Neerlandia. Jaargang 7

Het Nederlandsch in Zuid-West-Afrika.

In No. 11 van Neerlandia klaagt de heer C. Plokhooy over de ‘verdrukking’ van de Nederlandsche taal in de Duitsche Zuidafrikaansche Kolonie. Hij gaat daarbij van de bewering uit, dat ‘het Nederlandsch rechten’ en nog wel ‘de oudste rechten’ in de Kolonie bezit, en dat deze rechten door de Duitschers verkracht worden. Dit is valsch! Het is niet waar, dat de Boeren het eerst in Duitsch Zuid-West-Afrika waren en de Duitschers later kwamen. Bismarck plaatste in de jaren 1884 en 1885 Groot-Namaland en Damaraland op grond van verdragen met de bezitters van het land gesloten, nl. de Hottentotten en Kaffers, - onder de bescherming van het Duitsche Rijk, niet ‘met goedvinden van de Engelschen’, maar in spijt van het verzet en bedreigingen der Engelsche jingo's in Kaapland en te Londen. Toen daardoor dit land Duitsch gebied werd, was het geenszins door Boeren bewoond; enkele Zweedsche jagers en Engelsche kooplieden hielden er zich op. De naar Hoempata in Angola trekkende Boeren hadden in 1879 in Damaraland gedurende eenige maanden op hun doortocht halt gemaakt, niet zich vastgezet. In November 1884 trokken 24 gezinnen van Hoempata naar Grootfontein terug, waar zij zich onder de bescherming van het Duitsche Rijk plaatsten; in 1886 echter trokken zij weder naar Hoempata. In 1891 leefden in heel het uitgestrekt gebied (Keetmannshoop daargelaten) slechts drie Boeren; verder in het ‘bezirk’ Keetmanshoop (aan de grens der Kaapkolonie) nog 28 Boeren; terwijl er op dit oogenblik 112 Duitschers waren. Hoe kan er dus spraak zijn van ‘rechten der Nederlandsche taal’ in Duitsch Zuid-West-Afrika, die door de Duitschers geschonden werden? De Boeren, die sedert 1891 overgekomen zijn, vestigden zich met de toelating der Duitsche regeering op een Duitsch grondgebied, naar het Hoogduitsch natuurlijk de officieele landstaal is. Bovendien vormen daar de Hoogduitschers de groote meerderheid der bevolking; de jongste volksoptelling (die van 1 Jan. 1902) gaf 2600 Hoogduitschers en 1455 Nederduitsch-Afrikaanders op.

In zulk geval is het een zware onbillijkheid vanwege den heer Plokhooy, de Duitschers te beschuldigen, vijanden te zijn van het Nederlandsch in Zuid-West-Afrika zooals de Engelschen in de Kaap en in Transvaal en de Franschen in Vlaanderen. Deze gelijkstelling is een beleediging voor het Duitsche volk; want in gindsche landen bezit de Nederlandsche taal wettelijke en natuurlijke rechten; daar kan dus van een ‘verdrukken’ van het Nederlandsch gesproken worden; niet evenwel in Zuid-West-Afrika. Vlaamsch België, Kaapland en de Zuidafrikaansche Republieken zijn sedert eeuwen overgeërfd eigendom van den Nederduitschen stam en de Nederlandsche taal, die thans door vreemdelingen, door indringers met geweld verdrongen wordt. Hoe kan men met dezen de Duitschers in Zuid-West-Afrika vergelijken, die dit land rechtmatig en op vreedzame wijze verwierven, vooraleer er Boeren waren?

Verder is onwaar de bewering van den heer Plokhooy, als zouden de Duitschers er op uit zijn om met alle middelen de Nederlandsche taal ‘uit te roeien’. Want wel is de ambtelijke taal het Hoogduitsch en wenscht derhalve de Duitsche regeering dat de Boeren ook Hoogduitsch leeren; maar zij belet deze niet hun Nederlandsche moedertaal op eigen hand te onderhouden en te beoefenen; zoo wordt deze b.v. gesproken in de Nederduitsche

[p. 7]

Gereformeerde kerk; als ook in een bijzondere boerenschool in het ‘bezirk’ Gibeon, waar als voertaal het Nederlandsch gebruikt wordt. Over het dienstnemen der jonge Boeren in de Duitsch-zuidwestafrikaansche landmacht - wat den heer Plokhooy zoo zeer schijnt ter harte te gaan - zullen alle ware boerenvrienden verheugd zijn: deze Duitsche Boerentroepen, die hier opgeleid worden, zullen nooit tegen hun Nederduitsche stamgenooten tevelde trekken - zooals de heer Plokhooy vreest -, maar wel, naar wij hoopen, eenmaal tegen den gemeenschappelijken Britschen vijand. Immers in Zuid-Afrika zijn Hoogduitschers en Boeren natuurlijke landgenooten tegenover den landhongerigen Brit, die de Boerenrepublieken reeds ingepalmd heeft en reeds begeerige blikken slaat op de Duitsche koloniën. Deswege zal het Duitsche volk op alle wijzen den Nederduitschen stam en de Nederduitsche taal der onder Engelsche heerschappij staande Afrikaanders ondersteunen en trachten van den ondergang te redden. Te dien einde zullen ook de overblijvende sommen der groote geldinzamelingen voor de Boeren aangewend worden. Juist Britsch Zuid-West-Afrika biedt den door de Engelschen verdrukten Boeren een veilige toevlucht en een rugsteuning. Hierheen zijn de Kaaprebellen gevlucht, hier is nog het eenig Zuidafrikaansch land, waar de Engelsche vijand hen niet kan vervolgen, waar zij voor Engeland veilig zijn. De ‘Kolonisatie-Vereeniging’ te Amsterdam heeft 40 Kaaprebellen te Gibeon neergezet; zooeven werd te Berlijn een Duitsche maatschappij gevormd met een kapitaal van 300,000 mark, die zich voorstelt nog meer Kaapboeren aldaar te vestigen, die naar de Kaap niet meer terug mogen.

Het is derhalve voor de Nederduitsche belangen niet dienstig in Duitsch Zuid-West-Afrika vijandschap te zaaien tusschen Hoog- en Nederduitschers, zooals de heer Plokhooy doet. Veeleer moesten alle ware vrienden van den Boerenstam, inzonderheid de Nederlanders, uitsluitend werken tegen de verdrukking van de Nederlandsche taal door de Engelschen; in dezen strijd moesten ze dan ook de hulp der Hoogduitschers aannemen en derhalve met deze in Zuid-West-Afrika in vrede leven. Indien de Nederlanders wegens de betrekkelijk onbeduidende belangen van het Nederlandsch in Duitsch Zuid-West-Afrika de Duitschers als vijanden behandelen, zoo benadeelen zij meteen de duizendmaal meer wichtige, voor de toekomst van het Boerenvolk beslissende belangen der Nederlandsche nationaliteit in het door de Engelschen onderworpen Zuid-Afrika. Ginds is het te doen om slechts 1400 Boeren, hier om het bestaan van het geheele Boerenvolk!

M.R. Gerstenhauer.

Antwoord van den heer Plokhooy.

Dordt, Januari 1903.

De heer M.R. Gerstenhauer valt me aan en dat met officieele bescheiden ter hand.

Hoewel tegenover zulke stukken tegenspraak natuurlijk ophoudt, hoop ik dat genoemde heer mij het volgende ten goede houdt.

Ik weet niet of de heer Gerstenhauer in D.Z.W.A. persoonlijk was en zelf opmerkte of de rapporten, die hij van Duitsche zijde van daar ontvangt, wel zuiver onzijdig zijn.

Natuurlijk schuilt hierin geen beleediging: Een geheel onzijdig rapport zou een wereldwonder zijn.

Ik heb mijn berichten over de geschiedenis van D.Z. W, A. uit den mond van verscheidene dáárwonende Afrikaanders o.a. Mr. Smuts van Nauwkloof (waar de D. den laatsten slag leverden met den Hottentottenkapitein H. Witbooi) - Mr. Smuts te Gibeon (dorp), Mr. Christoffel Coetseé te Kuis, dr. Gibeon e.a.

Ik noem deze namen juist, omdat die menschen me vertelden, dat zij of hunne ouders reeds trekboeren waren onder de Hottentotten toen de Duitschers er nog niet waren.

De genoemde cijfers zijn natuurlijk zuiver. Toch denk ik, dat er wat deze aangaat een klein misverstand is,

Er waren 28 boeren d.w.z. 28 mannen met een gezin of jonge strijdbare mannen die spoedig huwen zouden met meisjes uit dien kleinen kring.

Bijna 28 gezinnen dus tegen 112 Duitschers, waarvan wie weet hoeveel (misschien wel allen) soldaten,

Uit den aard der zaak kan men de laatsten en de jonge ongehuwde mannen, die weer terugkeeren naar hun land op rijperen leeftijd, niet meerekenen.

Dezelfde beschouwing, zou ik denken, geldt ook weer voor de latergenoemde getallen.

Doch dit alles doet niets ter zake.

Op het oogenblik is de toestand zóó:

De kolonie is Duitsch en het Hoogduitsch moet dus natuurlijk de taal der Regeering zijn. We wenschten niets daaraan te veranderen en niemand aan te zetten zich daar moede over te maken

Waarom evenwel de Afrikaanders half gedwongen Duitschers te worden.

Of wist de heer Gerstenhauer het niet, dat de menschen, die dit niet willen, omdat ze hunne taal en hunne gewoonten wenschen te behouden, in allerlei zaken als bij het huren en koopen van gronden van inlanders achterstaan bij de Duitsche onderdanen.

Zóó ver drijft men het zelfs, dat vrachtrijders, alléèn omdat ze geen Duitsche onderdanen zijn geen vrachten krijgen konden.

‘Ze spreken hunne taal in hunne kerk!’ Wel het zou schoon zijn, als dit niet eens mocht en wat de bijzondere boerenschool in het bezirk Gibeon betreft, deze is sedert een paar maanden eerst opgericht tot ergernis van den Hoofdman van dat district, de heer von Burgsdorff.

Ik heb niet beweerd, dat de Duitsche regeering de boerensoldaten zal gebruiken tegen hunne stamgenooten. Ik heb alleen gezegd, dat het zou kunnen.

Ten slotte nog een paar persoonlijke opmerkingen.

Ik ben in het geheel geen vijand van de Duitschers, als zoodanig. Hoe zou ik, die niets dan goeds van ze ondervond, dat kunnen?

Mijn stukje was dan ook volstrekt niet om haat te zaaien.

't Was in de eerste plaats om de Afrikaanders op te wekken, hunne rechten niet klakkeloos weg te geven en daardoor de Duitschers in den waan te brengen, dat ze om de belangen van hunne taal niets geven en verder om de Duitschers te bewegen eens uit te zien naar het verre Z.A. om te beletten, dat een broedervolk, als ik het zoo noemen mag, met zulke middelen gedwongen wordt in de krachtige Duitsche eenheid zich op te lossen.

Ik weet, geachte heer Gerstenhauer, dat het waarachtig belang van Uw kolonie en de Afrikaanders U ter harte gaat, daarom durf ik vragen: ‘Dring er op aan, dat de militaire bestuurders, mannen die meestal begrijpelijkerwijze de belangen van degenen, waarover ze gesteld zijn niet begrijpen kunnen, vervangen worden door zaakkundige burgerlijke ambtenaren.

Men behoeft van een Boer geen Duitscher te maken om hem trouw te doen zijn aan zijn aangenomen vaderland.

C. Plokhooij.

Naschrift der Redactie.

Mits onderteekend, als bewijs van aanvaarding der verantwoordelijkheid, wordt in beginsel geen passend ingezonden stuk van een lid van het Verbond door de redactie geweigerd. Neerlandia toch behoort aan de leden.

Dit is tegenover den heer Gerstenhauer dankbaar gehandhaafd, schoon hij deels dingen bespreekt, die in Neerlandia niet behooren. Het A.N.V. als zoodanig, kent geen vijanden en houdt zich buiten staatkunde. Het verdedigt zijn taal, zijn Ned. karakter, onverschillig tegen wie, moest het zijn tegen de Duitschers evenzeer als tegen de Engelschen. Want het erkent geen recht van den sterkere op het geestelijk leven van den zwakkere.

In dit opzicht blijkt de heer Gerstenhauer een waardig lid van het Nederlandsch Verbond, schoon hij in Duitschland woont en eervol voor dat land partij trekt. Evenals wij zou hij verkrachting van Hollandsch-Afrikanerdom bij de Boeren in Duitsch Z.W.A. hoogelijk afkeuren; evenals hij erkennen wij het gedeeltelijke recht van Duitschland op de bewoners zijner kolonie. Vestigen zich Boeren op duitsch gebied, zij hebben zich te gedragen naar de wetten des lands. De vraag is hoe die wetten zijn, veel meer echter hoe zij worden toegepast. Nu is het buiten kijf dat de Boeren met eene min of meer gedwongen vereeniging hunner kerk met de duitsche zijn bedreigd geworden, eene poging die volmaakte miskenning van het geestelijk leven dier kolonisten verried, zij het uit misverstand of uit onwil. Leerzaam is in dit opzicht het verslag van de Ringscommissie van den Beaufortschen ring, J.F. Botha en H.P. van de Merwe, bestemd voor de Kerkbode en gedagteekend Gertrud Woerman, 21 November 1902. (Ons Land van Zaterdag 29 Nov. l.l.) Door de bemoeiingen dier Kaap-Kolonische broeders hebben de Holl. Afrikaanders in Duitsch Z.W.A. ten opzichte hunner Ned. Ger. kerk rechten verkregen, als door hun stamgenooten in de Eng. Kolonie worden genoten. Het hollandsch heeft voortaan volle vrijheid bij preek en lidmaatonderwijs. De kerk kan, behoudens verbod bij gevaar voor staatkundige verwikkelingen, zich verbinden met de synode der Ned. Ger. kerk in

[p. 8]

de Kaap-Kolonie. Verder zal de duitsche regeering door afstand van grond de Boerenkerk behandelen als de reeds bestaande duitsche kerkvereenigingen en zendelingsgenootschappen.

Zoover op kerkelijk gebied, waarop nu alles in orde is. Ook bij hel onderwijs is voortaan niet te klagen.

Er is voor de Boeren een schooldwang getroffen van twee jaar, tusschen de elf en vijftien; niet onbillijk maar evenmin onduitsch. Want bij de kostelooze, uitsluitend Duitsche scholen, zijn Duitsche regeeringskosthuizen verplicht, op zeer billijke voorwaarden, des noods om niet. Ook hier is het godsdienstonderwijs vrij, terwijl buiten de verplichte twee jaar de regeering de Boeren in eigen scholen niet zal bemoeilijken. Ook uit deze bepalingen blijkt thans een wil ten gunste der Hollandsch-Afrikaanders. Dat zij die, schoon in de duitsche kolonie gevestigd, geen Duitscher willen worden, bij de duitsche onderdanen ten achter zullen staan, zooals de verdere bepalingen dat aangeven - dat is van het standpunt eener regeering te verdedigen. De toepassing echter kan onverdedigbaar, kan dwingelandij worden. Laat ons hopen en vertrouwen dat dit niet het geval zal zijn.

Met den heer Gerstenhauer is de redactie het volmaakt eens wat betreft de wenschelijkheid van blijvende onbaatzuchtige vriendschap tusschen de Duitschers en de Nederlanders. Wat het duitsche volk voor de Boeren heeft gedaan strekt het tot groote eer en bewijst dat het niet is, althans niet meer is, een in de oogen der vrijheidlievende Hollanders te onderdanig volk. Dat het A.N.V. de Duitschers eer zoekt dan schuwt als medewerkers in den taalstrijd voor Z.-A., daarvoor strekt wel tot bewijs dat een lid van zijn hoofdbestuur den laatsten zomer tal van bekende Duitsche Boerenvrienden, juist met dat doel heeft bezocht en samenwerking volstrekt niet is uitgesloten. Hij heeft daarbij slechts van zeer enkelen bijbedoeling ervaren, van bijna allen de verzekering van zuivere sympathie. En waarom dan elkaar niet op handslag eerlijke samenwerking beloofd? De Duitschers die niet verblind zijn door de schittering hunner visioenen, kunnen met heldere oogen zien hoe de Hollanders geen tittel willen prijsgeven van hun hoog recht op zelfheid, dat zij elke eerlijke vriendschap aanvaardende, in geestelijk streven trouwe bondgenooten zullen zijn. Zoo iets heeft de heer Gerstenhauer van een landsman niet noodig te hooren; toch mag het met beslistheid af en toe wel worden gezegd.

Als aanvulling tot zijne geschiedkundige gegevens, kan dienen dat in '94 een gedeelte van den trek van Commandant Lombard zich in Grootfontein heeft gevestigd, welke kolonie sedert slechts eens door een predikant is bezocht, en wel door ds. Neethling van Lijdenburg.

Redactie.