onderwijzers 1e kl	f 1500 - f 2500.
onderwijzers 2e kl	f 1300 - f 2000.
onderwijzers 3e kl	f 800 - f 1600.

Deze tractementen zijn feitelijk te laag, om goede krachten te krijgen uit Holland, en hoe langer hoe meer gaat men zich nu behelpen met hier gediplomeerde onderwijzers, wat zeker oorspronkelijk niet in de bedoeling heeft gelegen van den wetgever.

Zonder in 't minst te kort te willen doen aan de bekwaamheid en geschiktheid van sommigen onder hen, zal het toch zeker wel vast staan, dat in 't algemeen onderwijzers, die geen andere opleiding genoten hebben dan enkele privaatlessen (de normaalschool is reeds tien jaar opgeheven), niet geschikt zijn voor onderwijs aan een school met M.U.L.O.

Dat de tractementen nu feitelijk te laag zijn voor uit Holland komende onderwijzers, blijkt wel hieruit, dat zich vroeger voor een vacante betrekking 50 à 60 sollicitanten aanmeldden, en men nu vaak maanden moet wachten voor zich enkelen aanbieden. Voegt men hier nog bij, dat er in de laatste jaren voortdurend onderwijzers met verlof waren (op het oogenblik zes), zoodat er altijd tijdelijke vacatures zijn, die men moet aanvullen met allerlei beschikbare krachten van de eilanden en van hier en men zich dan dikwijls met kweekelingen behelpen moest, dan zal men begrijpen, dat de toestand der openbare scholen op het oogenblik alles behalve rooskleurig en er dringend verbetering noodig is.

Dit is m.i. te bereiken door:

1e	verhooging van tractement op den grondslag van de verordening van 1893, of tenminste door bij benoemingen de maxima en niet de minima toe te kennen) wat volgens de verordening geschieden kan);
2e	de benoeming van enkele nieuwe onderwijzers met verschillende bevoegdheden, vooral wiskunde en moderne talen;
3e	wederinvoering der negende klasse.

Dan, geloof ik, zal de school zich kunnen opheffen uit den toestand van beginnend verval, waarin ze nu verkeert, en zal ze weer kunnen worden, wat ze was in de jaren '89-'96. Wel zal dat geld kosten, maar een aantal van 250 leerlingen uit de beste lagen der maatschappij wettigt toch zeker wel de meerdere uitgave van eenige duizenden guldens en bovendien, waar de bestaande toestand toch al zooveel geld verslindt, daar zal het toch wel aanbeveling verdienen, liever dat bedrag nog wat te verhoogen, maar dan ook een school te hebben, die aan de verwachtingen en aan haar doel beantwoordt, dan door te ver gedreven zuinigheid de school jaarlijks te zien achteruitgaan.

Met den wensch, dat dit schrijven daarop eenigen invloed moge hebben, en ik het geduld der lezers niet te veel op de proef heb gesteld, eindig ik dit overzicht.

H. Michelsen,

Hoofd der Hendrikschool op Curaçao.