Neerlandia. Jaargang 4

Uit Vlaanderen.

ONDER de dingen, die in den laatsten tijd de Vlaamsche geesten in beroering gebracht hebben, behooren in de eerste plaats zekere brief van den Heer J.O. De Vigne, Schepen der stad Gent, over de Vlaamsche Hoogeschool, verschenen in het Volksbelang, en de bespreking, die over hetzelfde onderwerp plaats vond tusschen Anseele, den leider van de Vlaamsche socialisten en Leonce Ducatillon, een van de leiders van de Christen-democraten.

De Heer De Vigne heeft zich in zijn strijderstijd zeer verdienstelijk gemaakt ten opzichte van de Vlaamsche beweging, daar het aan hem en aan Coremans te danken is, dat we de Taalwet gekregen hebben, die het gebruik van het Nederlandsch in het Middelbaar Onderwijs regelt als voertaal voor het onderwijs in Duitsch, Engelsch, Geschiedenis en Aardrijkskunde en Natuurlijke Wetenschappen. Voorheen werden alle vakken, in Vlaamsche Middelbare scholen en Athenaea in het Fransch onderwezen, wat zeker niet bevorderlijk was aan de verstandelijke ontwikkeling van de Vlaamsche leerlingen en allerminst voor een degelijke kennis van het Nederlandsch bij de Vlaamsche bevolking.

Is het met die kennis thans op verre na niet in orde, toch is het onbetwistbaar, dat die wet veel goeds heeft gesticht.

Heeft de Heer De Vigne de groote verdienste van een der vaders van bedoelde wet geweest te zijn, in de laatste jaren was zijn aandeel aan den werkdadigen Vlaamschen strijd - artikelen, welke hij schreef in 't Volksbelang daargelaten, - maar mager. Als Schepen van de stad Gent had hij ongetwijfeld veel kunnen doen om onze taal in 't bestuur van deze stad veld te doen winnen. Dat is niet het geval geweest. Gaandeweg is het onderwijs in de Gentsche gemeentescholen, vooral in de meisjesscholen, volkomen verfranscht geworden. Het is ons niet bekend, dat de Heer De Vigne ooit een poging gedaan heeft om die verfransching tegen te gaan.

Eén daad strekt hem tot eer als Vlaamschgezinde: toen het Gentsche Gemeenteraadslid Hollet op een meeting te Luik de flaminganten had gehoord, heeft hij door zijn optreden de verkiezing voor dien Waal onmogelijk gemaakt. Doch, behalve zijn optreden in deze omstandigheid, mag men zeggen, dat hij buiten den strijd stond. Hij nam geen deel aan de werkzaamheden van Vlaamschgezinde vereenigingen, verscheen nooit op vergaderingen, waar de Vlaamsche belangen besproken werden.

Het was dan ook tot ieders groote verwondering, dat den 2 Dec., op een oogenblik, dat de quaestie van de Vlaamsche Hoogeschool rustte, van hem in 't Volksbelang (Gent) een brief verscheen, waarin hij te velde trok tegen het ontwerp van trapsgewijze vervlaamsching van de Gentsche Hoogeschool, voorgesteld en verdedigd in een zeer merkwaardig verslag van Prof. Mac Leod, waarop alle strijdende Vlaamschgezinden zich hadden vereenigd. De eisch, dat het onderwijs in de Gentsche Hoogeschool volkomen zou vervlaamscht worden, (geleidelijk evenwel en na verloop van een aantal jaren - geschat op een minimum van 20 -) was volgens hem te radicaal en had geen kans ooit ingewilligd te worden. Daarom stelt hij een ‘verzoenende oplossing’ voor. ‘In ieder van de vier faculteiten van de Hoogeschool, alsmede in de bizondere scholen (genie, kunst en nijverheid) zou er een vrije leergang over de algemeene onderwerpen der aldaar onderwezen vakken worden ingericht. Het onderwijs zou er practisch zijn, dit wil zeggen dat de lessen, die als wezenlijke herhalingen dienst zouden doen, zouden bestaan uit ondervragingen, uit samenspraken tusschen leeraars en leerlingen.... Die leergangen zouden niet verplichtend zijn: maar de regeering zou zich onthouden in het Vlaamsche land personen tot openbare ambtenaars aan te stellen, die niet zouden bewijzen, dat zij die leergangen met goed gevolg hebben bijgewoond’.

Dat middel, schrijft de Heer De Vigne verder, schendt de vrijheid voor niemand en vrijwaart alle belangen. Het zal geen enkelen leerling van onze Hoogeschool verwijderen; het zal integendeel naar de Hoogeschool van Gent de leerlingen der andere Hoogescholen, zelfs de Walen roepen, die zichzelven het middel zouden willen verschaffen om in de Vlaamsche gewesten openbare ambten te bekleeden.

Welk een verrassing die brief teweeg bracht, kunnen zij zich voorstellen, die de weinig objectieve en gauw opbruisende Zuidnederlanders kennen. Heetgebakerde strijders waren al dadelijk klaar om te spreken van... ja, van iets zeer leelijks van Devigne's wege.

Wanneer men er al zijn kalmte bij bewaart, kan men toch niet nalaten het optreden van den Heer De Vigne zeer ongewenscht en zeer ongelukkig te achten.

Het ontwerp van de vervlaamsching van de Gentsche Hoogeschool had ‘heftige protesten’ gewekt, zegt de Heer De Vigne.

Wie heeft geprotesteerd? De Association flamande pour la propagation de la langue française, door middel van aanplakbiljetten op de muren der stad Gent. En wie zijn de menschen van die Association? Hun onder-voorzitter de Heer Pierre Willems is er het type van. De Belgische pers, zooals trouwens de pers in heel de beschaafde wereld, betuigt onverdeeld haar sympathie en haar bewondering voor de Boeren. De heer Pierre Willems in zijn hoedanigheid van onder-voorzitter van bewuste maatschappij heeft niet kunnen nalaten naar aanleiding van de bekende brochure van Edmond Demolins, een artikel te schrijven in de Flandre Libérale, waarin de Boeren geschetst worden als hardvochtige wreedaards, als een ruw en onbeschaafd volk, dat onvermijdelijk zou en in 't belang van de beschaving het onderspit moest delven voor de hooger beschaafde Engelschen.

Bij den onzin in dit artikel verteld blijven wij niet stilstaan. De heer Meert daagde in de Flandre den heer Willems uit tot een openbaar debat over de Zuid-Afrikaansche kwestie. Een Noord-Nederlander zou nooit raden, welke een van de twee redenen was, waarom de heer Willems het debat niet wilde aanvaarden. De heer Meert, zei hij, is leeraar in 't Nederlandsch. De bespreking zou dus in die taal moeten plaats grijpen en daartoe achtte die heer zich niet in staat. Let wel, de heer Meert had niet gesproken van een debat in 't Nederlandsch. Hij zou den heer Willems wel te woord gestaan hebben ook wanneer deze Fransch sprak, wat hij dien heer in een tweeden brief schreef. Maar de gelegenheid was te schoon om eens lucht te geven aan de minachting, waarmee die H.H. vervuld zijn voor de volkstaal. ‘Je saisis, avec bonheur, schreef de heer Willems, cette occasion pour proclamer que depuis les longues années que je suis dans l'industrie, j'en ai perdu l'usage et que je ne puis plus guère m'exprimer que dans l'harmonieux patois qui est ici notre véritable langue maternelle. Avis à la jeunesse qui se destine aux affaires.’ (Ik neem met genoegen deze gelegenheid te baat om luid te verklaren dat, sedert de lange jaren, dat ik nijverheidsman ben, ik de gewoonte verloren heb om Vlaamsch te spreken en ik me niet anders zou kunnen uitdrukken dan in het welluidend patois, dat hier onze ware moedertaal is. Dat de jongelieden, die voor zaken worden opgeleid er kennis van nemen.

Het plezier van onze lezers zou niet volmaakt zijn, indien we hun niet meedeelden, dat bewuste heer Willems het gebracht heeft van klerk... tot rijk geworden fabrikant.

Voor het heftig protest van die heeren - die hun haat tegen de Vlaamsche volkstaal uitbreiden tot het heldenvolk, dat op dit oogenblik zijn bestaan verdedigt, om geen andere reden dan dat de strijd der Boeren, het behoud van hun zelfstandigheid, juist dezelfde is als de Vlaamsche strijd, al wordt deze gevoerd zonder geweer - is de heer De Vigne beducht!

Aan den anderen kant, zegt de heer De Vigne, - dit schijnt hem onbetwistbaar - heeft het ontwerp van vervlaamsching van de Gentsche Hoogeschool, buiten een zeer engen kring, het gunstig onthaal niet ontmoet, waarop zijn voorstanders rekenden. Hier toont de heer De Vigne genoegzaam aan hoezeer hij buiten den werkdadigen Vlaamschen strijd heeft gestaan, daar hij zich nog altijd verbeeldt, dat het Vlaamschgezinde streven zich beperkt tot het geliefhebber van enkele kamerflaminganten als vanouds. Hebben de gebeurtenissen uit den laatsten tijd hem dan niets geleerd? Wellicht heeft hij de koninklijke hulde niet bijgewoond, welke aan Benoit gebracht werd, door duizenden uit den Lande, toen zijn muziekschool verheven werd tot den rang van Koninklijk Conservatorium. Heeft hij te Brussel de grootsche betooging niet bijgewoond ten voordeele van de wet De Vriendt; noch de onthulling van Ledeganck's standbeeld te Eckloo, noch die van Tony's

[p. 9]

Gedenkteeken te Lier, noch de viering van den Boerenkrijg te Turnhout. Maar toch heeft hij de onthulling bijgewoond van Jan Frans Willems gedenkteeken te Gent en dien stoet van honderden Vlaamsch gezinde maatschappijen met hun kleurrijke vlaggen zien voorbij trekken door de straten der stad. O! we weten wel, dat men zal spreken van de mindere intellectueele beteekenis van duizenden, die in zulke optochten optrekken. Dat men zal zeggen dat verreweg de meesten niet eens weten wie Ledeganck, Tony, Willems geweest zijn. Toch kan niet geloochend worden, dat het grootsche openbaringen zijn van een - al is het onbewuste - zucht om Vlaamsch te willen zijn en Vlaamsch te willen blijven. En hebben die duizenden geen helder besef van de vervulling welke het scheppen van een Nederlandsche Hoogeschool zal zijn in de lotsbestemming van het Vlaamsche volk, dan is het niet hun schuld, maar de schuld van hen, die leiden moeten en nooit geleid hebben; die nooit gegaan zijn tot die duizenden om hun sluimerende maar onloochenbare sympathieën voor het ideaal van Vlaamsche zelfstandigheid te wekken en te ontwikkelen tot een duidelijk bewustzijn van de beteekenis van de eischen der Vlaamsche beweging. Die duizenden zijn het ontzaglijke leger, waarvoor de vesting van het franskiljonisme zou vallen, waren er maar generaals om hen ter zegepraal te leiden. Zoo is het ook met de Vlaamsche Hoogeschool. Uit zich zelf zullen de duizenden, die zich Vlaamsch voelen en Vlaamsch willen zijn en dus alles zullen goedkeuren, wat strekken moet om Vlaamsche zelfstandigheid te bewaren en te sterken, niets doen waardoor hun gevoelens aan den dag komen. Geef ze een gelegenheid om hun gevoelens te doen blijken en ge zult dadelijk gewaar worden, dat zij de machtige stuwkracht zijn die u toelaten uw idealen te verwezenlijken. Maar om die uitingen van den volkswil te voorschijn te roepen, te kunnen roepen is niet alleen talent noodig, maar ook toewijding en wilskracht die losrukt uit het weinig opoffering vergende gephilosofeer over toestanden.

De Heer De Vigne moet wel dadelijk gewaar geworden zijn, dat indien hij zich inbeeldt, dat alleen een enge kring van flaminganten belang stelt in 't vervlaamschen van de Gentsche Hoogeschool naar de voorstellen van Mac. Leod, zijn verzoeningsmaatregel nog veel minder ingang vindt: hij staat en blijft letterlijk alleen staan.

Het Volksbelang zelf was er al dadelijk bij om zijn voorstel cours de conversation flamande verwerpelijk te achten in het belang der wetenschap.

Ook de Heer Prayon van Zuylen beantwoordde zeer scherp den brief van den Heer De Vigne in de Vlaamsche Strijd en deed, o.a. uitkomen, dat van het voorstel in de praktijk niets komen kon. Dat weten de Vlamingen, bij smartelijke ondervinding, genoeg.

_* * _*

Wat niet minder spanning veroorzaakte, is de bespreking geweest over hetzelfde onderwerp tusschen Ducatillon en Anseele, in het socialistisch feestlokaal van Vooruit te Gent. In 't Decembernommer van Neerlandia namen we een verslag daarover op. We wisten wel, dat de socialisten, hoezeer het toch van hunnentwege zou te verwachten zijn, niet meedoen aan den strijd tot herstelling van de taalgrieven van het Vlaamsche volk. Maar die houding is ons altijd zonderling en onverklaarbaar voorgekomen. De verklaring, die de Heer Anseele thans gegeven heeft van de houding der socialisten, ter zake van de Vlaamsche Hoogeschool, is buitengewoon zwak en snijdt geen hout.

De socialisten zijn niet tegen de Vlaamsche Hoogeschool, maar zij doen niet mee aan den strijd om ze te bekomen.

Waarom?

Omdat de flaminganten niet op hun programma het verplichtend onderwijs (leerplicht) gebracht hebben.

Vroegen de flaminganten leerplicht, dán zou de Heer Anseele aan hun zijde staan. Dat is in werkelijkheid de eenige reden van de onthouding der socialisten, opgegeven door den Heer Anseele.

De flaminganten vormen geen politieke partij. Dat weet de Heer Anseele wel. Zij behooren tot alle partijen. Er zijn onder hen doctrinairen (conservatieven onder de liberalen), radicalen of progressisten, socialisten, conservatieve katholieken en christen-democraten. Ieder van hen vraagt in en met zijne partij de inwilliging van de eischen gesteld door het programma van die partij. Het Volksbelang heeft reeds voor de liberalen geantwoord, dat de vrijzinnige flaminganten van den aanvang af leerplich gevraagd hebben en wijst er op, dat, zonder de scheuring in de liberale partij destijds door het radicale deel er van teweeg gebracht, leerplicht nu lang ingevoerd zou zijn door toedoen van Vlaamsche liberalen; want toen het ministerie Frère - Orban in 1884 moest aftreden, was het verslag van de middensectie, het werk van Prof. Wagener, neergelegd en de bespreking van de wet op den leerplicht zou volgen. Dat is thans een kwarteeuw geleden. Wat nu de andere flaminganten betreft, de Heer Anseele weet zeer goed dat progressisten, socialisten, christen-democraten, ieder in zijn kring leerplicht vragen. De opgegeven reden van de onthouding van de Gentsche socialisten zal dus wel niet meer dan een voorwendsel zijn. Zagen we trouwens op het Studenten-Congres niet den Heer Alberie De Swarte, als socialist, de vervlaamsching van de Gentsche Hoogeschool vragen?

Een Vlaamsche Hoogeschool zal niet dienen tot ontwikkeling van ons volk, zegt de heer Anseele. Daartoe zouden meer studiebeurzen moeten verleend worden. Er zal wel geen flamingant te vinden zijn, die er zich tegen verzetten zal.

Zeer ter snede antwoordde het Volksbelang op de beschuldiging van zelfzucht uitgebracht tegen de flaminganten door Anseele, dat de Vlaamschgezinden in 't geheel niet gewacht hebben naar de tusschenkomst van den Staat maar dat ze zelf de hand aan den ploeg geslagen hebben en dat b.v. de bond der oud-leden van 't Zal wel gaan sedert lang studiebeurzen heeft gesticht en verleend. Verder, dat het de Vlaamschgezinden zijn, die te Gent de University Extension hebben gesticht en aldus hooger onderwijs in 't bereik hebben gebracht van het volk, dat geen gelegenheid heeft om de hoogeschool te bezoeken. Dan zullen we nog niet spreken van de talrijke bibliotheken door de Vlaamschgezinden over het Vlaamschen Land gesticht en met hun penningen in stand gehouden, waardoor kennis onder het volk verbreid wordt. En het zijn juist de officieele flaminganten die de lessen van de University Extension te Gent en in andere steden hebben gegeven.

De heer Anseele vraagt of het de schuld is van de socialisten als de burgerzonen (in zijn mond beteekent dat de jongelingen uit den gegoeden stand) geen Vlaamsch kennen? Hij kent onze toestanden voldoende om te weten, dat die onwetendheid het gevolg is van het verfranschte onderwijs. Nu is het juist het streven van de flaminganten te bewerken dat de moedertaal van de Vlaamsche bevolking de voertaal van het onderwijs zou worden van den laagsten tot den hoogsten trap, wat het geval is bij ieder beschaafd, normaal ontwikkeld volk, dat de vrije beschikking heeft over eigen lotgevallen. In welk land ter wereld, dat in het bezit is van zijn volle zelfstandigheid, is een vreemde taal de voertaal van het onderwijs? Ware het onderwijs in Vlaanderen op een gezonden grondslag ingericht, de burgerzonen zouden van zelf Nederlandsch kennen. ‘Dat ze het leeren als ze er niet te lui voor zijn,’ zegt de heer Anseele. We wijzen er op, dat ze aan den eenen kant, maar onvolkomen de gelegenheid hebben om ordentelijk de volkstaal te leeren tengevolge van de verfransching van het onderwijs; aan den anderen kant, zelfs als ze er niet te lui voor zijn, zullen ze zich uit zich zelf nooit op de studie van de volkstaal toeleggen, om de eenvoudige reden, dat ze voor die volkstaal vervuld zijn van de volkomenste minachting, ja van een hartstochtelijken haat. Een staaltje van die minachting gaf, zooals wij hooger meedeelden, de voorzitter van de Association flamande, waarvan ook de heer Anseele lid is en naar zijn verklaring lid zal blijven. Die haat tegen de volkstaal is den heer Anseele niet onbekend en zelfs die kennis is niet bij machte hem te weerhouden lid te zijn en te blijven van een vereeniging, die zoo gezegd ijvert voor de verbreiding van de kennis van het Fransch, maar die haren oorsprong alleen vindt in den haat tegen het Nederlandsch. De Heer Anseele weet immers wel, dat er in de Vlaamsche scholen waarlijk geen Fransch te weinig geleerd wordt; dat gansch het onderwijs daaraan ten offer gebracht wordt, terwijl de eigen moedertaal schandelijk verwaarloosd, ja verraderlijk verwurgd wordt. Weet de Heer Anseele dit niet, hij stelle zich op de hoogte. Tegen de verbreiding van een degelijke kennis van de volkstaal, wordt door alle anti-populaire machten met de openbare besturen samengespannen. Wanneer de Heer Anseele durft spreken van zelfzucht, hoe is het mogelijk dat hij blind is voor de zelfzucht der verfranschte hoogere standen, wier franskiljonisme zich uit alle macht verweert tegen de verplichting om degelijk Nederlandsch te leeren en eischt dat het volk Fransch leeren zou en verfranscht zou worden, opdat zij niet in de noodzakelijkheid zouden komen ordentelijk Nederlandsch te moeten leeren? Vandaar den fellen tegenstand dien de herstelling van iedere taalgrief van het Vlaamsche volk bij hen heeft gevonden. En nu wordt er een leider van de Vlaamsche socialisten gevonden, om aan de minachting van de hoogere standen zijn goedkeuring te geven en de hand te leenen tot de verfransching, dus de ontaarding van het volk, voor welks rechten hij opkomt!

In zijn rede zei hij o.a.: ‘Gij beweert, dat de studenten geen Vlaamsch genoeg kennen; maar toch kennen zij er genoeg van, om onze Vlaamsche meisjes te verleiden.... Ziedaar hoe onze franskiljons zijn’. En juist aan die franskiljons reikt hij de hand om de volkstaal te helpen verdrukken! Wie op logische gronden een dergelijke handelwijze verklaren kan, wij niet.

[p. 10]

Elders zegt hij van de Association, en hier kunnen we te nauwernood aannemen, dat onze verslaggever goed gehoord heeft: ‘Zij is tegen het Vlaamsch en de Franschman zelf is het niet’. De Heer Anseele wil dus lid zijn en blijven van een Association die tegen de taal van zijn volk is.

Zijn lidmaatschap van de beruchte Association blijft dan ook een onopgelost raadsel, als de reden niet is de zwakheid van den man die halsstarrig blijft in de boosheid, wanneer hij, beetgenomen, zijn misstap niet wil inzien.

Gent.

H. Meert.