Neerlandia. Jaargang 1

De Vlaamsche Schutterij of Burgerwacht.

In haar zitting van 3 Aug. heeft de Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers dus beslist, dat voortaan onze Schutterij of Burgerwacht (zooals wij het Fransch-Belgische garde civique vertalen) in 't Nederlandsch zou gecommandeerd worden. Dat is de derde groote en gewichtige overwinning, welke de Vlaamsche Beweging in het jaar 1897 behaalt. Doch, onze officieren, die nooit anders dan in 't Fransch hebben gecommandeerd, kennen natuurlijk geen Nederlandsche commandotaal. Wat daarmee nu aangevangen? Zou men zich aan 't vertalen zetten van de Fransche vaktaal, woord voor woord? Reeds hadden dagbladen aangekondigd, dat de Koninklijke Vlaamsche Academie door Minister Schollaert uitgenoodigd werd om voor onze Schutterij een vakwoordenboek samen te stellen. Men geeft er zich geen rekenschap van, dat onze Academie daartoe volkomen onbevoegd is. Een dergelijk woordenboek zou alleen maar door mannen van 't vak zelf, die hun vak kennen, opgesteld kunnen worden. Nu kennen onze Schutterij-officieren veel te weinig Nederlandsch om een dergelijken arbeid te ondernemen.

Maar 't is toch zonderling, dat men in ons land, telkens wanneer eene wet aangenomen wordt, die 't gebruik van de Nederlandsche taal voor 't een of 't ander regelt, dadelijk aan 't vertalen denkt - wat in ons land, beteekent: knoeien; tal van officiëele vertalingen zijn daar om het te bewijzen -. Men schijnt niet eens te vermoeden, dat al dat vertaalwerk, dat zich uitsloven om de weerga te vinden van tal van Fransche uitdrukkingen, volkomen overbodig is. Immers onze Noorderbroeders werden steeds in het Nederlandsch bestuurd, onderwezen, gevonnist, gedrild. Men zou dus maar hun vaktaal hebben over te nemen op ieder gebied, waar de noodzakelijkheid zich doet gevoelen. Dat is nu alweer het geval met de commandotaal. O ja, we weten 't wel: in die commandotaal zijn een heel aantal uitheemsche uitdrukkingen gebruikelijk en daarmee nu drijven de franskiljonsche bladen den spot, meenende heel geestig te zijn, maar in den grond bewijs gevende van hun verregaande onkunde van alles, wat niet Fransch is. Zij weten immers niet, dat die vakwoorden die ze opmerken in de Nederlandsche krijgstaal niet door het Nederlandsch alleen gebruikt worden, maar dat ze behooren tot een internationaal woordenboek van de krijgskunde; ze geven er zich geen rekenschap van dat ook vele woorden daarin, die zij voor Fransche woorden houden, geen Fransche woorden zijn. Woorden als soldaat, kapitein, enz. enz. zal men in de talen van alle beschaafde volken vinden. En dan zijn die woorden dan nog niet van Franschen oorsprong, maar door 't Fransch aan 't Italiaansch soldato en 't Middellatijn capitaneum ontleend, wat voor zeer veel ander woorden mede 't geval is. Om dien angst voor Franskiljonsche spotternij te keer te gaan en tevens een wapen er tegen te geven, zond de Hoogleeraar Vercoullie onderstaanden uitstekend beredeneerden brief aan 't Laatste Nieuws, een door duizenden en duizenden gelezen blad.

28-8-'97.

Waarde Heer J. HOSTE,

Met verwondering las ik in 't Laatste Nieuws van 13 d.m. dat de franskiljons met recht en reden lachen met de Hollandsch-fransche vakwoorden der krijgstaal, - en in 't Laatste Nieuws van den 24 d.m. dat het Hollandsch zoo wemelt van onnederlandschheid en in veler mond zoo geradbraakt wordt, dat het gelijkt op Hottentotsch en Niam-Niamsch.

Ik weet het wel, ten gevolge van onzen taalstrijd beoordeelen wij de belangen van onze taal maar al te veel met ons hart, d.i. met onze voorkeur en onzen afkeer, met onzen angst voor den spot der Chronique; doen wij dan toch liever onze hersenen tusschenkomen en de rechten der wetenschap gelden.

Alle talen, en het Fransch niet het minst, wemelen thans van vreemde woorden; dat is een onvermijdelijk gevolg der moderne beschaving, waarin wij ons moeten weten te schikken. De Hollandsche tailleur maakt pantalons, maar de Fransche tailor maakt riding-coats (redingotes). En de Fransche legertaal? Caporal beteekent hoofdman; sergeant beteekent dienaar, en capitaine beteekent nog hoofdman. Veel ook daarin is vreemd. Caporal, capitaine, major zouden in Franschen vorm moeten luiden chevrel, cheftain, majeur.

Al wat wij in deze zaak voor onze taal kunnen doen, is ons te verzetten tegen nuttelooze vreemde woorden en de

[p. 14]

plaats van inheemsche woorden niet door vreemde te laten innemen. Daarbuiten zijn we niet alleen machteloos, maar moeten elk vreemd woord als taalverrijking beschouwen.

Dit is het geval met abonnement en redacteur, want inschrijving beteekent souscription of soumission, opsteller is iemand die brieven, enz. opstelt. De Hollander zegt en schrijft paraplu, horloge; de Vlaming zegt paraplu, horloge. maar schrijft, wat hij nooit zou durven zeggen - regenscherm en zakuurwerk. Wie is de redelijkste?

De spotternijen der Chronique kunnen slechts vat hebben op personen die van taalontwikkeling en taalgeschiedenis al niet meer weten dan de Chroniquemannen zelf.

Wij hebben overigens beter werk te verrichten dan de Hollanders om eenige vreemde woorden te beschimpen nl, zelf onze taal te leeren.

In plaats van hij zeide schrijven we hij zegde, een vorm die nooit of nergens in onze taal bestaan heeft; in plaats van in de bres staan zeggen we op de bres staan naar het Fransch; wij putten aan een bron, in plaats van uit een bron, weer naar het Fransch. Wie in goed Nederlandsch wil zeggen: sous le rapport de la langue cette revue laisse beaucoup à désirer, zal dit wellicht zoe doen:

Deze revue laat in opzicht van taal veel te wenschen over. Wij zouden zeggen: Dit tijdschrift laat onder opzicht van taal veel te wenschen, wat misschien beteekenen kan, voor zooveel het iets beteekent: sous la surveillance de la langue cette rovue permet beaucoup de désirer.

Waar is nu het Niam-Niamsch? En wat baat het dat onze volzin uitsluitend uit Nederlandsche woorden bestaat? Of wat schaadt het dat in den correcten Neder landschen volzin het Engelsche woord revue voorkomt, welk woord, ofschoon op zijn Fransch vervormd, in het Fransch al zoo vreemd is als in het Nederlandsch?

Een taal maakt men niet, vormt men niet op een kunstmatige wijze. Een vakwoordenboek evenmin. Het wordt en groeit uit de toestanden en de omstandigheden. Dit niet zien en zich aan 't fabriceeren zetten, is zijn tijd verliezen.

Ik zou het zeer betreuren, indien het nieuws waar was dat de Vlaamsche Academie ons een vakwoordenboek van de krijgstaal moet koken of brouwen. Maar ik hoop dat de Academie ontzag genoeg zal hebben voor de wetenschappelijke reputatie van België om zich aan zulk een werk niet te wagen.

Er blijft ons niets anders over dan het bestaande Nederlandsche vakwoordenboek te gebruiken zooals het is.

Aan onze vijanden, die ons tegenwerpen, dat het dan der moeite niet waard was om te veranderen, kunnen we antwoorden: ‘dat is onze zaak, en wij weten waarom wij er vrede mogen mede hebben; indien, volgens uw eigen bekentenis, de verandering slechts op een onbelangrijk verschil neerkomt, waarom maakt ze U dan woedend?’

Met beleefden groet,

J. Vercoullie.

_**_*

Die brief wijst ons duidelijk aan wat we te doen hebben in zake de vaktaal voor de Schutterij: doodeenvoudig die van onze Noorderbroeders over te nemen. Uit de doorloopend gebezigde taal bij het drillen, onderrichten enz. kunnen wel veel nuttelooze basterdwoorden geweerd worden; maar de eigenlijke vakwoorden - die trouwens internationaal zijn - moeten blijven. Laten we dus niet aan 't vertalen en aan 't knoeien gaan, aan 't aaneenflansen van woorden, die wel bewijzen kunnen dat onze taal zich daartoe leent, maar die nooit iemand gebruiken zal evenmin als regenscherm en zakuurwerk. Daarom geen krijgershuizen, heermannen enz. zooals men reeds aan 't samenstellen is, die wel uit Nederlandsche elementen bestaan, maar die niemand, buiten den schepper en enkele ingewijden begrijpt of ooit gebruiken zal. Dan zal het er op aan komen zich op de hoogte te stellen van de Noordnederlandsche krijgstaal. Hiervoor staan ten dienste:

De Recrutenschool; f 0,39; bevat de grondslag van het onderricht, tirailleeren, gymnastiek, enz.

De Compagnie- en Bataljonschool; ieder f 0,36; voor den troep in grooter verband.

Als handleidingen bij het onderwijs kunnen dienen:

Leiddraad tot het theoretisch onderwijs van den soldaat bij de Infanterie; f 0,16;

Leiddraad voor het onderricht van den Infanterist in den Velddienst; f 0,16;

Betrekkelijk den wapenhandel:

Het Voorschrift (1896); f 0,40; heeft betrekking op de schietoefeningen bij de Infanterie.

Grondslag van het onderricht bij het wapen der Infanterie, f 0,20.

Het Voorschrift betreffende den Revolver en de daarmede te houden schietoefeningen; f 0,18;

Betrekkelijk de lichaamsoefeningen:

Handleiding bij de Gymnastische oefeningen, f 0,24.

Voorschrift voor de schermoefeningen bij de Infanterie, f 0,40.

Voorschrift op den pionierarbeid der Infanterie, f 0,40.

Al deze werkjes zijn te verkrijgen bij de Gebroeders Van Cleef, Den Haag.

Deze enkele inlichtingen werden ons verstrekt door den Heer W. Kool, Kapitein Ingenieur, Breda, ons geacht medelid. We danken hem van harte.