Neerlandia. Jaargang 7

Het Surinaamsche oerwoud.

Van de met een breede verschansing van mangroven omzoomde kust tot aan het ver in het zuiden zich verheffende grensgebergte strekt zich in de kolonie één onmetelijk oerwoud uit.

Onafgebroken gaat het reusachtig plantendek van noord naar zuid, van oost naar west over het naar het zuiden meer en meer zich verheffende land heen, iederen top, iedere terreinplooi aan het oog onttrekkend.

[p. 119]

Ja zelfs de talrijke het land in een algemeene noordelijke richting doorsnijdende rivieren, die door machtige zijstroomen en door honderden en nog eens honderden kreken gevoed worden, weten den alles overheerschenden plantengroei niet geheel terug te houden; want nauwelijks verrijzen de steeds aangroeiende zanden grindbanken boven den waterspiegel, nauwelijks heeft zich tusschen den chaos van rotsblokken in de bovenrivieren een voldoende hoeveelheid steengruis verzameld of ook hier tracht de weelderige tropenvegetatie terrein te veroveren. Te vergeefs zoekt de reiziger, die zich in deze ontoegankelijke bosschen waagt, naar een opening in de onbegrensde plantenzee, welke hem een blik op den terreinvorm

In een Surinaamsch Oerwoud.
(Uit Dr. Van Capelle: De Binnenlanden van het District Nickerie).

gunt.

Ook dieper landwaarts in, in het bergland, zal hij, behoudens enkele zeldzame uitzonderingen, zelfs op de hoogste bergverheffingen een opening in de onafzienbare woudbedekking moeten kappen, om eenig uitzicht op de omgeving te verkrijgen en zal hij tevreden mogen zijn, wanneer hij op een der veelvuldige breede en rechte riviervakken binnen de nauwe omlijsting van groen een korten blik kan werpen op een in blauwen nevel gehulden bergtop in ver verwijderd verschiet of op een sterk begroeiden bergrug meer in zijne nabijheid hoopvolle verschijningen, die echter bij de moeilijke verdervaart spoedig weder achter het zware geboomte van den oever verdwijnen.

Gedurende eene reis op een der Surinaamsche rivieren met hare tallooze stoomversnellingen en watervallen, doch vooral op een langen tocht over een vooraf gekapt pad dwars door deze wildernissen heen leert men deze wouden in al hun grootschheid en pracht kennen, zoo angstig stil gedurende het grootste deel van den dag, zoo vol leven en rumoer in het nachtelijk uur. Langzaam schrijdt de onvermoeide reiziger, gevolgd door zijne dragers onder het hooge gewelf der woudreuzen, te midden waarvan onze trotsche eik een dwerg zou schijnen, voort. Nu eens komt hij in verrukking bij het aanschouwen dier rechte dikke stammen, wier gladde bast in allerlei tinten een der kenmerken is van een tropisch woud; dan weêr bewondert hij de tallooze vormen van lianen, die soms als strakgespannen touwen of als breede banden van het hooge bladerdak afhangen.

Hier moet hij een oogenblik stilstaan bij een reuzenstam, die, door ouderdom verzwakt, het eindelijk moest afleggen in den strijd tegen de alles vernielende termieten; daar valt zijn oog op een zeldzame bloem of op een bloemenslinger, die een naar boven windende liaan versiert - helaas steeds zeldzame verschijningen te midden dier groene plantenzee.

En langs de oevers der rivieren! Welk een verscheidenheid van tint biedt het groen, vooral wanneer de zon hare schuine stralen langs den statigen boschrand werpt; welk eene verrukking, wanneer het oog de schitterende kleurenslingers tot in de toppen van het reuzengeboomte volgt, of bij het omgaan van een rivierbocht boven het hooge bladerdak op den achtergrond de nog hoogere kanariegele of lichtpurpere reuzenboeketten van een bloeienden groenhart- of purperhartboom ontwaart.

Deze schoone kleuroasen te midden van het eindelooze groen stellen den reiziger in den drogen tijd zeker ruimschoots schadeloos voor de zeldzame genietingen van tropische bloemenpracht in dit jaargetijde. Doch ook in den regentijd, wanneer het woud zich tooit met frisch groen en tal van gewassen hunne bloemen ontplooien, wordt de reiziger, die nimmer een tropisch woud betrad, in hooge mate teleurgesteld, want ook dan treft hij slechts hier en daar een boom of struik met prachtvolle gele, roode of violette bloemen aan, te midden der overweldigende bladerenmassa ter nauwernood merkbaar.

Het zijn dan vooral de Orchideeën, Bromeliaceeën, Tillandsiën en andere gewassen, die stammen en takken in weelderigen overvloed bedekken - de zg. epiphyten - welke met de schoonste bloemen getooid zijn.

Dit karakter van het tropische woud, zich telkens in een ander kleed te tooien, treft den reiziger minder op een tocht dwars door de wildernis, omdat hij in het geheimzinnig duister naar het ondoordringbaar bladerdak omhoog ziende, de talrijke fijne schakeeringen van groen niet kan onderscheiden en de bloemen, die zich aan de toppen der woudreuzen in het zonlicht ontplooien, te midden van het dichte gewelf zelfs met een kijker nauwelijks bespeurt.

Loonender is in dit opzicht een tocht op een der talrijke rivieren, die hem een eindelooze verscheidenheid van boomgroepeeringen en een honderdvoudige kleurenmengeling voor oogen

[p. 120]

voeren, welke hem ieder oogenblik in verrukking brengt; want zelfs in den drogen tijd - den tijd van bloemenschaarste - zijn reeds enkele weken voldoende om den aanblik van het landschap geheel te wijzigen. Iedere boom toch, iedere struik heeft ook zijn bepaalden tijd, waarop hij zijne bladeren laat vallen en jong frisch groen, nu eens naar het grijze, dan weêr naar het roode zweemende, terugkrijgt, zoodat het overheerschen van een bepaalde soort soms plotseling een nieuwen tint verwekt.

Doch het is niet slechts om de rijke bron van studie, die deze zelden door natuurvorschers betreden wildernissen den plantkundige opleveren, en om de edele, verheven genietingen van natuurschoon, die zij schenken, dat ik hier gaarne eenige regels aan het Surinaamsche oerwoud heb willen wijden.

Want, vraag ik, hoe weinigen in Nederland zullen belang leeren stellen in die donkere wildernissen van ons koloniaal bezit, als niet tevens kan getuigd worden, dat zij schatten verborgen houden, die eenmaal den Nederlandschen ondernemingsgeest ten goede zullen kunnen komen?

Is onze kolonie een der rijkste goudlanden, van niet minder belang zullen eenmaal de eindelooze wouden met hunne enorme verscheidenheid der meest waardevolle houtsoorten worden.

Zelfs de eenvoudige neger met zijn vaak helder oordeel begrijpt dit, wanneer hij de houtrijkdommen ‘het goud boven den grond’ noemt.

Zeker zal ook de ontginning dezer rijkdommen, evenals die van het goud met groote zakenkennis en na degelijk voorafgegaan terreinonderzoek moeten geschieden, want zoozeer loopt de verspreiding der verschillende boomsoorten uiteen, dat, waar van de eene soort talrijke stammen dicht bijeen voorkomen, van anderen slechts op groote afstanden exemplaren worden aangetroffen.

Hij echter, die deze wouden weken achtereen doorkruist heeft en die van de buitengewone eigenschappen van vele Surinaamsche houtsoorten heeft kennis genomen, zal overtuigd zijn, dat, niettegenstaande de moeilijkheden, aan de ontginning dezer bosschen verbonden, vele soorten op de houtmarkt zich eenmaal een blijvende plaats zullen weten te veroveren, wanneer zorg wordt gedragen, dat geen dure vracht meer voor waardeloos hout wordt betaald en wanneer zorgvuldig rekening wordt gehouden met de eischen der houtkoopers.

Een belangrijk kapitaal vertegenwoordigen in de tweede plaats de aanzienlijke opeenhoopingen van bolletrie-boomen, die in verband met de bodemgesteldheid zich in rijen van aanzienlijke lengte door de oerwouden uitstrekken en die de waardevolle balata opleveren - een zeer veerkrachtige gomsoort, waarvan de eigenschappen het midden houden tusschen de getah pertjah en de caoutchouc.

De groote kosten van hare inzameling wegens het gemis van bruikbare verkeerswegen en de bijna onoverkomelijke bezwaren aan een voldoend toezicht in de bosschen, ten einde het stroopen buiten het concessieterrein en het niet tappen volgens het voorschrift zooveel mogelijk te beperken, staan nu nog eene uitgebreide en verstandige exploitatie van dit product in den weg. Jammer genoeg, want reeds vele boomen zijn aan de vernielzucht der balatatappers ten offer gevallen.

De groote hoeveelheden van verschillende harssoorten - ik noem hier vooral de voor fijne vernisbereiding uitmuntende locushars, waarvan een aanzienlijke voorraad in den bodem onder zware locusboomen opgehoopt ligt -, de vele soorten van oliën - ik noem slechts de hoepelolie en de krapaolie -, het bittere kwassie-hout, als koorstwerend middel en als vervanger van hop bij de bierbereiding.... ik mag deze voortbrengselen als bijproducten van de Surinaamsche oerwouden in de laatste plaats noemen, toch mogen zij zeker wel worden medegerekend bij eene schatting van de toekomstige waarde dezer uitgestrekte terreinen.

Een groote beteekenis hebben, nevens de sluimerende goudrijkdommen, al deze producten van plantaardigen oorsprong verkregen, nu de Staat in het oosten der kolonie door spoorwegaanleg een begin gaat maken met de opening dezer ontoegankelijke wildernissen en den weg gaat banen voor eene op degelijke grondslagen ondernomen ontginning.

Nederland vindt voor zijne zonen in het verre westen nog een onmetelijk arbeidsveld, dat braak ligt.

Dr. H. van Cappelle.