Neerlandia. Jaargang 6

Krijgsmans-taalzuivering.

Een achttiend' eeuwsch dichter heeft de Nederlandsche taal geprezen, omdat zij geen namen had voor:

Het tuig, dat donders aan doet snellen,

En rang der dienaars van den dood.

In den tijd der kabinets-oorlogen, met door ronselaarsstreken gevormde en door den korporaalsstok bijeengehouden legers, was die beschouwing te begrijpen; hoewel, de zanger niet had mogen vergeten, dat zijne voorouders óók oorlog hadden gevoerd; en dat daaruit de vrijheid en grootheid van zijn land waren geboren. De tijd van Napoleon heeft het dienstplichtleger geschapen; Noord-Nederland heeft na dertig jaar tobbens een leger zonder plaatsvervangers verkregen, waar het Zuid nog vruchteloos naar streeft; thans heeft Afrikaansch Nederland ons de oogen geopend voor de kracht van een volksleger. Maar dat leger moet dan ook een volkseigen taal hebben. Ik meen daarom, dat het onderstaande den Groot-Nederlanders welkom zal zijn. Op volledigheid maakt de reeks geen aanspraak. Eenige onvertaalbare woorden zullen er ook wel altijd overblijven. Dit mag ons echter niet weêrhouden van streven om hun aantal zoo klein mogelijk te maken!

Affuit.	rolpaard.^(1)
Alarm.	gerucht.
Appel.	afroep.
Arrest.	hechtenis.
Bajonet.	opsteker.
Bandoulière, en-	schuin.
Banket.	borstwering.
Barrikade.	versperring, dam.
Bastion.	bolwerk.
Bataillon.	vendel.^(2)
Brigadier.	zie korporaal.
Cachot.	hok, kot.
Cantine.	haard, jachtweide.
Carré.	vierhoek.
Carré!, formeert-	in vier-hoek!
Chacot.	stormhoed.
Chambrée.	kamer.
Charge.	storm.
Chevron.	keper.
Cordon (aan 't geweer).	riem.
Cordon (van schildwachten).	reeks, keten.
Courtine.	gordijn.
Defileeren.	optrekken.
Deserteur.	weglooper.
Discipline.	tucht.
Dragon.	kwast.
Dragonder.	zware ruiter.
Escouade.	deel, vleugel, helft.^(3)
Exercitie.	oefening.
Fanjon.	vlagje.
Flank.	zijde.
Flank, in de-	} zij-waarts.
Flank, uit de-	} zij-waarts.
Fort.	burcht.
Forteres.	blokhuis.
Fouragères.	vangsnoeren.^(4)
Fourier.	drost.
Galon.	boord.
Garde.	lijfwacht.
Garde, en-!	gevechts-stand!^(5)
Genie.	bouwers.
Glacis.	glooiing.
Guide-rechts (links).	ziet-rechts (links)!
Haie, en.	weêrszijds.
Infanterie.	voetvolk.
Huzaar.	lichte ruiter.
Jaillonneur.	vleugelman.
Kanon.	vuurmond.^(6)
Kapitein.	homan.^(7)
Kapotjas.	schanslooper.
Kavallerie.	paardenvolk, ruiterij.
Kazerne.	huis.
Kolonel.	overste.
Kompagnie.	bende.
Korporaal.	wijfel.^(9)
Korporaal-planton.	keukenmeester.
Kuras.	pantser.
Kwartier.	verblijf.
Marsch.	tocht.
Marsch!	gaat!
Marsch! looppas,-	loop!
Marscheeren.	trekken, gaan.
Menage.	kost.
Milicien.	loteling.
Militair	krijgsman.
Militair (bijv. nw.).	krijgsmans-, krijgs-, oorlogs-^(8)

(1) Zoo heet het op de oorlogschepen; waarom dan ook niet te land?

(2) Dit was in de 16e eeuw, wat nu kompagnie heet; maar toen was de kleinste diensteenheid, die een vaandel voerde; thans is het bataillon dit.

(3) Zij wordt ook halve sectie genoemd; wordt sectie vervangen door kluft, dan zou men dus ook nog halve kluft kunnen zeggen.

(4) Dit is reeds naast fouragères in gebruik.

(5) Reeds gebruikelijk bij 't schermen.

(6) Oorspr. hij die voor de spijzen zorgt; d.i. wat thans de fourier doet.

(7) Dit is het Ned. woord; hopman is ontstaan uit het hauptmann der Duitsche landsknechten in de 16e eeuw. Men kan echter ook met den Statenbijbel zeggen: hoofdman.

(9) In de 16e eeuw een onderofficier, die het werk deed, dat nu de k. doet. Bij de bereden wapens heet nu de k. brigadier; dit zou dus ook wijfel moeten worden.

(8) Reeds gedeeltelijk in gebruik.

[p. 103]

Militie.	heirban.
Mortier.	bomketel.
Panache.	pluim.
Pareeren.	weren.^(10)
Parlementair.	spreker, gezant.
Pompon.	knop.
Ponjaard.	dolk.
Post.	plaats.
Post op-	op kijk.
Posteeren.	plaatsen, uitzetten,
Prévôt.	gezel.^(11)
Provoost.	gevangenis.
Provoost. -geweldiger.	geweldiger, bode.
Rapport.	verslag.
Recruut.	nieuweling.
Repeteergeweer.	snelgeweer.
Sabel, infanterie-	houwer.
Sabel, genie-	kapmes.
Sabel, kavellerie-	pallas, houwdegen.
Saluut.	groet.
Salvo.	laag.
Sapeurs, Mineurs en-	delvers.
Sectie.	kluft.
Serjant.	wachtmeester.^(12)
Serjant. Majoor.	opperwachtm.^(13)
Soutien.	steun.
Subordinatie.	ondergeschiktheid.
Talud.	berm.
Tamboer.	tromslager.
Tamboer!	trom!
Tenue.	kleeding.
Tirailleeren.	uitzwermen.
Ulaan.	speerruiter.
Uniform.	dienstkleeding.
Uniform. (bijv. n.w.).	éénparig.
Vedette.	ruiterwacht.

Dr. W. Zuidema.

(10) Reeds gebruikelijk bij 't schermen.

(11) Hij staat in de schermkunst tusschen meester en leerling, de gezel in 't ambacht.

(12) Hij heet reeds zoo bij de bereden wapens.

(13) Evenzoo.