maatregelen; indien het toegepast werd, zouden de franskiljonsche hoogleeraars ongehoorde drukking oefenen op de keus der studenten tusschen Fransche en Nederl. leergangen. Het voorstel Fredericq is geen overgangsmaatregel; het gaat uit van het princiep der tweetaligheid, dat lijnrecht tegenover het onze staat; Prof. Vercoullie is in geen geval voor de eentaligheid en Prof. Fredericq weigerde bepaald op de Alg. Vergadering van den Gentschen Tak zich te verbinden, bij aanneming en na inwerkingtreding van zijne proef, zich te verbinden voor het stelsel der commissie te werken. In 1883 werden voor het Mdb. Onderw. ook twee stelsels verdedigd: Van Beers en Max Rooses vroegen het eentalig onderwijs; het 2de stelsel wilde vrijheid voor de leerlingen te kiezen tusschen Fransche en Nederlandsche leergangen of wel tweetalig onderwijs aan allen opgedrongen. Het eerste stelsel, het eenige goede, werd aanvaard. Zoo moeten wij ook thans aan het radicaalste stelsel vasthouden. (De Heer Prayon wordt zeer toegejuicht.)
De heer Fredericq: Ons onvervreemdbaar recht op Hooger Onderwijs in onze taal kunnen we thans niet veroveren; wij zoeken practische middelen om ons recht geleidelijk te verkrijgen. In den beginne waren Prof. Vercoullie, ik en anderen het volkomen eens met het stelsel Mac Leod. In onze zienswijze is verandering gekomen om de volgende reden: het is nu niet mogelijk van de Kamers het stelsel Mac Leod toegepast te krijgen. In 1883 ook hebben wij de trapsgewijze Vervlaamsching niet durven vragen voor het middelbaar onderwijs; wij hebben ons met een brok van ons recht voorloopig tevreden gesteld. Thans kunnen wij ook gedeeltelijk ons ideaal bereiken; het inrichten van een 15-tal leergangen in het Nederlandsch nevens de Fransche. Daardoor zouden wij op practische wijze de vooroordeelen der vulganisateurs ontzenuwen. Het referendum onder de studenten der 4 faculteiten bewijst ons, dat de groote meerderheid de Vlaamsche leergangen zouden volgen. Dit referendum gaf 123 stemmen voor en 8 tegen de Vlaamsche Hoogeschool in de faculteit der Wetenschappen en Geneeskunde en 33 stemmen voor en 3 of 4 tegen in de faculteit van Wijsbegeerte en Letteren. Drukking op het onafhankelijk studenten volk is weinig te vreezen. Al de jaren, die onvruchtbaar zullen blijven vóór wij het stelsel Mac Leod verkrijgen, zouden dienen om te bewijzen, dat wij eene Nederlandsche wetenschap, Nederlandsche hoogleeraren. Nederlandsch gezinde studenten hebben.
De heer Prayon van Zuylen: De drukking uitgeoefend op de 5 Vlaamsche bekroonden in den Hoogeschool-prijskamp, waardoor ze op de prijsuitreiking tegen wil en dank verplicht zijn geweest in 't Fransch te antwoorden op de gelukwenschen van den Rector, bewijst ons, wat er zou gebeuren als het examen en toekomst zou gelden. En zouden de studenten al weerbarstig zijn, de ouders zouden wel weten te dwingen.
De heer Max Rooses betreurt ten zeerste de oneenigheid in de Vlaamsche gelederen en voorziet daardoor groote rampen voor de toekomst. Het eerste wat we doen moeten is het geschil bijleggen. Dat wij dikwijls rekening moeten houden met de omstandigheden bewijst het volgende: ons gansch leven werken wij reeds om het Fransch uit de lagere school te krijgen en toch zijn wij zelf hier in Antwerpen verplicht geweest het Fransch op ons programma der lagere school in den hoogeren graad te schrijven; in het Mdb. onderwijs is de Fransche taal ook nevens het Nederlandsch de voertaal. Voor het hooger onderwijs kunnen wij vooralsnog alleen afrekenen met het stelsel Mac Leod, dat wij kennen in zijn geheel. Met het stelsel van M. Fredericq, dat nog embryonnaire is, weten wij niet goed, waar wij naartoe gaan. De arbeid der Congrescommissie is nog niet geëindigd, aangezien zij ook het stelsel Fredericq heeft willen onderzoeken, doch dit nog niet heeft kunnen doen, omdat de heer Fredericq het nog niet goed heeft omlijnd. Wij willen in geen geval komen tot de tweetalige hoogeschool; ik denk aan een nieuw stelsel, waardoor ook de mogelijkheid zou verwezenlijkt worden, dat de leerlingen, uit de Vlaamsche Hoogeschool komend, ook hun ambt in het Fransch zouden kunnen waarnemen. De Commissie, zooals gij thans bestaat, zou haar onderzoek over de verschillende stelsels kunnen voortzetten en ieder punt bespreken; of die Commissie zou kunnen gewijzigd worden.
De heer Libbrecht: Waarom is een volledig Vlaamsch Athenaeum nu onmogelijk? - Omdat wij geen Vlaamsche Hoogeschool hebben. Het lager onderwijs zal alleen dan volkomen Vlaamsch kunnen zijn, wanneer het Mdb. onderwijs dit zelf is.
De heer Haller: Tweetaligheid werkt doodend op leeraars en leerlingen. Wij zouden den scheldnaam bedelaars verdienen, indien wij het officieus voorstel, door M. Fredericq medegedeeld, aanvaardden. De vernieuwing of vervorming der Congrescommissie, ware een kaakslag aan de thans bestaande. Ontvolking van de Gentsche Hoogeschool is niet te duchten.
De heer Fabri zal bewijzen, dat de heer Fredericq wel een voorstander is van de tweetalige Hoogeschool. Hij zegt immers dat de Walen en Franskiljons bij ons ook recht hebben op onderwijs in hunne taal. Wij kunnen dat onmogelijk beamen. M. Fredericq gebruikt zeker de argumenten der franskiljons niet: hij toch weet dat er is een Nederlandsche wetenschap, dat er zijn Nederlandsche hoogleeraars, en Nederlandschgezinde studenten. Onbetwistbaar is het, dat de vervlaamsching de Hoogeschool niet zal ontvolken. Het eenig argument van den heer Fredericq is dus het recht der franskiljons op onderwijs in hunne taal aan de Gentsche Hoogeschool. Hij wil niet spreken van zekere gazetten, die chantage oefenen en aan wie geld toegeworpen wordt opdat ze zouden zwijgen. Het is volstrekt het doel der Vlamingen niet in onze Hoogeschool 4 of 5 nieuwe plaatsen te krijgen voor evenveel personen en daarmee te zwijgen. Hij wil niet dat onze leus: In Vlaanderen Vlaamsch gewijzigd worde tot In Vlaanderen Vlaamsch en Fransch.
De heer Prayon kan niet meegaan met het voorstel Max Rooses. Het staat der Commissie vrij, haar onderzoek voort te zetten of als geëindigd te beschouwen; wij hebben geen bevoegdheid om haar onzen wil op te dringen; wel hebben wij het recht om een wensch uit te drukken en te vragen, dat alle bevoegde lichamen en vooral de congrescommissie, met dien wensch zouden willen rekening houden. Deze wensch is: De Congrescommissie, handelend uit naam van het Vlaamsche Volk, zal voortgaan met alleen het stelsel Mac Leod voor te staan.
Aan alle zijden: Stemmen! Stemmen!
De heer Lefèvre: Niet alleen zullen de 5 eerste leergangen volgens het stelsel Fredericq groote onkosten vergen; maar hoe zal men den 6en leergang krijgen? Hij zal de vernieuwing vragen van den ganschen strijd. Zoo ook de volgende leergangen. Thans is er gemiddeld een hoogleeraar voor 8 studenten; met het stelsel Fredericq zouden we komen tot 1 hoogleeraar voor 4 studenten: Na 10 jaar zouden er door het stelsel Mac Leod een 25-tal leergangen vervlaamscht zijn. Krijgen we 't niet onmiddellijk we moeten blijven voortstrijden tot het stelsel Mac Leod toch kan doorgedreven worden, liever dan ons met een halfslachtige oplossing tevreden te stellen.
Algemeen geroep in de zaal: Stemmen! stemmen!
De heer Reinhard wil een pricipiëele verwarring opheffen, die in het debat heerscht.
De wet van 1883 geeft in princiep volledige voldoening aan de Vlamingen: bij de Germaansche talen worden nog twee leervakken in 't Nederl. onderwezen. Dit minimum opent de deur voor het maximum. Wij willen niet beginnen met tweetaligheid. Dat hebben wij ook in de Burgerwacht niet geduld en de gepanacheerde officieren zullen voor de wet moeten buigen. Halfslachtigheid leidt tot bedrogen worden. Bij het bepalen van het taalgebruik voor de rechtbank is er een § opgesteld die zegt, dat van de gediplomeerden voor 1895 geene kennis van het Nederl. moet worden geëischt. Dit heeft de benoeming van een Nederlandsch onkundigen procureur aan de rechtbank van eersten aanleg te Hasselt mogelijk gemaakt. Wat het gezegde van den heer Max Rooses betreft, dat onze Vlaamsche advocaten ook in het Fransch moeten kunnen pleiten: als al degenen, die in de rechtbank zetelen in het Vlaamsch opgeleid zullen zijn, zal er niet veel meer in het Fransch gepleit worden.
De heer A. Hendrickx verklaart, dat de Antwerpenaars even hartstochtelijk voor het stelsel Mac Leod zijn als welke Vlamingen ook. Wij mogen niet beginnen met de wapens te smeden, waarmede onze vijanden ons zullen bestrijden.
Het voorstel van den heer Prayon: Groep B van het Alg. Nederl. Verbond sluit zich aan bij de trapsgewijze vervlaamsching der Hoogeschool van Gent, door de commissie van het Antwerpsch taal- en letterkundig congres voorgesteld,’ wordt in stemming gelegd en met 31 stemmen tegen 3, van de stemgerechtigde afgevaardigden aangenomen.
Nu grijpt de verkiezing van Bestuursleden plaats; worden gekozen: de hh. L. Bouchery, Flor. van der Ven, Antwerpen; C. Peeters, Diest: T'Sjoen, De Veen, Brussel; De Backer, Meert, Gent.
Het uur is te ver gevorderd om nog over te gaan tot de bepreking der andere punten aan de dagorde; ze worden aangehouden voor de volgende Algemeene Vergadering, welke zal plaats hebben te Oostende.
Te 12½ begint het puik Benoit-Concert door den Antwerpschen Tak aan de leden aangeboden.
Het verslag der Alg. Verg. van den Gentschen Tak gehouden 22 Februari moet wegens plaatsgebrek tot een een volgend nummer blijven liggen.
Red.
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd