Neerlandia. Jaargang 8

Vlaanderen

De Vlamingen in het Walenland.

In het Walenland zijn zeer talrijke Vlamingen gevestigd. Om enkel eenige ronde getallen te noemen: Ath telt er 500; Charleroi 2500; Châtelineau 1200; Couillet 1000; Dampreny 800; Gilly 3500; Jumet 500; Marchienne au Pont 1800; Montigny sur Sambre 1300; Bergen (Mons) 2000; Lessen 1200; Marchelez-Ecaussines 700; Doornik 2200; Angleur 600; Ans 800; Bressaux 600; Chênée 600; Glain 500; Herstal 1100; Hollogneaux-Pierres 500; Jemeppe 800; Luik 21,000; Montegnée 1500; Ougrée 600; St. Nicolas 2000; Seraing 2000; Tilleur 1500; Clermont 500; Verviers 800.

De groote meerderheid behoort tot de nederigste werkersklasse en verkeert naar ziel en geest in de grootste berooidheid. In sommige deelen van het Walenland vormen deze Vlamingen niet alleen het achterlijkste gedeelte van de bevolking, maar ook eilaas! datgene, wat aan het Gerecht het drukste werk verschaft. Zij leven afgesneden van allen samenhang met onzen stam. Wat kan er nu gedaan worden om die duizenden voor onzen stam te bewaren; om ze zedelijk op te heuren; om ze ons geestesleven te doen meeleven? Dat is een vraagstuk, waarmede het bestuur van Groep B zich bezighoudt. Op voorstel van den heer Th. Coopman besloot het een onderzoek in te stellen naar den toestand der Vlamingen in het Walenland, gedachtig aan het woord van Koningin Louise in Multatuli's Vorstenschool: ‘Het eerste, wat me noodig is, is weten; het kunnen zal wel volgen?’ - Het kunnen? Dat zal afhangen van den ernst der graag banketteerende Vlamingen; het geloof heeft geen kracht zonder de daden.

De groei van Groep B is nu bevredigend: een 300-tal nieuwe leden sedert 1 Januari. Het 1000-tal is nu ruim overschreden. Doch men bedenke hoeveel duizenden leden tegen een minimum bijdrage er zouden noodig zijn om aan het Verbond toe te laten in dezen iets van belang te doen! De Secretaris kan niet anders dan nog eens naar zijn woorden verwijzen in zijn jaarverslag:

[p. 59]

Verwacht men grootsche dingen van het Verbond, dan moet men het ook in staat stellen de gekoesterde verwachtingen te beantwoorden.

Doch dat te zijner tijd weer.

De commissie, belast met dit onderzoek, heeft dan een lijst van vragen opgesteld, waarop het antwoord haar belangrijk voorkwam. Die lijst werd gezonden aan al onze leden in het Walenland en aan zoovele Vlamingen als ons in het Walenland bekend waren.

Dit onderzoek heeft tot hiertoe den uitslag gehad in het jaarverslag (zie Maart no.) door ons medegedeeld.

Het antwoord op de vragenlijst door den Heer Wattez is in 1000 ex. uit Germania overgedrukt, en rondgezonden geworden. Belangstellenden kunnen daar nog ex. van krijgen.

Over den verkregen uitslag zijn we dankbaar, maar.... niet voldaan. Het vraagstuk is daarmede nog zoo verre van af volkomen toegelicht te zijn en rijp voor praktische voorstellen en maatregelen.

We moeten openhartig zeggen, dat onze leden - de loffelijke uitzonderingen niet te na gesproken - en de andere in 't Walenland gevestigde Vlamingen, tot welke wij ons wendden, ons hierin maar zeer laks ter zijde staan. We brengen daarom het vraagstuk onder de aandacht van àl onze leden, opdat zoovelen als mogelijk zouden medewerken. Menigeen is ongetwijfeld in staat om ons van dienst te zijn. Onder de meer dan 1000 leden van Groep B zijn er stellig velen, die betrekkingen hebben in 't Walenland, wellicht Vlaamschgezinde kennissen. Laat die dan hun vrienden aanschrijven en ze bewegen om ons te helpen: Ex. van de vragenlijst, die hieronder volgt en van de brochure Wattez zullen we gaarne verstrekken. In ieder geval krijgen we gaarne zooveel adressen mogelijk. We doen ten slotte nog eens een beroep op onze leden in 't Walenland, opdat ze de vragen zoo nauwkeurig mogelijk zouden willen beantwoorden.

Vragen.
1e reeks.
Vlamingen in het Walenland.

1.	Hoeveel Vlamingen zijn er in en rondom Uw gemeente gevestigd? Zijn hieromtrent geen nauwkeurige inlichtingen te bekomen van de gemeenteoverheid?
2.	Welke inrichtingen bezitten zij?
3.	Welke is hun maatschappelijke stand?
4.	Welke is tegenover hen de houding van de Waalsche bevolking?
5.	Verdienen zij over 't algemeen een werkloon, dat gelijk staat met dat van hunne Waalsche medearbeiders?
6.	Hoe is hunne ontwikkeling? Wat is er te zeggen omtrent hun zedelijke besef en hun zedelijke waarde?
7.	Lezen ze Vlaamsch en wat?
8.	Zijn ze in de gelegenheid openbaar onderwijs in 't Nederlandsch te ontvangen?
9.	Wat kan er volgens U gedaan worden om ze voor den Nederlandschen stam te bewaren?
10.	Wat kan er gedaan worden om hun stoffelijken toestand te verbeteren?
11.	Geef ons a.u.b. op: Namen van U bekende Vlaamsche Maatschappijen, met adres van Bestuur; Vlaamsche Bibliotheken; Van al de U bekende Vlamingen in Uwe gemeente; Van winkels waar men lezen kan: ‘Hier spreekt men Vlaamsch.’ Van verkoopers van Vlaamsche dagbladen; Van winkels of dagbladkiosken, waar Nederlandsche boeken of bladen verkocht worden of kunnen te koop gelegd worden; Van Vlamingen in andere gemeenten, die ons bij dit onderzoek behulpzaam kunnen zijn.
12.	Geef ons a.u.b. de vragen op, waarmede deze lijst kan uitgebreid worden.

2e reeks.
Vlaamsche Gemeenten in het Walenland.⁽¹⁾

1.	Welke is de algemeen gesproken taal: a) in de huisgezinnen; b) op straat; c) in de herbergen en winkels?
2.	In welke taal predikt de pastoor?
3.	Welke is de voertaal van het onderwijs?
4.	Kennen al de onderwijzers der gemeente Nederlandsch? Hoevelen niet?
5.	Kent de vrederechter Nederlandsch?
6.	Kennen de gendarmen en veldwachters het?
7.	id. de postmeester en de ontvangers het?
8.	Welke taal gebruikt het gemeentebestuur in zijn betrekkingen met de inwoners?
9.	Kennen alle burgemeesters, schepenen, raadsleden Nederlandsch? Zijn er die geen Fransch kennen?
10.	Hoe is het gelegen met de betrekkingen der gemeente met den Provincieraad, b.v. wat betreft het bekomen van toelagen voor openbare werken? Worden de belangen der gemeente hier niet achtergesteld?
11.	In welke taal gebeuren officiëele mededeelingen van het Provinciebestuur, bestemd voor het publiek in de gemeente?
12.	In welke taal schrijft de gemeente zelf aan het Provinciebestuur?
13.	Verschijnen er nieuwsbladen in de gemeente? Vlaamsche of Fransche, of tweetallige?
14.	Weet gij nog iets, dat van belang is met betrekking tot den taaltoestand, b.v. omtrent het bestaan van letterkundige maatschappijen, tooneelmaatschappijen, zangmaatschappijen en de gebruikte taal?

(1) In de Alg. Verg. van Groep B te Ostende, 5 April 1903, werd het wenschelijk geacht ook een onderzoek in te stellen naar den taaltoestand in de Vlaamsche Gemeenten, die deel uitmaken van de Waalsche provinciën.