Neerlandia. Jaargang 7

De Nederlandsche Taal in de kolonie Suriname.

Stemmen om zich van het hulpbehoevende Suriname te ontdoen zijn in Nederland wel eens vernomen, tot nog toe waren het gelukkig slechts enkele. Kenners van de toestanden, neigingen en verlangens alhier kunnen niet nalaten zich soms af te vragen: ‘Wat is de toekomst der Nederlandsche kolonie Suriname?’ Tot het Rijk der Nederlanden behoort zij. Doch vindt men er echt Nederlandsche karaktertrekken; mag men haar met den Vice-Admiraal Geerling de Provincie Suriname heeten; hebben de Nederlanders onmiskenbaar op alles hun eigenaardig volksstempel gezet; bewaren zij, die uit het moederland hier overkomen, hun zelfstandigheid; is er, behalve de band, die een kolonie aan het rijk snoert, nog een streven om met het moederland mee te leven, te deelen in zijn geestelijken groei, zich aan te sluiten aan de velerlei stroomingen, daar gewekt?

De ligging der kolonie tusschen eene Fransche en eene Engelsche, met welke laatste zij veel gemeenschap houdt, werkt er niet toe mede om de Nederlandsche taal de alleen gangbare en genoegzaam voldoende te doen zijn. Veel Engelschen en Amerikanen bezoeken de kolonie of houden er verblijf; hun spraakorganen schijnen geen andere dan Engelsche klanken te kunnen voortbrengen en Nederlanders en Surinamers toonen maar al te graag, dat de hunne daarin leniger zijn.

De Nederlanders in de tropen hebben hunne taal steeds als alleen passend voor de huiskamer, als iets teers en innigs beschouwd en zij spraken tegenover den inlander de vreemde taal, zelfs, waar hij verplicht gesteld kon worden het Nederlandsch te leeren.

Zoo lieten zij den negerslaaf zijn taal behouden en gebruikten eerder het mengelmoes, waarvan de negers zich tot verstaanbaarmaking onder elkaar bedienden, dan ze in het Hollandsch toe te spreken en te eischen, dat zij zich daarin konden uitdrukken.

Wij zuchten onder de gevolgen van die handelwijze. De kleine kolonie herbergt twee spraken: het Nederlandsch en het Negerengelsch, de laatste, de volkstaal, die evenwel door vele beschaafden gestreeld en gekoesterd wordt, omdat het oude denkbeeld nog bij verscheidenen voorzit, dat het gewone volk zich van het Nederlandsch niet moet bedienen en sommigen, waaronder helaas! al weder geboren Hollanders, het wel aardig vinden nog zoo'n ander taaltje te spreken. Wat de reden is, dat in den laatsten tijd eenigen van ‘Surinaamsche Taal’ in plaats van Negerengelsch spreken, zullen de leden van het A.N.V. wel kunnen bevroeden. Een reden te meer om het verkeerde standpunt, door onze vaderen ingenomen, te betreuren. Hoeveel moeiten en kosten zouden ons gespaard zijn, indien zij flinkweg hun Hollandsch hadden gesproken en het den onderhoorigen aangeleerd. Van de drie Guyana's heeft Suriname de treurige vermaardheid den inboorlingen nog niet geheel vertrouwd te hebben gemaakt met de taal der regeering. Boschnegers, die uit Suriname naar Cayenne verhuizen, leeren daar Fransch spreken; spreek tot een Boschneger alhier Hollandsch en hij antwoordt vlakweg in 't Negerengelsch: ‘ik versta u niet.’ De spraakorganen der inboorlingen zijn er niet op aangelegd het moeielijke Hollandsch te leeren. Voor 't Engelsch zouden ze meer aanleg hebben, wordt soms gezegd.

Doch ieder, die beschaafd Engelsch kent, zal moeten toegeven, dat het Engelsch in Suriname over 't algemeen erbarmelijk slecht wordt uitgesproken. De bevolking hoort niet genoeg Hollandsch. Iets van den Britschen trots mocht ons wel eigen zijn; waar de Neder-

[p. 110]

landsche vlag waait, moet de Nederlandsche taal de alleen gangbare beschaafde taal zijn.

In plaats van Nederlandsch te spreken, langzaam en duidelijk, altijd en overal, zoolang er eenige kans is verstaan te worden; beginnen velen, ja zelfs personen, die door hun ambt verplicht zijn Neerlands taal te bevorderen, den inboorling terstond in 't Negerengelsch toe te spreken. Schrijver was er onlangs nog getuige van hoe zoo iemand door een eenvoudig man werd terecht gewezen, toen deze hem in 't Hollandsch antwoordde. ‘Men wordt niet verstaan, wil men zaken doen dan moet men zich wel van 't Negerengelsch bedienen’, is de verontschuldiging. Hier is de haast weer aan 't woord, het Westersche ongeduld.

Met kortheid en kracht is de bevolking nog niet vertrouwd, ze houdt van uitlegging en nadere verklaring, omschrijving en tallooze herhalingen. Laat men het beproeven Nederlandsch te spreken altijd en tegen ieder, de uitkomst zal meevallen. Een groet deel der bevolking is toch op school geweest en het voertuig van het

Gezicht op de reede te Paramaribo. (Opname van Mr. P. Hofstede Crull.)

onderwijs is toch reeds lang Hollandsch. En ieder onderwijzer, die zijn tijd goed besteed, weet, dat de kinderen, ook uit de laagste volksklasse, bij goed schoolbezoek, de Nederlandsche taal vrij goed machtig worden. Wat dit betreft, behoeven wij de duizenden niet te bejammeren, die het moederland jaarlijks voor 't volksonderwijs uitgeeft: maar wanneer wij letten op het gebruik, dat de meer beschaafde klasse van de kennis der leerlingen maakt en de moeite, die zij zich geeft om het geleerde bij hen te onderhouden, dan zuchten wij: ‘wat geeft het!’ Men doet of de kinderen alleen binnen de schoolwanden onze taal mogen hooren. Spreekt men over deze zonderlinge eigenaardigheid, dan hoort men de onmogelijkste verontschuldigingen, waaruit duidelijk blijkt, dat ieder er zelf mee verlegen is.

Er zit nog veel zuurdeesem van den vroegeren slaventijd. Van ouder tot ouder zijn de Surinamers gewoon geweest tegen de mindere bevolking vooral, maar ook in het engere familieleven ningre (Negerengelsch) te spreken. De beschaafden kennen onze taal, spreken ze in het openbare leven en onderhouden ze door lectuur en omgang. De mindere man leest op school Hollandsch spreekt het niet met standsgelijken, hoort het niet van meerderen, doet weinig aan lezen, maar heeft altijd gelegenheid gehad zich in 't Negerengelsch te hooren stichten. Op de onmiskenbare verdiensten van de zending der Ev. Broedergem. zullen wij in de allerlaatste plaats iets afdingen en ter vermijding van misverstand stellen wij voorop, dat wij der Broederkerk hartelijk dankbaar zijn, wijl zij zich voor jaren het lot der arme negerslaven in Suriname heeft aangetrokken en vervuld van Christelijke liefde voor het verworpene en verlatene eene edele roeping heeft vervuld; doch met vrijmoedigheid mogen wij beweren, dat, zoo zij Hollandsch geweest ware, het spreken van onze taal hier algemeener zou zijn. Zendelingen, die het Evangelie brengen, zullen natuurlijk beginnen de heilswaarheden in de volkstaal te verkondigen, ook al zijn zij Nederlanders; doch bij de minste onzekerheid omtrent de keuze van een woord, zal de Nederlander met eenige kans van verstaan te worden de moedertaal kunnen gebruiken. En waar de behoefte zich voordoet aan nieuwe woorden, zal hij zijn eigen taal zonder eenige verbastering gebruiken en niet spreken van doopoe (doop) Missionsfeest, da opstaan voor de opstanding enz., of een nieuwe spelling invoeren en seni schrijven als men sennie moet zeggen, naki voor nakkie, wroko voor wrokko enz. Hollanders zijn vanzelf ook eerder geneigd te zien hoever zij met de Nederlandsche taal kunnen komen dan vreemdelingen, van wie velen eerst in Suriname die spraak leerden.

Toch heeft de zending een open oog gehad voor de veranderde tijdsomstandigheden. Wij leven in een overgangstoestand, waarin de gemeenteleden er aan moeten wennen, dat de Evangelie-verkondiging in 't Hollandsch die in 't Negerengelsch zal vervangen. De bevolking moet aangemoedigd worden in het gebruik van 't Nederlandsch, de mannen uit de volksklasse hechten er over 't algemeen veel aan Hollandsch te kunnen verstaan en spreken, de vrouwen verstaan het wel, doch spreken het meestal liever niet.

[p. 111]

Een gepast woord van hooggeplaatsten kan een krachtige stoot in de goede richting zijn. Wijlen Gouverneur van Asch van Wijck spoorde steeds aan toch de taal der Koningin te leeren en dat viel in goede aarde; onze tegenwoordige Gouverneur ontving het Bestuur van 't A.N.V. in Nederland zeer welwillend, aanvaarde hier het Beschermheerschap van de Groep en beloofde medewerking, en wij twijfelen niet of Z.E. zal ook in dezen wat te doen vinden.

Eene groote fout was en is nog steeds het slappe nationaliteitsgevoel der geboren Nederlanders. Buitenlanders leeren in de kolonie wel Negerengelsch, doch Hollandsch hebben zij niet zoo noodig. IJverzucht verwijt Nederland, dat het achterlijk is in het Bestuur der koloniën; doch onze tegenzin in het nemen van krachtige maatregelen heeft voor een deel zijn oorzaak in den afkeer van het opleggen van dwang. Wat de buitenlander bewondert in het bestuur van onze Oost: de vrijheid gelaten aan inlandsche regeering, gebruiken en gewoonten, is kenschetsend

Een Boerenwoning.

voor onzen aard, geheel niet imperialistischgezind.

Doch deugden hebben ook hare gebreken. Het A.N.V. heeft een ruim veld van arbeid voor zich, ook waar het zich ten doelstelt het bewustzijn van stameenheid en volkskracht meer tot uiting te brengen.

Moge mede daardoor Suriname nog lang eene Nederlandsche kolonie blijven en de Nederlandsche taal er algemeen gesproken worden.

H.J. van der Sluijs.