Neerlandia. Jaargang 7

Is Suriname ongezond?

Ik acht het een bizonder voorrecht, mij door deze ongezochte gelegenheid geboden - nu het Bestuur van het A.N.V. de wenschelijkheid uitsprak door dit nummer bij de leden buiten Suriname de belangstelling in de schoone kolonie te bevorderen, 't een en ander mede te deelen omtrent de vraag ‘Is Suriname een ongezond land?’

Moge dit er toe bijdragen de hier en daar nog heerschende denkbeelden omtrent deze kolonie weg te vagen, de ongegronde vrees voor het leven, vooral in Nederland en wellicht elders aan den dag gelegd, worden onderdrukt, meer en meer de behoefte en het verlangen worden opgewekt en versterkt deze kolonie van nabij te leeren kennen en waardeeren.

Immers onbekend maakt onbemind.

Reeds in de eerste helft der vorige eeuw zeide Sam Swaan, rector en lector te Hoorn: ‘het denkbeeld, dat men zich algemeen maakt van de gezondheid van Suriname, schrikt de mannen van verdiensten af om in meerder of minder belangrijke betrekkingen derwaarts te gaan, en zoo deze gewichtige volkplanting en tevens het moederland van dienst te zijn’.

De geleerde Hendrik Dieperink, eens militair apotheker alhier, gaf omstreeks 1825 eene verhandeling in 't licht, waarin hij de middelen besprak ter bewaring der gezondheid in deze kolonie.

Hoewel oud, is dit onderwerp nog van hedendaagsch belang en verdient de volle aandacht.

Want hoezeer het dwaze vooroordeel ten aanzien van den gezondheidstoestand langzamerhand voor eene betere beschouwing heeft plaats gemaakt, leeft hier en daar nog steeds de gedachte voort, dat dit gewest een ongezond klimaat heeft, waar men aan tal van ontberingen is blootgesteld en allerlei ziekten en plagen voortdurend het leven bedreigen.

Nog onlangs drukte een Hollander, op eene studiereis deze kolonie bezoekende, zijne verbazing uit, dat de Europeaan hier geschikt was voor veldarbeid en daarbij eene volmaakte gezondheid kon blijven genieten.

Bij de beoordeeling van Suriname uit dit oogpunt, mag volstrekt geen rekening gehouden worden met zeldzaam geheerscht hebbende epidemieën, die wel is waar eigen aan de tropen, nochtans niet inheemsch zijn, maar van buiten ingevoerd en zich konden ontwikkelen, wanneer daartoe gunstige voorwaarden aanwezig waren.

Men dient veel meer te letten op het feit, dat dit land gespaard blijft voor vele infectie-ziekten, die dagelijks in Europa nieuwe gevallen tellen.

Dat vrees voor dergelijke ziekten hier niet groot is, geeft mij aanleiding er op te wijzen, dat, waar in Nederland sedert een tiental jaren wetten bestaan, voorschriften gevende ter beteugeling van besmettelijke ziekten, deze slechts korten tijd geleden hier werden in het leven geroepen.

Ook kunnen geen dienst doen die ongelukkige gevallen van bizonderen of algemeenen aard, die meer te wijten zijn aan menschelijke tekortkomingen dan wel aan natuurlijke oorzaken.

Een leerzaam voorbeeld daarvan geeft ons de mislukking der kolonisatie-proeven van 1747 en 1754 en laatstelijk die der Hollandsche boeren in 1845.

Waren deze pogingen gelukt, zij hadden onschatbare gevolgen voor de kolonie kunnen hebben, thans moest het heeten, dat het land ongezond en ongeschikt is voor blanken.

Een reeks van op zich zelf staande gevallen van hen, die door

[p. 121]

eigen schuld het slachtoffer geworden zijn van eene buitensporige levenswijze moet eveneens gelden als een reden om het klimaat van dit gewest met onverdiend wantrouwen te beschouwen.

Misbruik van spijs en drank, die anders een weldadigen invloed uitoefenen op de levensverrichtingen van den mensch, benadeelt in elk klimaat, maar vooral in een tropisch de gezondheid, en maakt het leven tot een kommervol bestaan.

De bron van al het leed in zulke gevallen moet niet in het klimaat van Suriname gezocht worden.

Ik denk daarbij aan de woorden van Prof. Pel in zijn ‘Eubiotiek’: ‘het levensgeluk hangt van den mensch zelf af’ en verder ‘opmerkelijk is 't, dat de mensch zoo weinig daarop bedacht is de gezondheid ongeschonden te bewaren.’

Noemt men gezondheid het behoud van het evenwicht in de verrichtingen der verschillende organen, dan zal elke verhoogde werkzaamheid door overdaad daaraan opgelegd, dien evenwichtsstand van het harmonisch geheel verbreken.

Wel kan de invloed van dit klimaat tot een zekeren graad een medewerkende factor zijn, het weerstandsvermogen te verzwakken, maar het kan niet gezegd worden te zijn de naaste oorzaak van lichamelijk lijden, voortspruitende uit eene onverstandige levenswijze.

Daarom moet men onverpoosd zich beijveren die leefregels in acht te nemen, die vooral in een tropisch klimaat de werking van ziekte-makende oorzaken verminderen en een gunstigen invloed uitoefenen op de gezondheid.

In het bovenaangehaalde werk van Dieperink komen enkele behartenswaardige voorschriften voor, die de aandacht verdienen zoowel van Europeaan als inboorling.

Men hoort wel eens gewagen: ‘die Hollander kan in Indië niet aarden’; ik geloof, dat dit meer gezocht moet worden in eene persoonlijke gesteldheid dan wel aan invloeden van het klimaat.

Ik ken eveneens Surinamers, die in Nederland niet kunnen aarden en na een tijdelijk verblijf aldaar naar hun land terug moeten keeren.

Men zou willen wijzen op de binnenlanden, waar het gevaar voor de gezondheid groot is. Men vergete toch niet, dat hier de levensverhoudingen anders worden, dat een gemakkelijk leven plaats maakt voor vele ontberingen en ongemakken, die niet zonder invloed blijven op het gestel van den mensch.

Maar ook hier zal kundige leiding en zorg voor al wat strekken kan om de gevaren van het verblijf in verre streken en ziekteoorzaken te bestrijden, met goeden uitslag bekroond worden.

't Ligt niet in mijne bedoeling in deze korte schets voorschriften te geven voor de te volgen levenswijze in deze kolonie.

Daartoe raadplege men die geschriften, welke met dit doel werden geschreven.

Evenwel kan de vreemdeling, die eene reine opvatting van het leven heeft, zelf de voorwaarden regelen, waarop hij hier wil werken en leven.

Hij ga daartoe in de eerste plaats met het gezond verstand te rade en volge het goede voorbeeld.

Suriname bezit een vruchtbaren bodem en levert alles op, wat in de juiste mate en op den geschikten tijd gebruikt, dienen kan tot instandhouding van het organisme.

De lucht is zuiver en onder de gestadige inwerking eener tropische zon. Deze is onmisbaar voor de beperking der ontwikkeling van ziektekiemen, want gelijk Haentjens zegt: ‘Zonlicht doodt alle bacteriën.’

Ik zou slechts ten deele de taak, die ik mij oplegde, vervuld hebben, indien ik buiten beschouwing liet datgene, wat vaak een juiste maatstaf geeft voor de beoordeeling van den gezondheidstoestand eener plaats.

Ik heb hier op 't oog de sterftestatistiek.

't Is inderdaad niet bemoedigend te weten, dat het gemiddelde sterftecijfer ± 30 per duizend bedraagt, een cijfer, dat zeker hoog is, doch zonder meer het afdoend bewijs niet kan leveren, dat de levensduur hier beslist een lagere grens heeft dan elders.

Wie weet, dat de maatschappelijke levensverhoudingen een groot gewicht in de schaal leggen en van onmiskenbaren invloed zijn op den levensduur en het weerstandsvermogen van het individu, voorts niet voorbij ziet, dat maatschappelijke welstand zijnen stempel drukt op de krachtige ontwikkeling der levensprocessen, zal moeten toegeven, dat hier evenals elders ook in dit opzicht verschillen waar te nemen zijn in den duur van het lichamelijk welzijn. Ziekten en sterften komen dan ook onder de minst bevoorrechte klassen voor; daar waar armoede geleden, waar veel ontbeerd wordt.

Onvoldoende en eentonige voeding bij zwaren arbeid in de tropen, daarnaast overvloedig gebruik van water, kleine vunzige woningen, zijn eenige der vele oorzaken, die de gezondheid ondermijnen en den levensduur verkorten.

Maar nog meer dringt zich op als een voorname oorzaak voor het sterfte-cijfer het groot aantal sterften onder kinderen van het eerste levensjaar.

Uit de mij ten dienste staande gegevens kan ik dat getal stellen op ± 15% van alle sterften in 't jaar, terwijl het zich verhoudt tot die op andere leeftijden te zamen als ± 1:5.

Onvoldoende zorg voor dien teeren leeftijd, ondoelmatige voeding zijn daarvan de naaste oorzaken.

Ten slotte zij met een enkel woord gewezen op de nog gebrekkige toepassing der gezondheidsleer. Welk een groot aandeel deze heeft in de bestrijding der oorzaken van ziekten, behoeft hier ter nauwernood in herinnering gebracht te worden.

Wanneer in de naaste toekomst aan dezen noodwendigen eisch zal zijn voldaan en daarmede gunstiger voorwaarden voor het leven hier zullen zijn geschapen, dan zal Suriname gerekend mogen worden tot de zeer gezonde landen onder de tropen.

Paramaribo, Juli '03.

J.A. Dragten.