Neerlandia. Jaargang 3

Zuid-Afrika.

De Heer J. Post, Secretaris van den Tak Johbg. A.N.V. heeft tijdens zijn verblijf te Pretoria een zeer bevredigend onderhoud gehad met President Kruger over zaken de landstaal betreffende.

- Het Jingo-orgaan de Transvaal-Advertiser van Pretoria is met het einde van het jaar 1898 overleden.

- Monument ter gedachtenis aan de gesneuvelde burgers te en nabij Doornkop in Januari '96.

De monumentscommissie heeft ontvangen £ 1670.8 5. In den aanvang v. '98 werden teekeningen gevraagd voor een monument, dat aan het doel zou beantwoorden. Twee teekeningen werden bekroond. Het ontwerp van d.H.W.L. Reeder van Pretoria werd ter uitvoering gekozen. De uitvoering van het ontwerp zal evenwel £ 2300 kosten, zoodat de commissie nog een bedrag van £ 600 te kort komt. Een nieuw beroep op het Z.A. publiek heeft reeds een bevredigenden uitslag. Wij sporen leden van het A.N.V. in Z.A. aan om door het storten van een bijdrage weldra de oprichting van het monumont mogelijk te maken.

Secretaris van de monumentscommissie is H. Van Witzenburg, Bus 437, Pretoria.

- Taalvereeniging te Klerksdorp. - Te Klerksdorp bestaat sedert eenigen tijd een Taalvereeniging tot handhaving en bevordering van onze taal. Den 12 Dec. '98 hield het Bestuur zijn maandelijksche vergadering, die als gast bijgewoond werd door den Heer J. Post, Secretaris Tak Johbg. A.N.V. Het Bestuur van de Taalvereeniging was in onderhandeling met Potchefstroom om daar ook een Afdeeling te stichten. Besloten werd in Hartebeestfontein een vergadering te houden om het doel der Vereeniging bekend te maken. Deze vergadering zou plaats grijpen den 2ⁿ Januari '99. Den 16^en Jan. zou een ledenvergadering te Klerksdorp gehouden worden. De Heer Post wees op de noodzakelijkheid van samenwerking. Volgens den Heer Voorzitter kon evenwel de aaneensluiting slechts het werk van de toekomst zijn. Laten we dan wenschen dat die toekomst zoohaast mogelijk komen zal. Er ligt immers een groote, overweldigende kracht in eendrachtige samenwerking. Deze brengt eenheid en krachtdadigheid in de werkzaamheid. Ze laat beter het arbeidsveld overblikken en ze komt met minder verspilling van kracht tot degelijker en vaster uitslagen. Het staat buiten allen twijfel vast, dat een Vereening, met enkele duizenden leden over Z.A. verspreid, veel meer zal vermogen dan tal van plaatselijke vereenigingen, des te meer daar de taalstrijd zich volstrekt niet tot de Z.A.R. beperkt, maar over gansch ons uitgebreid taalgebied, d.i. gansch Z.A. moet gestreden worden. Het Algemeen Nederlandsch Verbond heeft thans 1100 leden over Z.A. verspreid. Wat een kracht kan een dergelijk organisme niet tentoonspreiden, wanneer allen, die het wel meenen, met onze taal, zich aansluiten! En er is geen reden waarom men het niet zou doen: met een inrichting

[p. 10]

zooals de onze blijven de groeps- en de afdeelingsbesturen volkomen vrij om te handelen naar hun eigen beste inzichten.

Staatsuitbating van Mijnen.

Bij de bespreking gevoerd op de vergadering van het Alg. Ned. Verbond te Johbg. over de vraag der ‘Arme Blanken’ heeft een der sprekers, de heer van Wijnbergen, aanbevolen, dat de Staat overga om zelf voor eigen rekening mijngrond uit te baten in stede van alle mijngronden onder claim- of mijnpachtlicentie weg te schenken aan de compagnie-promoters. Zijne woorden vonden instemming. Ook in deze kolommen is reeds herhaaldelijk op Staats-uitbating aangedrongen. De tijd immers is voorbij, dat het voor politieke en economische redenen wenschelijk werd geacht. om een groote bevolking uit andere landen tot vestiging in het Transvaalsche land te lokken, door hen, onder een buitengewoon liberale goudwet, uitzicht te openen op het maken van groote rijkdommen. De ondervinding heeft geleerd, dat deze bevolking, die wilskracht en kapitaal inbrengt, daarmede zeer wel hooge inkomsten geeft voor de landskas maar ook dwingt tot nog grooter uitgaven; dat zij ons bovenal ‘arme burgers’ heeft gebracht bij honderdtallen; zedebederf alom; en - ‘last, but not least’ - Engelsche troepen op de grenzen, Engelsche zeden in ons huis en Engelsche taal in onze scholen. De hooge schoorsteenen der fabrieken, die de zoogenaamde vooruitgang doet verrijzen, werpen overal donkere schaduwen over stad en land, - schaduwen die het licht onthouden, dat voor het leven der armeren, der arbeiders, noodig is. Hier te lande brengt zij echter meer; zij brengt verrotting van zeden, rukt en schudt aan de pilaren van het Staatsgebouw, en bedreigt zelfs de geheele oorspronkelijke bevolking met ondergang. Het is tijd, dat men aan dien vooruitgang eens perk stelle - en het uitgezochte middel daartoe is toekomstig te openen mijngronden te behouden en te doen uitbaten door en voor de burgers, die thans bij groote gunst voor 5 sh. per dag van tijd tot tijd werk vinden bij private mijnbouwers, - nadat zij eerst nog een verklarinkje hebben geteekend, dat zij - ingeval ze bij het werk voor hun leven verminkt worden - niet meer dan 1s. en 3d. per dag schadevergoeding zullen kunnen vorderen van de schatrijke mijn! Staats-uitbating van mijnen heeft natuurlijk haar bezwaren, zelfs zeer vele moeielijkheden en tegenheden; maar dat die onverwinnelijk zouden zijn, sedert de Rereering een sinds jaren goed onderlegde staf van technische en administratieve mijnambtenaren heeft - ziet dat wil er bij niemand in. En dat de mijnuitbating bepaald onvoordeelig zou zijn, bij handhaving der thans bestaande eigenaarsrechten, zal toch ook wel niemand beweren, die de lijsten van dividenden eens heeft nagegaan.

Uit de Randpost.