Neerlandia. Jaargang 8

Beoefening der Wetenschap in het Nederlandsch in België.

De Vlaamsche Beweging, romantisch en sentimenteel bij haren oorsprong, heeft gaandeweg aan degelijkheid gewonnen. De helderzienden hebben begrepen, dat het Vlaamsche Volk zich door wat anders moest doen gelden, dan het zingen van den Vlaamschen Leeuw, het uitpakken met Breydel en de Coninc en het houden van optochten en betoogingen. Er is een tijd geweest, dat die opwinding noodig was om het volk uit zijn doodslaap te wekken en een grootsche betooging kan nog kracht bijzetten aan een eisch. Doch wil men vat krijgen op de ontwikkeling van het volk en deze omhoog voeren, dan moet men zich wapenen met kennis.

‘Een groot gedeelte van de sociale verantwoordelijkheid wordt gedragen door hen allen, die het voorrecht hebben boven de volksklasse verheven te zijn, die bedeeld zijn met een overschot van kracht, onverschillig of dat overschot bestaat uit stoffelijken rijkdom, uit vrijen tijd of uit intellectueele macht. Zij die over een dergelijk overschot beschikken, hebben het in hunne macht de levensvoorwaarden van hunne medemenschen te verbeteren, weinig of veel, en daarom dragen zij een grooter of kleiner gedeelte van de maatschappelijke verantwoordelijkheid’.

Die gedachte is van Prof. J. Mac Leod, den Jan Frans Willems van de Vlaamsche wetenschappelijke beweging. Dat besef van sociale verantwoordelijkheid bracht hem tot het verspreiden van wetenschappelijke kennis onder hen, die geen toegang hebben tot de Hoogeschool, met andere woorden tot de inrichting van Hooger Onderwijs voor het Volk. Het zou onrechtvaardig zijn niet aan Dr. P. Tack de eer te geven, dat hij de eerste in Vlaanderen gewezen heeft op de kracht der University Extension. Doch Mac Leod blijft de man van wien groote kracht is uitgegaan; en zijn eerste pogingen met cursussen over plantkunde in 1890 en vroeger, en voordrachten van populariseerende wetenschap gaven den stoot tot de inrichting van een groot aantal leergangen in en buiten Gent. Thans is de Vlaamsche University Extension onder de leiding van Prof. Fredericq en zijn comiteit te Gent een vaste inrichting geworden, waarvan de werkzaamheden naar buiten uitstralen en dat een tegenhanger gevonden heeft in de Katholieke Hoogeschooluitbreiding te Antwerpen, onder de milde bescherming van een hoogst verdienstelijke Vlaamsche vrouw, Mej. E. Belpaire.

[p. 89]

Het is niet mogelijk over de Vlaamsche Wetenschappelijke Beweging te handelen, zonder bij iederen stap weer den naam te noemen van Mac Leod. Onder zijn invloed, door zijn tusschenkomst, ontstond het tijdschrift Natura. Hij was de oprichter van het Kruidkundig Genootschap Dodonaea, met ongeveer 400 leden, waarvan het Jaarboek, telkens een lijvig boekdeel van 300-500 blz., gewijd is aan oorspronkelijk werk.

Het voornaamste en gewichtigste werk van Prof. Mac Leod is de inrichting van de Vlaamsche Natuur- en Geneeskundige Congressen, in 1897 in zijn huis gesticht met de medewerking van wijlen Prof. Boucqué, wijlen Dr. Herman Sabbe, wijlen Dr. Jan De Windt, Apotheker G. Staes, Dr. Van de Velde, Dr. Lava, Dr. De Buck.

Onderstaande cijfers geven een denkbeeld van de vlucht en de ontwikkeling door deze Congressen genomen:

	aantal leden	getal afdeelingen	aantal mededeelingen	getal blz. der handelingen
1e Congres, Gent, September 1897	101	3	22	108
2e Congres, Gent, September 1898	129	3	26	156
3e Congres, Antwerpen September 1899	200	3	30	211
4e Congres, Brussel September 1900	224	3	32	171
5e Congres, Brussel September 1901	296	4	45	258
6e Congres, Kortrijk, September 1902	347	4	64	449
7e Congres, Gent, September 1903	400	4	75	in druk

Deze dorre opsomming heeft hare welsprekendheid.

Die Congressen zijn dus ook een instelling geworden, die de deelnemers gestadig tot wetenschappelijke werkzaamheid aanspoort.

Die uitslag is van buitengewoon hoog belang. Hoevele Vlaamsche geneesheeren hadden we niet die voorheen indommelden in de sleur der dagelijksche practijk, zonder dat hun practische geoefendheid gesteund werd door het licht der steeds vooruitgaande wetenschap en die tien jaar na hun promotie ‘dokters van den ouden tijd’ geworden waren, doch die nu, onder den bezielenden invloed van Prof. Mac Leod, mannen der wetenschap blijven, nauwkeurig de belangwekkende ‘gevallen’, die ze te bezorgen hebben, bestudeeren en daarvan verslag komen doen op een Natuur- en Geneeskundig Congres!

Een groot getal onder de deelnemers dezer Vlaamsche Congressen laten zich inschrijven als bestendige leden, hetgeen de toekomst waarborgt.

Deze wetenschappelijke beweging wordt met de meeste belangstelling in het Buitenland gevolgd, niet alleen in Noord-Nederland, maar ook in Duitschland, in Oostenrijk en in Amerika. Van jaar tot jaar wonen Noordnederlandsche geleerden talrijker de Congressen bij.

Onder de meest gekende der wetenschappelijke arbeiders, die aan deze beweging deelnemen noemen wij, met de bizondere onderwerpen hunner studie: Prof. Mac. Leod, Gent: Onderzoekingen betrekkelijk de bevruchting der bloemen; correlatie; variabiliteit. Door hem werden de methodes van Galton in de Vlaamsche wetenschap ingevoerd. Prof. C. De Bruyne, Gent: phagocytose, algemeene histologie. Prof. Verriest, Leuven: geneeskunde. Dr. Vandenberghe, Gent, Scheikunde. G. Staes, apotheker, Gent: plantenziekten. Dr. Schuyten, Antwerpen: paedologie, scheikunde; Paedologisch jaarboek: Paedologische Vereeniging. Dr. Van de Velde: scheikunde, chemische physiologie, levensmiddelen. Dr. Biltris, Eekloo: natuur- en scheikunde. Wasteels, Gent: wiskunde en biologische toepassingen van de wiskunde, enz. Onder de geneeskundigen noemen wij: Dr. Sano, Antwerpen; Prof. Dr. Van Duyse, Gent; Prof. Dr. Hymans, Gent; Dr, Lepla, Kortrijk; Dr. Vansteenkiste, Brugge; Dr. Lauwers, Kortrijk; Dr. Bauwens, Aalst; Prof. G. Verriest, Leuven, Geneeskunde enz.

Deze wetenschappelijke beweging is van overwegend belang. De toekomst moet ons te Gent een Vlaamsche Hoogeschool geven. De tegenstrevers beweren, dat de wetenschappelijke krachten om daar in 't Nederlandsch te doceeren niet zouden te vinden zijn. Deze wetenschappelijke beweging zal wel het tegendeel leeren, gezamenlijk met de beweging voor de studie van het Recht in het Nederlandsch, de Vlaamsche Rechtskundige Congressen, die op 't voorbeeld van de Natuur- en Geneeskundige Congressen ontstaan zijn.

Professor Mac Leod is dan ook de steller van het uitmuntend Verslag van de Commissie, door het 23e Nederlandsche Taal- en Letterkundig Congres van 1896 te Antwerpen belast met het onderzoek naar de wenschelijkheid en de mogelijkheid van de inrichting eener Nederlandsche Hoogeschool in Vlaamsch België. Dit verslag staaft overtuigend de wenschelijkheid en de mogelijkheid van de inrichting eener Nederlandsche Hoogeschool voor het Vlaamsche volk. Dat zal dan de gewichtigste verovering van de Vlaamsche Beweging zijn, de beslissende zegepraal.

Gent.

Dr. Van de Velde.