Een Transvaalsche Hoogeschool.
De Volksstem (Pretoria, 24, 10, 96), bevat het volgende artikel (vereenvoudigde spelling) over een Hoogeschool te Pretoria.
Op de jongste vergadering van het Grey-college te Bloemfontein is door den Heer Brebner, super-intendent van onderwijs in de Oranje-Vrijstaat nog eens de achterstelling van de Nederlandse taal bij het hoger onderwijs in Zuid-Afrika ter sprake gebracht. De Heer Brebner zeide o.m.:
‘Hij was blij van den Staatspresident te vernemen dat ZHEd. voor vereniging was op het gebied van onderwijs. Hij was naar Kaapstad geweest om te trachten verdeeldheid te voorkomen. Te Pretoria werd gevoeld dat de Kaapse universiteit niet genoeg aan het Nederlands deed en nu wilde men in eerstgenoemde plaats een twede universiteit voor Zuid-Afrika stichten, wat hij ongaarne zou gedaan zien.
Hij beschouwde het bezwaar van Pretoria gegrond en daarom was hij naar Kaapstad geweest om te zien of hij de autoriteiten aldaar niet kon bewegen toegevend te zijn, de vragen voor de verschillende examens in beide talen te stellen, en de universiteit, die nu niet anders dan een Engelse was, beter te doen beantwoorden aan de behoeften van Zuid-Afrika. Hij had dr. Te Water en dr. Muir en anderen ontmoet en die hadden allen erkend dat de zaken door hem aangeroerd, alle overweging waard waren, schoon zij zich natuurlik niet aan een of ander konden verbinden. Hij dacht dat het heel wel mogelik was dat de universiteit nu meer met de vereisten van Zuid-Afrika in overeenstemming zou worden gebracht.’
Er wordt inderdaad te Pretoria maar al te pijnlik gevoeld dat er aan de Nederlandse taal te Stellenbos niet de plaats wordt ingeruimd die haar, als het voertuig der gedachten van de overgrote meerderheid der bevolking van Zuid-Afrika, toekomt, en het verdient de grootste waardering dat het hoofd van het onderwijs-departement in de Zuster-republiek daarop niet alleen nog eens heeft gewezen, maar metterdaad door besprekingen met de heren te Kaapstad gepoogd heeft verandering in de toestand aan te brengen.
Intussen kunnen wij de optimistiese verwachtingen van den Heer Brebner omtrent verbeteringen van de verhoudingen aan de Kaapse hogeschool niet delen. De ondervinding heeft maar met al te gevoelige lessen geleerd dat de Kaapstad de daad op zich laat wachten als de belofte is gegeven.
Maar zelfs al kwam het er toe dat Engels en Nederlands inderdaad gelijke rechten verwierven, dan doet dit nog niets af aan de wenselikheid dat deze Staat zijn eigen Hoogeschool hebbe. Van ten minste even veel gewicht als de taal waarin wordt onderwezen, is de geest die het onderricht beheerst. Die geest heeft en zal te Stellenbos altijd blijven dragen een Engels karakter, zolang de Kaapkolonie Engels is. Er kunnen daar meer of minder concessies aan het Afrikanerdom worden gedaan; een volk als het onze met zijn sterk ontwikkeld nationaliteitsgevoel heeft behoefte aan en recht op een nationale universiteit, waar het onderwijs de sporen draagt van een ernstig streven met het karakter des volks rekening te houden. Men moge al zeggen dat de wetenschap cosmopolities is en geen politieke grenzen kent; daarvan kan o.i. slechts sprake zijn voor zover het de naturwetenschappen betreft en dan nog is het geen onverschillige zaak of onze geneesheren, scheikundigen, ingenieurs, enz. hier hun opleiding hebben genoten of in den vreemde. Wat de toekomstige predikanten, letterkundigen en rechtsgeleerden betreft, voor dezen is bovenal voor eene goede vorming een nationale opleiding een onafwijsbare eis.
De huidige regering heeft steeds blijk gegeven van hare aanhoudende zorg voor alles wat scholen betreft. Wat het hoger onderwijs aangaat heeft zij ook door de oprichting van een gymnasium dat met een uitnemende staf van docenten verrassende vruchten belooft af te werpen, getoond ook in ons land de gelegenheid te willen schenken hogere kennis te verwerven en wij zijn overtuigd dat haar wens is in deze richting niet halverwege te blijven staan door onze jongelingen te noodzaken het laatste deel hunner wetenschappelike opleiding in den vreemde te zoeken, hetzij dan te Stellenbos of in Europa.
Al laten de ernstige tijden misschien voor het ogenblik niet toe 's lands financiën te belasten met de aanzienlike uitgaven die de stichting en instandhouding van een Universiteit medebrengen - wanneer de wolken die nu de gezichteinder omhullen, zijn opgeklaard, zal, naar wij hopen, de Regering zonder dralen besluiten 's volks toestemming te vragen tot de stichting van een Hogeschool voor de Z.A.R. en Pretoria ook op wetenschappelik gebied het middelpunt worden van de herleving en bevestiging van gans de Afrikaner-zaak.
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd