Neerlandia. Jaargang 7

Een protest.

In De Zuid Afrikaan vereenigd met Ons Land van 30 April, 1903, komt eene aankondiging voor van het boek van den eersten ondergeteekende: ‘De betrekkingen tusschen Nederland en Zuid-Afrika’, dat voorzien is van ‘Een Woord Vooraf’ door den tweeden ondergeteekende.

De bedoelde aankondiging getuigt van zooveel misverstand, hier en daar zelfs van zoo opzettelijk en kwaadwillig misverstand, dat wij het onzen plicht achten daartegen op te komen.

De schrijver dezer ‘Boekaankondiging’, die het veiliger acht, zich niet te noemen, maakt er Dr. Mansvelt een verwijt van, dat hij ‘alleen rekening heeft gehouden met de Nederlandsche lezers van zijn werk en niet met de Afrikaansche’.

Dit verwijt mist allen grond. Mogen geboren Nederlanders hun volk niet meer opwekken tot het aanknoopen en onderhouden van goede betrekkingen met stamverwanten? Welk kwaad steekt daarin? Dat zal de Boekaankondiger ons duidelijk maken: ‘Prof. Kalff moet bedenken’, zoo zegt hij, ‘dat wij een Hollandschsprekend, doch geen Hollandsch Zuid-Afrika begeeren. De leus van den dag en de Nederlandsche volksgeest die zich uit in de woorden Groot Nederland, waarmede deze schrijver begint, doen ons denken aan Great ant Greater Britain’. Heeft de tweede ondergeteekende ergens van een Hollandsch Zuid-Afrika’ gesproken? Blijkt ergens dat hij dat begeert? O, neen! Doch die begeerte wordt hem eenvoudig toegedicht om zijn streven des te gemakkelijker verdacht te kunnen maken. Het ‘Woord Vooraf’ begint met de woorden: ‘Groot Nederland is een leus van den dag’. Ja, zeker, doch alleen om die leus te kenschetsen in hare onderscheiden beteekenissen, om er deels tegen te waarschuwen, deels haar te aanvaarden, voorzoover zij den wensch bevat naar verruiming van horizon voor het Nederlandsche volk.

Wij spreken slechts van Groot, niet van Grooter Nederland. Wij hebben het oog slechts op gezamelijke landen waar Nederlandsch gesproken wordt, zonder te letten op eenig staatkundig verband. Ook in de vereenigde Staten ligt een deel van dat ‘Groot Nederland.’ Gaan wij misschien om met het denkbeeld Amerika op te slokken?

De Boekaankondiger kan zijne verdachtmaking dan ook alleen ten uitvoer brengen door onze uitdrukking te vergelijken met ‘Great and Greater Britain’, door weg te laten wat in het ‘Woord Vooraf’ ter verklaring van de leus ‘Groot Nederland’ wordt gezegd en dan te besluiten met: ‘(deze woorden) verspreiden een jingoistische lucht.’

Hier is niet slechts misverstand, hier is kwaadwillig opzet, er op berekend argwaan te wekken tegen de Nederlanders, ook waar daartoe niet de minste grond bestaat.

De woorden van Prof. Kalff kunnen volgens den Boekaankondiger ‘slechts het idee opwekken dat alles wat de Nederlander voor zijne stamverwanten in Zuid-Afrika doet, in het belang van Nederland, zijn handel, nijverheid, enz. dus “rentegevend” zou moeten zijn. En die gedachten zetten wij liever verre van ons.’

Ja, dat is maar goed ook! Want ter eener zijde is het toch al te dwaas, te eischen dat de Nederlandsche kooplieden

[p. 98]

en industrieelen betrekkingen zouden aanknoopen met hunne stamverwanten in Zuid-Afrika, indien zij daarvan geen enkel stoffelijk voordeel konden verwachten. Welk volk doet zoo iets? De Engelschen misschien? Ter andere zijde moest de Boekaankondiger zich schamen, zulke dingen te schrijven, terwijl hij moet weten, wat door zooveel Nederlanders voor het aankoopen of versterken der banden met Zuid-Afrika gedaan is volkomen belangloos en met de zuiverste bedoelingen. Wat hebben Lauts, Hatting, Spruyt, Gunning, Fruin en zoovele anderen onder de nog levenden voor voordeelen getrokken van hunne bemoeiingen in dezen? Hebben in de laatste tijden Coster, De Jonge, Steuerwald en tal van andere Nederlanders niet hun leven gelaten voor de vrijheid der Zuid-Afrikaansche republieken?

Onze Boekaankondiger vreest dat wij den Afrikaanders ‘hun nationaal zelfrespect’ zullen ontnemen. ‘Prof. Kalff’ - zoo lezen wij - ‘ontneme ons dit (nationaal zelfrespect) niet, door te spreken van een verzuimd Zuid-Afrika dat het Nederlandsche volk zich heeft laten ontglippen.’

Wij zijn niet zoo bang voor het te loor gaan van dat ‘nationaal zelfrespect’ als deze schrijver. Wij meenen dat dit zelf-respect zich reeds krachtig dikwijls genoeg heeft geopenbaard en dat onze Boekaankondiger te zeer alle harten bij zijn eigen rekent. Ook de uitdrukking ‘verzuimd Zuid-Afrika’ is blijkbaar geheel verkeerd begrepen. Wat bedoelen wij daarmede?

Ons ideaal was en is nog, dat zich op de vooral door Nederlanders in Zuid-Afrika gelegde grondslagen een volk zou hebben gesticht, met eigen karakter, recht, zeden en gewoonten, doch door den band der taal met Nederland vereenigd. Zóó van Nederland gescheiden, maar toch met het Nederlandsche volk vereenigd, had er een samenleven kunnen ontstaan, dat, ja óók in stoffelijk maar vooral in geestelijk opzicht, den heilzaamsten invloed had kunnen oefenen op de ontwikkeling van beide volken. Kansen om in die richting althans iets te bereiken heeft het Nederlandsche volk in den loop der eeuwen ruimschoots gehad. Wie ze wil leeren kennen, leze het boek van den eersten ondergeteekende. Doch al te lang heeft het Nederlandsche volk die kansen verwaarloosd of slechts flauwtjes gebruikt.

Dat is ‘verzuimd Afrika’!

In het laatste kwart der 19de eeuw - ook dit wordt door het boek onder bespreking duidelijk aangetoond - heeft de vroegere onverschilligheid plaats gemaakt voor warme belangstelling en bewondering, die zich hebben geuit en nog steeds zich blijven uiten in daden.

Doch de liefde kan ook hier niet van één kant komen. Opdringen willen de Nederlanders zich niet! Zijn er Afrikaanders, die, zooals deze Boekaankondiger, ‘het als een plicht beschouwen steeds en onder alle omstandigheden preferentie te veroordeelen’ laat hen hun gang gaan! Laten zij Nederlanders en Engelschen tegenover Afrikaanders gelijk stellen, al is de houding dier twee volken tegenover het Afrikaander volk in de laatste jaren niet precies gelijk geweest. Er is echter ook een andere zienswijze mogelijk.

Moet ‘preferentie’ veroordeeld worden ook in zake van den godsdienst, waar zooveel Afrikaanders en Nederlanders zich nog altijd stichten met het lezen van denzelfden Statenbijbel en boeken zoowel door Afrikaanders als Nederlanders geschreven? Ook in zake van het onderwijs en van alle levensomstandigheden, waarin de taal op den voorgrond staat? Zijn de Afrikaanders reeds zulke kosmopolieten, dat b.v. de Fransche, Duitsche of Engelsche letterkunde door hen evengoed kan worden genoten en op hen denzelfden invloed kan oefenen als de Nederlandsche letterkunde? Gelukkig zijn er vele Afrikaanders, minder achterdochtig dan de schrijver dezer Boekaankondiging, die in al deze dingen anders denken dan hij. Tot hen vooral richten wij dit protest, om onder hunne aandacht te brengen, dat er nog altijd menschen schijnen te zijn die trachten bij de Afrikaanders argwaan te wekken tegen Nederlanders, ook waar deze met zuivere bedoelingen tot hen komen.

N. Mansvelt.

G. Kalff.

Utrecht, } Juni, 1903.

Leiden, } Juni, 1903.

De Redactie van Ons Land, waaruit we bovenstaand stuk overnemen teekent hierbij aan: Wij plaatsen dit protest omdat wij gaarne aan de schrijvers de gelegenheid geven het hunne in te brengen op de aanmerkingen die onze recensent zich gedrongen gevoelde te maken op het boek van Dr. Mansvelt, en het inleidend woord van professor Kalff. En daarbij geven wij hun de verzekering, dat het geenszins onze bedoeling is, de betere verstandhouding tegen te werken die er tusschen de Nederlanders en de Hollandsch sprekende Afrikanaders is ontstaan; terwijl wij met dankbaarheid constateeren, dat er in de afgeloopen jaren zeer veel door Nederland gedaan is en wordt ter ondersteuning van onze hulpbehoevende landgenooten en ter bevordering van de belangen van 't Hollandsch sprekend element in Zuid-Afrika.