Neerlandia. Jaargang 1

Onze Musici.

Nicolaï.

We ontleenen het onderstaande levensbericht van den onlangs ontslapen Noordnederl, componist aan den Express (Bloemfontein).

De laatste mailberichten uit Nederland brachten ons de treurige tijding van het overlijden van W.F.G. Nicolaï, direkteur van de koninklijke muziekschool te 's Gravenhage.

Elk rechtgeaard Vrijstater weet dat de woorden van ons Volkslied gedicht zijn door den advokaat H.A.L. Hamelberg, tans konsulgeneraal van den Oranje Vrijstaat in Nederland, en dat de muziek is gekomponeerd door Nicolai, en wij zijn overtuigd dat ons volk een gevoel van dankbaarheid heeft voor den man die ons ons Volkslied geschonken heeft, zoo statig en plechtig en tegelijk zoo eenvoudig en populair, dat het met volle recht een Volkslied mag worden genoemd. Waar toch wordt in ons land ooit een koncert gegeven, waar heeft ooit een schoolfeest of eenige openbare feestlijkheid plaats waar niet aan het begin of bij de sluiting de tonen van dat lied weerklinken?

Wij menen dat het onzen lezers aangenaam zal zijn iets te vernemen van den man, wien wij dit deel van ons nationaal bestaan verschuldigd zijn.

Willem Frederik Gerard Nicolai, een van de bekendste Nederlandse komponisten, door verschillende grootere werken en vooral door zijn liederen, was te Leiden geboren in het jaar 1830. Reeds vroeg gaf hij blijken van veel muzikaal gevoel, maar werd aanvankelik voor eene andere bestemming opgeleid, eerst voor onderwijzer, daarna voor boekhouder. De liefde voor de muziek werd hem echter te sterk. Hij wijdde zich weldra geheel aan de kunst, eerst te Leiden, later te Leipzig. Daar ontwikkelde hij zich tot een uitstekende organist. Bij zijn terugkeer in het vaderland benoemde de minister Thorbecke hem tot leeraar in het orgelspel aan de koninklijke muziekschool en sedert is Nicolai steeds in den Haag blijven wonen, waar zijn talenten en gaven hoog werden gewaardeerd en waar hij, vooral na zijn benoeming in 1865 tot direkteur der school, zeer veel heeft bijgedragen tot de muzikale opvoeding van een groot deel van het Nederlandse volk. Onder zijne leiding heeft zich de school ontwikkeld tot een instituut van betekenis. Met buitengewone toewijding vervulde hij de plichten van direkteur geruimen tijd benevens die van leeraar in orgel en kompositieleer, en toen hij in 1890 zijn vijftig-jarig direkteurschap mocht herdenken, werden hem van alle zijden de ondubbelzinnigste blijken gegeven van hoogschatting, vriendschap en dankbaarheid. In vroeger tijd leidde Nicolai ook verscheiden jaren de afdeeling van de Maatschappij van Toonkunst en tot betrekkelijk kort geleden was hij direkteur der zogenaamde ‘Toekomst-koncerten’. Als komponist hebben zijne innige, gevoelvolle liederen, vooral naar teksten van Hoffmann von Fallersleben, burgerrecht in Nederland veroverd. Maar ook grootere werken werden door hem geschreven, b.v. Hansken van Gelder, Bonifacius, het lied van de klok, eene laatste bij de onthulling van het gedenkteeken van 1813 (de bevrijding van het Franse juk), de Vondel hymne, de Thorbecke-kantate, de Zweedse Nachtegaal. Ook heeft hij door zijn muziektijdschrift ‘Cecilia’ veel bijgedragen tot ontwikkeling van het muzikaal leven.

Op 30 April werd de beroemde toonkunstenaar ten grave gebracht, onder de talrijke blijken van deelneming van velen, voor wier muzikale ontwikkeling hij gearbeid, voor wie hij het pad der toonkunst geopend had.

De meesten van hen die hun leermeester zooveel verschuldigd zijn, kwamen met honderden met die in Nicolaï den broeder in de kunst eerden, samen, om den betreurden meester en vriend de laatste eer te bewijzen.

Toen de lijkstoet de muziekschool passeerde stonden de leerlingen voor het gebouw geschaard, en namen zij in de stoet vóór de lijkwagen plaats, met een hoog bloemstuk, in de vorm van een lier, omhuld met rouwfloers.

Toen de stoet op de begraafplaats Eik en Duinen was aangekomen, waar reeds een groote schare van belangstellenden vereenigd was, stond aan de groeve een koor van dames en heren, leerlingen en oud-leerlingen van Nicolaï, dat bij het nog boven aarde staande stoffelik overschot op aangrijpende wijze een gemengd koor: ‘Zalig wie op God vertrouwt’, en een koraal van Bach, getiteld ‘Alle mensen moeten sterven’, over de dodenakker liet weerklinken. Nadat de laatste tonen van dit lied waren vervlogen, werd het treurgezang door het woord vervangen en volgden de sprekers elkaar op om dankbare hulde aan des meesters nagedachtenis te brengen.

Voegen wij hier in de verre Oranje Vrijstaat daarbij ook onze dankbare hulde met de verzekering dat Nicolaï's naam onder ons zal leven zolang het door hem gekomponeerd Volkslied onder ons klinkt, zolang wij, burgers van deze staat, het ‘Lied der Vrijheid’ aanheffen en ‘ons eigen volksbestaan’ zingen, van vreemde banden vrij. En dat moge nog lang zijn.

_**_*

Frank Van der Stucken.

Op 't oogenblik, dat de Vlaamsche Muziekschool van Antwerpen, de schepping van Peter Benoit, staat tot den rang van koninklijk Conservatorium verheven te worden, komt het niet te onpas een woord te zeggen over een van de leerlingen van den grooten meester, die zich de schitterendste loopbaan heeft gemaakt.

Dat kan hen, die de Nederlandsche, de Vlaamsche muziek loochenen en haar een toekomst ontzeggen, nader inlichten.

Frank Van der Stucken werd den 15 October 1858 te Fredericksburg (Gillespie County, Texas) geboren. Hij kwam in 1866 naar Antwerpen en volgde er de lessen van Peter Benoit. Terwijl hij nog leerling van de Muziekschool was, componeerde de begaafde jongeling verscheidene merkwaardige stukken: een Gloria, een Te Deum en andere werken, die in de kerk gespeeld werden, en een ballet, dat veel bijval oogstte in het Théâtre Royal van Antwerpen.

In 1876 was hij te Leipzig, waar hij onderricht ontving van Carl Reincke, Eduard Grieg en D^r Hermann Langer. Hier verscheen zijn Opus 2 tot Opus 5, waarover Grieg hem geluk wenschte. De volgende jaren bereisde hij Oostenrijk, Italië, Zwitserland en Frankrijk.

Zijn Vlasda werd te Parijs opgevoerd. In 1880 was hij kapellmeister in het Stadstheater van Breslau, waarvoor hij Shakespeare's Tempest componeerde. Twee jaar later was hij te Weimar, waar hij concerten gaf van zijn eigen werken, onder de bescherming van Franz Liszt. Daar werd hem, op aanbeveling van Max Bruch, het voorstel gedaan, het orkest van de Arion Society te New York te besturen. Dit gezelschap, komt, wat

[p. 6]

zijn werkzaamheden betreft, vrij wel overeen met den Kunstkring van Antwerpen. Van der Stucken verbleef te New-York van 1884 tot Mei 1895. Toen nam hij zijn ontslag om het bestuur over te nemen van de Cincinnati Conservatory of Music en het Symphony Orchestra van die stad.

De Antwerpsche meester was de dirigent van de Novelty Concerts in Steinway Hall in New-York (1880-1885), van de Symphony Concerts in Chickering Hall (1886-1887), van de American Concerts (1887-1888), van het Festival of the Music Teachers' National Association in Indianapolis (1887), van het Concert zijner eigen werken in de Philharmonie te Berlijn (1887), het American Concert in den Trocadero tijdens de Tentoonstelling te Parijs (1889), bij welke gelegenheid hij tot officier d'académie werd benoemd; van het festival in het Metropolitan Opera House te New-York (1889); van het 16^de National German. Sängerfest te New-York (1891); van het Concert van de Société Royale d'harmonie van Antwerpen (1893); te Keulen in Juli 1895, waar zijn Festzug uitgevoerd werd.

In Amerika wordt Frank Van der Stucken ten hoogste gewaardeerd: ‘Geniaal, competent, meesleepend en rijkelijk met warm muzikaal gevoel bedeeld, “schreef de Musicial Courier (New-York 25/12/96),” viel aan M. Van der Stucken te New-York een buitengewone bijval, een groote populariteit ten deel Toen hij New-York verliet, verliet hij eene groote schaar van warme vrienden en bevoegde bewonderaars....

De invloed van Benoit op V.d. Stuck en is zeer groot. Zijn geloof in den meester is zeer diep. “Benoit”, zei hij eens, “is de grootste levende componist. Ik zeg niet de grootste muzikant; Brahms is de grootste muzikant, maar Benoit de grootste componist.”

Benoit's invloed was de bron, waaruit de vurige jonge student de eerste teugen dronk van zijn scheppende bezieling; hij blijft even trouw aan en vol bewondering voor de bron als ooit.

Een populair, innemend, openhartig man, een zeer begaafd artist, muzikaal tot in de toppen van zijn vingers, is Frank V.d. St. een factor van beteekenis in de muzikale geschiedenis van Amerika.’

Gedurende het afgeloopen campagnejaar te Cincinnati werden onder zijn leiding tien concerten gegeven. Stukken van zijn Meester en zijn eigen stukken, behalen steeds veel bijval. Van de beroemde wals uit Peter Benoit's Charlotte Corday schrijft The Enquirer van Cincinnati (16/12/95): ‘Een uitgelezen stuk werd ons aangeboden in de wals uit Charlotte Corday van Benoit. De tegenstelling tusschen de voortvarende kloekheid en het realisme van de Wagneriaansche school en de keurige, bijna vrouwelijke teerheid van deze Fransche beschrijving was verrassend; de kleur en de schaduw, waarmede de dans in de verte weergegeven was, voortgebracht door een piccolo, een fluit, een hobo, een trombone, een horen, een trompet en een triangel was zoo aardig, zoo lief als het maar denkbaar is.’

Op het vijfde concert werd een Engelsche vertaling gezongen van Ei bezinne de Mei van Frank Van der Stucken; op het zevende zijn lied Jugendliebe.

In J. Marien, een Antwerpenaar, en uitmuntend violist heeft de meester een helper, ‘whose value as the concertmeister of the orchestra cannot be easily overestimated.’ (Enquirer).

Behalve den Heer Marrien bevat het Orchestra nog twee ander Vlamingen, de HH. Vinck (fluit) en K. Rovies (hobo) en ook twee Hollanders, de HH. J.A. Broeckhoven, van Beek, en A.J. Gantvoort, van Amsterdam, beiden leeraars aan het College of Music van Cincinnati

De Heer Marien, die op het oogenblik te Antwerpen met verlof is en de Meester zelf, die zich te Hamburg bevindt, keeren in 't begin van Augustus naar Cincinnati terug.