Neerlandia. Jaargang 1

Nederlandsch Zuidafrikaansche Vereeniging.

Verslag van het Bestuur over 1895/1896.

Het verslag aan de leden van de Vereeniging is dit jaar zeer belangrijk.

In de bestuursvergadering op 7 Maart ll. gehouden, werd Mr. J.E. Henny tot Voorzitter benoemd in de plaats van Prof. Dr. J.W. Gunning, die wegens den toestand van zijne gezondheid, zijn lidmaatschap van het Bestuur neerlegde. De heer Labouchere, tot Penningmeester benoemd in de plaats van Mr. Henny, kon die benoeming wegens drukke werkzaamheden niet aanvaarden, zoodat later een Penningmeester moest benoemd worden.

Het Bestuur werd dan samengesteld als volgt:

Mr. J.E. Henny, Voorzitter; Prof. Dr. C.B. Spruyt, Secretaris; Dr. M.A. Perk, Mr. H.P.G. Quack, E S. Labouchere, Mr. E.J. Everwijn Lange Jr., Mr. A. Van Naamen van Eemnes, Mr. W.H. De Beaufort, Mr. H.A.L. Hamelberg, Dr W H. van de Sande Bakhuyzen, A.S. van Reesema, Jhr. Dr. L. De Geer, Mr. G. Van Tienhoven.

De ernstige gebeurtenissen in de Zuidafrikaansche Republiek hebben de sluimerende belangstelling van de Noordnederlanders in de werkzaamheden van de Nederlandsch Zuidafrikaansche Vereeniging aanmerkelijk verlevendigd, zoodat het aantal leden, 829 op 1 Mei 1895, op 1 Mei 1896 gestegen was tot ongeveer 1800. Toch wordt dat cijfer 1800 door het Bestuur geacht nog altijd bedroevend klein te zijn. Het aantal leden in Nederl. Indië beloopt 23; in de Zuidafrik. Republiek 309; in den Oranje-Vrijstaat 47; in de Kaap-Kolonie 68; in België 8!

In 1895 verleende de Oranje-Vrijstaat weer een subsidie die in 1894 was ingetrokken, doch in de voorgaande jaren steeds toegekend; de Zuidafrik. Republiek gaf voor 1894 en voor 1895 een subsidie van £ 100.

In 't begin van dit jaar hield de vraag, wat het in 't belang van de verongelijkte Transvalers doen zou, het Bestuur bezig. Het was van oordeel dat verontwaardigingsmeetings en adressen aan de Nederlandsche Regeering over de Transvaalsche zaken verwerpelijk waren Na wikken en wegen, kwam het tot het besluit, dat het best was een Taalfonds te stichten, waaruit in de eerstvolgende jaren, den taalstrijd in Zuidafrika zou gesteund worden. Milde bijdragen vloeiden voor dat taalfonds toe, zoodat het op 1 Mei omtrent 120,000 fr. beliep. Op dien dag kon de verslaggever schrijven: ‘Het kapitaal vermeerdert nog steeds, wel niet meer alle dagen, maar toch wel elke week’. Uit St-Petersburg werd voor het Taalfonds f. 3500 toegezonden.

België heeft de bestuurders in hunne verwachtingen teleurgesteld. Het verslag uit die teleurstelling op nu minder gelukkige wijze. ‘Denkt men aan de lofliederen ter eere der moedertaal, door onze Vlaamsche stamverwanten gedicht, en bij elke passende gelegenheid aangeheven, dan mocht men hopen, dat zij bij deze zaak diep in de beurs zouden tasten. Dit is echter niet geschied. Namens de heeren J. Van Rijswijck en Max Rooses te Antwerpen, aan wie het Bureau een circulaire zond, antwoordde laatstgenoemde per briefkaart, dat men zoo iets te Antwerpen niet kon ondernemen’. De Heer Max Rooses heeft in het Volksbelang (Gent), daarop geantwoord, dat die plaats uit het verslag een verkeerde voorstelling gaf van 't geen er wezenlijk gebeurd was. Hij had van den Heer Spruyt eene briefkaart ontvangen, waarin deze hem verzocht te Antwerpen 20,000 fr. in te zamelen en had dààrop geantwoord, per briefkaart, dat aan zoo iets niet te denken viel.

Na dan vermeld te hebben, dat eene commissie (eigenlijk is 't het Comité van den Gentschen Tak van het A.N.V.) te Gent de bestuurders in dezen wat minder teleurgesteld hebben, gaat het verslag aldus voort: ‘De Vlamingen, uit wier midden, naar wij meenen, het dichterwoord stamt: ‘De taal is gansch het volk, zij is de natie zelve’, mogen ons ten goede houden, dat wij over dien uitslag, volgens de klassieke formule, ‘dankbaar, maar onvoldaan zijn’, en verder: ‘hopen wij dat hun aantal (dat van de Vlaamsche toetreders) weldra moge toenemen en de tijd aanbreken, waarin Vlaamsche betoogingen voor taal en nationaliteit ons nimmer meesmuilend doen denken aan het vers van Euripides: ‘De tong heeft wel gezworen, maar het hart niet’.

Dat gemeesmuil heeft veel van hetgeen men in 't Engelsch a sneer noemt. We vinden het zeer misplaatst. Kwam deze plaats alleen onder 't oog van de acht Vlaamsche (hoogstens een half dozijn zegt het verslag) leden - ‘die uit Vlaanderen eene belangstelling hebben getoond, waaraan blijkbaar hart en gemoed deel hadden’, - er

[p. 7]

zou weinig kwaad bij zijn. Maar, dat het de Vlamingen bij de 400 Zuidafrikaansche leden - haast zou men zeggen, dat het er op berekend is - doet doorgaan als onoprecht in hun geestdrift voor taal en nationaliteit en in de betuiging van hun sympathie voor hun Zuidafrikaansche stamverwanten, al kunnen ze van die sympathie door 't schenken van veel geld niet doen blijken, dat is ons veel minder naar den zin. Dat Vlaanderen veel meer had kunnen bijdragen tot het Taalfonds, is zeer zeker, en dat het niet meer bijgedragen heeft, daaraan heeft 't gebrek van eenige organisatie voor 't inzamelen van gelden alleen de schuld. Maar toch kon men van den Vlaming niet verwachten, dat hij ‘zeer diep in de beurs zou tasten’ omdat die beurs door den eigen taalstrijd, dien hij voert, al zeer ernstig aangesproken wordt. Het is den Heer Spruyt toch geen geheim, dat de Taalstrijd op het budget van den flamingant een zwaren post uitmaakt. Behalve dat hij de gewone lasten draagt van een lid van eene beschaafde samenleving, heeft hij zijn Willems-Fonds, zijn Bond van de Oud-leden van 't Zal Wel Gaan, zijn Nationaal Vlaamsch Verbond en tal van kringen en kringetjes, die zijn ondersteuning noodig hebben; hij heeft zijn Vlaamsch dagblad, zijn Volksbelang, zijn Vlaamsche School en zooveel tijdschriften; hij heeft zooveel zaken, die door zijn opofferingsgeest moeten in 't leven gehouden worden. De taalstrijd vergt per centen van zijn jaarlijks inkomen, alhoewel hij doorgaans niet met aardsche goederen gezegend is. Wanneer hij dan toch den moed heeft om het als voorwacht van den Nederlandschen stam in Europa tegen den Romaanschen invloed vol te houden, dan verdient hij wel wat meer dan a sneer.

Den 4 Januari 1896 heeft de Nederl. Z.A.V. het verslag ontvangen van de Commissie voor emigratie. Deze is na velerlei onderzoek en langdurig beraad tot het besluit gekomen, dat de stichting van eene emigratie-maatschappij niet wenschelijk is. Ze stelde daarentegen voor:

1^o De herinrichting van het informatie-bureau in dier voege dat een speciaal daarvoor aangewezen persoon geregeld in correspondentie zou zijn met verschillende deskundigen in Zuid-Afrika, die hem op de hoogte houden van den wisselenden toestand der arbeidsmarkt op verschillende plaatsen, terwijl dezelfde persoon een paar malen per week zitting zou houden om mondelinge inlichtingen te geven aan elk, die ze verlangt.

2^o De oprichting van een Voorschotbank, die tegen matige rente het reisgeld voorschiet aan personen, die naar Z.A. willen verhuizen of zakelijke zekerheid aanwijzen voor de betaling van de vast te stellen annuiteiten.

Aan 't eerste voorstel heeft het Bestuur uitvoering gegeven. Op 1 Februari trad de Heer D.R. Van Urk op als Chef van het Bureau van Informatie van de N.Z.A.V. Tweemaal per week, Dinsdag en Vrijdag, van 3 tot 5 houdt hij zitting in 't Bureau, Rokin 60, om mondelinge vragen te beantwoorden. Sedert de opening van het Bureau, tot 1 Mei werden aan 202 personen schriftelijke, en aan 191 personen mondelinge inlichtingen verstrekt.

Omtrent het 2^e voorstel nam het Bestuur nog geen beslissing.

Het verslag vermeldt verder het bestaan van een ‘Kamer van Navraag’ (dat klinkt wel eens zoo Nederlandsch als Bureau van Informatie) te Pretoria, adres M.C. Barendsen, Postbus N^o 383, die vooral te Pretoria aankomende Nederlanders te recht helpt. Te Johannesburg kunnen ze ook voortgeholpen worden door den Secretaris der afdeeling, den Heer W. Th. Van Konijnenburg.

In 't voorjaar van 1895 werd eene ‘Vereeniging van onderwijzers en onderwijzeressen in de Z.A.R.’ opgericht, met een eigen orgaan, het ‘Christelijk Schoolblad’, onder redactie van de Heeren Tromp en Boersma.

In 1895 zond de N.Z.A.V. voor 966 fr. 875 boeken naar zeven bibliotheken, twee in de Kaap-Kolonie, te Wellington en te Klipfontein; twee in den O.V. te Bloemfontein en te Philippolis; drie in de Z.A.R. te Vrijheid, te Heidelberg en te Ottooshoop (Marico).

Door de bemoeiingen van de N.Z.A.V. werd nu eindelijk de vestiging van een een Nederl. boekhandel te Pretoria mogelijk! De Amsterdamsche Boekhandelaar J.H. De Bussy droeg aan den Heer R.B. Dozy de leiding van een boekhandelszaak te Pretoria op. De Heer De Bussy werd in deze zaak door de N.Z.A.V. gesteund door een renteloos voorschot.

Nog was deze boekhandel te Pretoria niet geopend of het Bestuur kreeg het bericht van de vestiging van een Nederl. Boekhandel te Pretoria door de Maatschappij ‘Nederland’ te 's Gravenhage, terwijl aan den anderen kant de firma Jac.Dusseau van Amsterdam, die sedert 1894 een boekhandel te Kaapstad geopend had, mededeelde dat ze voornemens was in de eerstvolgende maanden een filiaal te Pretoria te vestigen, zoodat er nu opeens drie Nederl. boekhandels te Pretoria zouden zijn in plaats van een. Als ze nu maar elkander niet dooden.

De pogingen van de N.Z.A.V. om het studeeren van Zuidafrikaners aan Nedl. hoogescholen te vergemakkelijken - gematriculeerden van de Cape-University worden aan Engelsche, Schotsche, Duitsche hoogescholen, doch niet aan Nederlandsche toegelaten - werden tot hiertoe door geen gunstigen uitslag bekroond. Inmiddels gaan Engeland, Schotland en Duitschland voort de geëxamineerden van Cape-University tot zich te trekken en laat Nederland de kans voorbijgaan om de jonge Afrikaners, die voor een hooger opvoeding naar Europa komen, het geestelijk voedsel aan te bieden. Terecht zegt het verslag hierbij: ‘Dat is een feit en daarom moet men het gelooven. Maar als een geschiedschrijver het mededeelde, zou men geneigd zijn te meenen, dat hij ons een fabeltje op de mouw spelde’. Het is waarlijk onbegrijpelijk.

Ten slotte vermeldt het verslag de plechtige ontvangst van Dr. Leyds, Staatssecretaris van de Z.A.R. te Amsterdam; het zenden van een brief van gelukwenschen aan den nieuw benoemden President van den O.V., den Heer Steyn; van een brief van leedwezen over zijn aftreden aan den vroegeren President Reitz; het verzamelen van 17,000 fr. voor de gewonden in de ramp te Johannesburg den 19/2/96.

Het verslag bevat als bijlagen: 1^o de lijst van de leden van het Bestuur; 2^o die van de correspondenten, donateurs en leden; 3^o de raming van inkomsten en uitgaven; 4^o het stuk Aan het Engelsche Volk, door de N.Z.A.V. in vier talen uitgegeven den 8/1/96; 5^o een ander Aan onze Landgenooten; 6^o een derde Aan het Nederlandsche Volk om het op te wekken tot toetreding tot de N.Z.A.V.; 7^o verslag van het Bureau van Informatie; 8^o Rede van den Heer G.A.A. Middelberg, Directeur van de Nederl, Z.A. Spoormaatschappij over de vraag: Is emigratie van Nederlanders naar Zuid-Afrika wenschelijk en zoo ja, onder welke conditie? op het congres van de Nederl. Vereeniging voor Zuid-Afrika, gehouden te Pretoria op 27/9/96; 9^o brief van den Minister van Binnenlandsche zaken aan de N.Z.A.V.; 10^o het verslag van bestuurders van het studiefonds voor Zuidafr, studenten over het jaar 1895; 11^o de rekening en verantwoording van het studiefonds; 12^o het reglement van de stichting. Het studiefonds voor Zuidafrikaansche studenten.

Het verslag bevat ook eene kaart van Zuid-Afrika.