Neerlandia. Jaargang 3

Benoorden Moerdijk.

De Vredesconferentie en eenige onverwachte gevolgen. - Minas Tsjeraz, Achmed Riza, Finland. - Nederlandsche wetenschappelijke onderzoeken. - Handelsbelangen in het verre Oosten. - Grotius gehuldigd. - Een doctoraat ten behoeve van onze stamgenooten in Zuid-Afrika.

Zouden wij nu werkelijk met de Vredesconferentie het paard van Troje hebben binnengehaald? Het scheen eerst zoo mooi en we kregen - nog in den roes van de Kroningsfeesten die Nederland als 't ware op nieuw geopenbaard hadden aan den vreemdeling - zulke vleiende dingen te hooren over onze lieftallige en echt vorstelijke koningin, over de Capitale de la Paix (het Haagje), en wat niet al. Maar de Conferentie was nog niet bijeen of er deden zich al onaangenaamheden voor over het voorbijgaan van onze Zuid-Afrikaansche stamgenooten en van andere zijde over het niet-uitnoodigen van den Paus; dat leidde tot een vraag in de Kamer, en in verband weer daarmede trad onze gezant te Petersburg af, nadat onze minister van buitenlandsche zaken niet zeer vleiende dingen te hooren had gekregen, en zich aan zijn taak van gastheer moest wijden in het besef, dat er bij niemand minder dan Dr. A. Kuiper nog iets voor hem in 't vat ligt - iets dat wel niet verzuren zal.....

Een minister en een gezant, ze zijn te vervangen hoe groot overigens hun verdiensten mogen zijn; maar nooit ofte nimmer goed te maken is een krenking van den goeden naam die aan ons land, ook in tijden van vernedering en miskenning, nooit onthouden is: het gastvrije land waar gedachten en woorden vrijer zijn dan waar ook elders op de wereld. En dat is geschied door de ongehoorde wijze waarop de politie (en de regeering?) opgetreden zijn tegen Armeniërs en Jong-Turken, die van de gelegenheid dat de Vredesconferentie in den Haag bijeenkwam, gebruik wilden maken om een beroep te doen op de openbare meening ten gunste van de verdrukten en verlichten die zij vertegenwoordigen. Toen W.J. Stead, de zoogenaamde vredeapostel, dezer dagen in den Haag optrad om reclame te maken voor de vredesidee - en nog voor iets anders misschien - toen is hem ongezouten de waarheid gezegd over zijn optreden, er is hem aan het verstand gebracht dat het Nederlandsche volk een afkeer heeft van lui die tyrannie zoeken te verbloemen en het opnemen vóór den onderdrukker tegen de onderdrukten. Maar in een gedeelte van onze pers is toch dezelfde Stead, die door zijn eigen landgenooten niet heelemaal ernstig opgenomen wordt, op weerzinwekkende wijze gevleid. En wat voor behandeling is daarentegen hier te lande ten deel gevallen aan Minas Tsjeraz en Achmed Riza, mannen die wel is waar niet verkeeren in keizerlijke paleizen, maar de heilige zaak van een lijdend of onder wanbestnur zuchtend volk verdedigen? Men heeft hun belet, vergaderingen te houden, men heeft hen op kleingeestige wijze gedreigd met toepassing van de vreemdelingenwet, en hun portemonnaie geïnspecteerd ten einde een voorwendsel te vinden om hen als landloopers over de grenzen te zetten.

_**_*

Het is schandelijk en ergerlijk dat zoo iets heeft kunnen gebeuren in het vrije Nederland.

En als het Haagsch Dagblad - dat het wel weten kan - niet verkeerd ingelicht is, dan komt daar nog dit ongeloofelijke bij, dat deze behandeling van vertegenwoordigers van Jong-Turken en Armeniërs het gevolg is van vertoogen, door den vertegenwoordiger van den Sultan in den Haag en door de Porte tot onzen gezant te Konstantinopel gericht. Als dat waar is, dan loopt 't, om met onze zeelui te spreken, de spuigaten uit. Het spreekt vanzelf dat het optreden en streven van menschen die den Sultan wanbeheer en onmenschelijkheid komen verwijten, allesbehalve aangenaam is voor de afgezanten die de Sultan naar de Vredesconferentie heeft gezonden, en dat onze regeering pogingen heeft gedaan om deze woordvoerders van Armeniërs en Jong-Turken over te halen, hun vergaderingen liever op een andere plaats en op een anderen tijd te houden dan in de ‘Hoofdstad van den Vrede’, dezer dagen, ook dàt is begrijpelijk. Maar dat zij ten gerieve van deze - op verzoek van een ander genoode - gasten de eischen der vrijheid en de wetten der billijkheid schendt, en dat op aandringen van een regeering die, zooals nu weer herhaaldelijk gebleken is, het pan-islamisme in onze Oost aanmoedigt, en tevens toe aat dat Nederland en de Nederlandsche regeering voortdurend door haar eigen bladen te Konstantinopel beleedigd en in een slecht daglicht gesteld wordt - dat is waarlijk een opvatting van nationale waardigheid, die wel beschamend vreemd afsteekt bij die van de Hoog-Mogenden en hun ambassadeurs in vroegere eeuwen, die zich, als 't pas gaf, niet verkozen te buigen voor de machtigste monarchen ter wereld. Nederland slaat de heilige vrijheid in het gezicht ten gerieve van den Turk. O Potgieter, waar is de tijd gebleven dat onze vlootvoogden den bezem op de mast mochten voeren, dewijl zij, naar de krachtige uitdrukking dier dagen, de zee hadden schoongeveegd van gespuis?..

_**_*

Wel nooit is de tegenstelling zoo sterk geweest als nu tusschen ambtelijke en diplomatieke kringen (en wat daar achteraan kruipt), en het volk. Met dat volk bedoel ik hier niet het overigens niets verachtelijks bezittende algemeene begrip van de groote massa der weinig ontwikkelden; niet de weinigen die uitsteken, maar de besten en hoogst geplaatsten van ons volk: de beroemdste en degelijkste geleerden en de geniaalste kunstenaars, zij die de hoogste plaatsen innemen in bestuursinstellingen, rechterlijke lichamen, in nijverheid en handel, in het openbare leven, de denkers en de leiders van ons volk. Ik heb het oog op de internationale beweging ten gunste van Finland, en het aandeel van Nederlanders daarin.

Dat aandeel is weer zeer groot geweest. Het geeft inderdaad innige voldoening, waar te nemen hoe niet alleen Nederlandsche wetenschap en kunst meer en meer gewaardeerd en bewonderd worden in den vreemde, maar hoe wij - in 't algemeen gesproken - (op geen gebied achterblijven bij andere naties tegenwoordig, noch in stoffelijken vooruitgang (zie de handelsbeweging van Rotterdam), noch in sport (zie de Delftsche studenten bij de Henley, noch, en dat is van méér beteekenis, waar het de hoogste belangen van de menschheid betreft. Dat het ‘kleine Holland’ zich onderscheidde (weer moeten we er nadruk op leggen: niet regeeringskringen, maar volkskringen) in de beweging voor de herziening van het Dreyfus-proces, was toch zeer zeker allermeest een edelmoedige opwelling, en zoo hebben ook Nederlanders weer vooraan gestaan toen de verontwaardiging over de onderdrukking van het vrije Finsche volk zich in heel het beschaafde Europa uitte. Het strekt ons volk tot eer dat bij de onderteekenaars van het adres dat onlangs aan den Tsaar overhandigd zou zijn - indien de Tsaar het oor had willen leenen aan de stem der beschaving en ontwikkeling - eenige dozijnen van de aanzienlijkste Nederlanders waren, en dat een Nederlandsch hoogleeraar behoord heeft tot het vijftal dat de ondankbare reis naar Petersburg wilde aanwaarden.

_**_*

[p. 3]

Wij zouden onze aanhaling van Potgieter kunnen vervolgen:

‘Er was een tijd waarin de hollandsche handel den moed had, de hoeijen te verbreken, hem door den beheerscher der beide Indiën aangelegd, en, stouter nog, de ongenade van 's aardrijks uithoeken braveerde om eenen doortogt te vinden, “door natuur ontzegd;” een tijd waarin de winzucht een' adelbrief verwierf, door hare verzustering met de wetenschap’ ...

En nu?

Onze handel verkeert wel is waar voor een gedeelte in een tijdperk van betrekkelijken bloei; maar onze ondernemingsgeest? Er wordt door enkelen wel wat gedaan - wij zouden Roemenië, den Kongo, en nog andere streken kunnen noemen - in dat opzicht hebben wij zeker nog geen reden tot tevredenheid. Onze buren zijn op handelsgebied zeer krachtig werkzaam: Duitschland wordt haast overal een gevaarlijke mededinger voor Engeland; en wat België betreft: nog kort geleden kon men een bewijs vinden van den Belgischen ondernemingsgeest in het ontzaglijke, pas ontgonnen China - waar wij Noord-Nederlanders, bijna buren toch door onze bezittingen in Indië - ter nauwernood eenige handelsbetrekkingen hebben. De Chineesche regeering zal een vertegenwoordiger vestigen te Brussel, wegens den omvang dien de hetrekkingen tusschen beide landen genomen hebben.

Hoe klaagde daarentegen onze zaakgelastigde en consul-generaal te Teheran, de heer Bosschaert, pas weer over de onverschilligheid van de Nederlandsche kooplieden en kapitalisten ten aanzien van Perzië (in n^o 21 van de consulaire verslagen en berichten) - met welk land wij nauwelijks betrekkingen zouden hebben indien de firma Hotz er niet flink haar best deed.

_**_*

Van het aandeel der Nederlanders in wetenschappelijke onderzoekingen sprekende, denken wij aan het plan om een expeditie tot waarneming van de zonsverduistering van 1901 naar Sumatra te zenden, nu het zeldzaam geval zich voordoet, dat het vorschijnsel daar uitstekend te zien kan zijn; aan de toekenning van den Baumgartner-prijs aan Dr. P. Zeeman te Amsterdam, voor zijn onderzoek van spectra in het magnetische veld, dat het verschijnsel van ‘Zeeman’ reeds wereldberoemd gemaakt heeft, en dan hebben we gelegenheid gehad, een grooten Nederlander te herdenken, den 4 Juli op onvergetelijke wijze gehuldigd: Hugo de Groot.

In tegenwoordigheid van vele leden der Vredes-Conferentie heeft de Amerikaansche gedeputeerde Andrew White, op het onafhankelijksfeest der Vereenigde Staten, te Delft, Grotius herdacht..

‘De vredesconferentie, zeide White o.a., is de eerste samenkomst van dien aard, in de geschiedenis der menschheid, en haar eenig doel is, de grondbeginselen die Grotius, het eerst van allen grondig ontwikkelde en voor goed vaststelde verder te ontvouwen.... De geest die in Grotius' tijd de heele wereld bezielde, in oorlog of vrede, was die van Machiavelli, de geest van onzedelijkheid. Die geest heeft meer dan honderd jaar doorgewerkt. Om de diensten te begrijpen, door de theorie van Grotius bewezen, behoeven wij alleen te vergelijken Machiavelli's “Prince” met Grotius' “De Jure Belli ac Pacis”. Uit zijn eigen voorstelling van de verhouding van den goddelijken geest tegenover al de valschheden van zijn tijd groeide een theorie van internationale zedeleer, die de beginselen van Machiavelli verbande; uit zijn opvatting van de verhouding van den goddelijken geest tegenover al de wreedheden, die hij zelf in den tachtigjarigen oorlog had gezien en waarvan hem mededeelingen toestroomden uit den dertigjarigen oorlog, kwam die inspiratie om eene betere regeling van de dingen in oorlogstijd te bevorderen....’

*_**

Ten slotte iets ever een maatregel die eerstdaags genomen zal worden, na jaren en jaren aanbevolen te zijn: de instelling van een doctoraat in het Roomsch-Hollandsch recht dat ten grondslag ligt aan het geheele Zuid-Afrikaansche recht. Eindelijk zullen hierdoor dan onze universiteiten toegankelijk gemaakt worden voor onze stamgenooten in Zuid-Afrika die tegenwoordig, al spreken zij ook Hollandsch, een wetenschappelijke opleiding opleiding aan een schotsche of Engelsche universiseit wel moeten verkiezen, daar die hun zooveel gemakkelijker tot hun doel brengt. En welk een schade voor het behoud van den Nederlandschen zin, van de Nederlandsche taal, dààruit geboren wordt, dat de zonen des lands die de aanzienlijkste positiën in den Staat zullen innemen, in den vreemde opgevoed worden - dat behoeft wel niet nader te worden aangetoond.

Reeds in 1876 had, zooals de heer E.J. Van Gorkom dezer dagen in een gids-artikel opmerkte, onze wetgever in dat opzicht de thans voorgestelde bepalingen kunnen maken. ‘In welk een krachtigen steun der meer ontwikkelden - zegt hij - zou daarginds (in Zuid-Afrika) het gebruik onzer Nederlandsche taal, en daarmee heel het strèven der Hollandsche-Afrikaansche bevolking naar versterking harer nationale zelfstandigheid zich wellicht thans reeds kunnen verheugen, indien onze wetgever aan de forensen onzer Nederlandsche hoogeschoolen het afleggen van eenig examen ter verkrijging van een academischen graad feitelijk niet zoo goed als onmogelijk had gemaakt!’

Nu, ook hier geldt: beter laat den nooit.

Actenos.