Neerlandia. Jaargang 6

Zuid-Afrika

Over A B C-prentenboeken en nog wat.

Uit een brief van mevr. Destrèe geb. Ter Meulen te Parijs aan mej. P.J. Boeken te Amsterdam:

‘Je hebt 't zeker al lang gehoord en gelezen, dat ze nu toch hun vrijheid kwijt zijn: die arme Boeren en Burgers. En toch is er nog één lichtpuntje; als ze dat zelf nu ook maar goed zien en er zich heenrichten en het altijd weer goed in 't oog houden en er gebruik van maken!

Dat eene lichtpuntje is dit:

“Het Hollandsch zal in alle scholen van de Transvaal en de Oranje-Vrijstaat onderwezen worden... als... de ouders het wenschen.”

Ze zijn wel slim die Engelschen om die laatste voorwaarde er bij te zetten. Ze hopen op de gewone laksheid, die den Hollanders (en zeker ook wel een beetje hunnen afstammelingen) eigen is.

Dat de Boeren en Burgers toch mogen begrijpen, wat een groote macht ze in handen hebben, als ze zooveel mogelijk gebruik maken van dit recht: het recht om hun kinderen Hollandsch te kunnen laten leeren! Eendracht maakt macht, en eendracht van taal zeker niet 't minst.

Maar wij Hollanders, wij kunnen daar ook wat aan doen. Wij Nederlanders of nog liever, wij Dietschen (zoo zijn de Vlamingen en alle Nederlandsch sprekende Duitschers en Franschen van vlak bij de grenzen er ook onder begrepen), wij Dietschen dan, moeten in de eerste plaats de valsche schaamte afwerpen, die zoovelen weerhoudt in 't buitenland en zelfs in de hoogere kringen in 't eigen land, de eigen taal te spreken, die maakt dat b.v. kinderen van Hollandsche ouders in Frankrijk geboren (of 't met de in andere landen geboren Hollandertjes ook zoo is, weet ik niet) geen stom woord Hollandsch spreken of zelfs verstaan. (Dat is met de Engelsche in Frankrijk geboren kindertjes niet zoo.) En dan, dat we niet, om een kleinigheid van anders uitspreken of anders spellen, de Vlamingen, die ons zoo krachtig zouden helpen, van ons stooten met een: “Gij spreekt geen Hollandsch.” Laten we ons en onze taak toch niet nog meer verzwakken, door innerlijke veeten en oneenigheden, en daarbij een alles mooi vinden van wat niet Nederlandsch is, met 't verwaand, burgelijke begrip, dat 't deftig is om niet Nederlandsch te doen, te spreken, zich te kleeden enz.

Maar nog veel meer, nog oneindig veel meer kunnen wij doen, Hollanders en Vlamingen, als we 't voorbeeld volgden van de zusters Wijthoff door oorspronkelijke boeken te schrijven, met oorspronkelijke teekeningen er in. Oorspronkelijke kinderboeken, oorspronkelijke kinderverhalen, oorspronkelijke prentjes. Geen vertalingen (meest uit 't Engelsch), geen oorspronkelijke verhalen geschreven bij overgedrukte ook meestal Engelsche prentjes. Wat heb ik me dikwijls geergerd aan die vele A B C-boekjes, waar de rijmpjes of zelfs de enkele namen van de geteekende dingen er met de haren bij gehaald moesten worden, en als ik de plaatjes van A tot Z naging, paste 't altijd best voor een Engelsch A B C. Andere plaatjes bij verhalen van Doorman, Beata en zooveel meer, geven te zien op z'n Engelsch gekleede kinderen in Engelsche kamers, beesten in Engelsche boerderijen, Engelsche konijnen, Engelsche stranden met rotsen, Engelsche zeelui, Engelsche boerinnen en o schrik! soms bij ongeluk ook hier en daar een Engelsch opschrift. Ik vind ze al in de eerste jaargangen van Voor 't Jonge Volkje '77, ik vind ze nu nog in de laatste kinderboekjes. Dat moet vermeden worden. Laten we trachten echt Hollandsche boeken en verhalen te schrijven met Hollandsche, Vlaamsche, Friesche, Geldersche, Brabantsche, Zeeuwsche, ja zelfs Oost en West-Indische, zelfs Transvaalsche en Vrijstaatsche toestanden met eigen kleederdracht, met eigen huizenbouw in eigen stadsstraten en grachten en pleinen, met eigen boerderijen en dieren, zeelui, boerinnen, 't aardige Amsterdamsche meidenkostuum, de Amsterdamsche burgerwees, enz. Een Hollander, die altijd in Holland blijft, valt dat niet zoo op, vindt dat banaal, te gewoon, niet deftig. Ik vind ze, nu ik 't niet zoo altijd zie, net zoo aardig en typig als ik dat vroeger van vreemde landen vond. Met echt Hollandsche kinderboeken van allerlei slag: A B C - boeken, boeken met Bijbelsche verhalen

[p. 88]

zooals ik er hier één voor de kinderen heb van Chr. Doorman, (maar dan niet meer met Engelsche plaatjes, dat was een fout van haar) boeken met verhalen en grepen uit de Vaderlandsche geschiedenis, met verhalen over dieren en planten (zooals de Amstelveensche ezels in twee afleveringen van “De levende Natuur”, maar dan wat meer voor kinderen bewerkt in den trant als die schoolboekjes van Van der Meulen; zeden-verbeterende boekjes en verhalen, zooals van Chr. Doorman: “Klokjesluiden” en de “Sneeuwman” En dan boekjes met gewone, goede verhaaltjes, zooals van Juffr. Wijthoff, en die wel in de eerste plaats. En dan al die boekjes goedkoop uitgegeven met een duidelijke, wijde druk, want 't wijd uit elkaar drukken van de woorden en vooral van de regels draagt meer bij tot 't gemakkelijk lezen dan groote, zwarte letters doen. De taal moet kinderlijk, de zinnen kort, de woorden eenvoudig en kort zijn. 't Beste voorbeeld van een goed Hollandsch kinderboek, letterlijk in alle opzichten is: “Dreumesje” van Juffr. Wijthoff. In “Ons Blaadje” is te veel uit andere talen overgenomen en dat heeft ook een te sterk moderne kleur, vooral om in Zuid-Afrika opgang te kunnen maken.

Als allen die tijd en goeden wil hadden en die wat over hebben voor kinderen, de handen aan 't werk sloegen; als planten dierkundigen, geschiedkundigen enz., schreven over enkele eenvoudige onderwerpen, over wat ze er van weten en onderwijzers en onderwijzeressen, moeders en tantes zetten dat over in kindertaal. Schilders en teekenaars achtten zich eens niet te hoog verheven, om er eenvoudige, duidelijke plaatjes bij te teekenen (gaven ze maar wat uit hun schetsboek, paarden, koeien, boerinnen, kinderen, visschers enz.) en drukkers vervaardigden eens vóór al een goede, duidelijke kinderletter met veel staven en staafjes waar niets opstaat voor tusschen de woorden en regels, en de uitgevers offerden zich voor de goede zaak op om goedkoope uitgaven te vervaardigen, dan... ja dan zouden veel kinderen in Holland en in Vlaanderen, maar ook veel kinderen in Zuid-Afrika gebaat zijn, vooral als er nog eens rondgegaan werd voor de goede zaak en daarvoor kinderboeken gekocht en naar Transvaal en de Vrijstaat opgezonden werden. Zeker is het moeielijk, om te wedijveren met een land als Engeland, waar tot nog toe zeker de beste en mooiste kinderboeken in zoo'n verscheidenheid gemaakt worden. Maar Walter Crane en Coldecott en Greenaway en Forster en zooveel meer waren ook niet te trotsch om kinderboeken te illustreeren.

Den laatsten tijd schijnen alle landen te begrijpen, dat wie de kinderen tot zich trekt, het latere volk op z'n hand heeft. Als de Transvalertjes en Vrijstatertjes goede en mooie Hollandsche boeken hebben, zullen ze die willen leeren lezen. Ze zullen Hollandsch blijven spreken en voelen, en als ze groot zijn, zal hun dat bijblijven.

Zoo kunnen wij Hollanders veel er aan doen, dat Zuid-Afrika zich niet van ons, het moedervolk, vervreemdt, zooals Noord-Amerika, waar de afstammelingen van de eerste bewoners van Nieuw-Amsterdam alleen nog hun Hollandsche namen hebben overgehouden.

De Engelschen spreken hun taal en hun taal alleen. Daarbij zijn ze doortastend en voortvarend in hun werk. Doortastend en voortvarend in hun werk zijn de Hollanders niet. Voorzichtig wikken en wegen, afwachten hoe 't gaan zal, en werken? ja zoo'n beetje; niet luieren... maar toch ook niet hard werken... liever zich wat behelpen, als zich dood werken, ze houden nogal van hun gemak en rooken liever in vrede hun pijpje, al moeten ze dan ook wat voor meer voortvarenden (de Engelschen b.v.) inschikken en opofferen. Zoo waren zeker ook die Nieuw-Amsterdammers. En de Hollanders in Holland zelf? Wel die hebben zich nooit veel gelegen laten liggen aan de Hollanders buiten Holland, niet aan hun volksplanting in Amerika, niet aan hun eigen koloniën zelfs, die zooals ons verteld werd door iemand, nog niet voor de helft genoeg verdedigd kunnen worden door 't handje vol Hollandsche soldaten die daar zijn, niet ook aan de Vlamingen die veel ijveriger zijn als 't de Hollandsche taal betreft. Als de Hollanders van een paar eeuwen geleden wat anders waren geweest, waren de Vereenigde Staten misschien een Hollandsch en geen Engelsch-sprekende staat geworden.’