Nederlandse Letterkunde. Jaargang 6

[p. 272]

Periodiek

Bzzlletin 30 (2001) 277 is een themanummer over de Middeleeuwen nu. De invalshoeken zijn breed en interessant: Joris van Groningen schrijft over beeldvorming in ‘Lekker vies eten en veel zuipen en rondparen in de blubber. Het succesverhaal van de middeleeuwen’ (goede titel) en Olaf Zwetsloot legt lijnen van de troubadours tot aan hedendaagse dichters en rappers: ‘Literatuur, emancipatie en engagement. Van volkspredikers tot Ice T en Ilja Leonard Pfeijffer’: matige titel maar een interessant stuk, waarin de sociale relevantie van de rap ruime en terechte aandacht krijgt. Verder in dit nummer: Willem Kuipers heeft ‘de computer’ als literair-historisch instrument ontdekt. De aanhalingstekens zijn van hem. De belegen toon ook: hij pleit voor een ‘digitaal deltaplan voor de literatuur van het verleden’.

Dietsche Warande & Belfort (2001) 2 is niet echt sprankelend. Ivo Michiels, Hans Magnus Enzensberger, gedichten van Gert de Jager, het is allemaal vooral zo degelijk. ‘Zestien fabels voor Claude’ van Wayne Koestenbaum springt er uit, mede dankzij de fraaie vormgeving.

De gids 164 (2001) 4 kondigt trots een nieuwe novelle van Hafid Bouazza aan. Verder in dit nummer onder andere de tekst van de inaugurele rede van René Boomkens die hij in Groningen uitsprak bij de aanvaarding van zijn hoogleraarschap sociale en cultuurfilosofie. De gids 164 (2001) 5 staat vol met nieuwe poëzie van grotendeels bekende namen.

In Liter 4 (2001) 16 een gesprek met, en werk van Lloyd Haft. Besprekingen van Gert-Jan Segers, Harmen Wind, Willem Jan Otten en Jan Fokkelman.

In Literatuur zonder leeftijd 15 (2001) 54 krijgt Wilbert Smulders het weerwoord dat men had kunnen zien aankomen. Hij had een scheiding aangebracht tussen jeugd- en volwassenenliteratuur. Dick Schram en Harry Bekkering zijn het er niet mee eens en laten dat zien aan de hand van een hoop voorbeelden. In het volgende nummer verwacht ik de uitleg van Smulders, want dat de twee genres institutioneel gescheiden lijken, heb ik niet overtuigend tegengesproken gezien.

In Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman 24 (2001) 1 onder meer een interessant stuk van Bart Wijmans over de gnosis van Ludeman, een gewezen schoenlapper die zijn geld verdiende als alternatief geneesheer. De auteur laat zien dat Ludemans praktijken minder willekeurig waren dan zijn tijdgenoot Weyerman wilde doen geloven. Zijn theorieën waren wel degelijk consistent en kwamen niet uit de lucht vallen, maar

[p. 273]

sloten aan bij inzichten in verschillende vakgebieden. Het artikel sluit aan op dat van Frank van Lamoen met levensfeiten en andere informatie over Britta Beier, Willem van Swaanenburg en de niet bij voornaam genoemde Ludeman, die in opspraak kwamen door hun ménage-à-trois.

Ons erfdeel 44 (2001) 2 besteedt aandacht aan de monarchie. Dat is zo'n idee dat beter lijkt dan het uitpakt want er wordt in kranten en weekbladen al zo vaak over nagedacht. Er staat een goed artikel in van Joke Linders over Joke van Leeuwen (al klinkt ‘Over leven en werk van -’ wel iets prematuur. Verder gaat A.L. Sötemann gestaag verder met zijn reeks ‘Dichters die nog maar namen lijken’. Deze keer is de beurt aan Marnix Gijsen maar erg enthousiasmerend is de verdediging niet: ‘Ook deze bundel is geen poëtische hoogstand’.

Queeste 8 (2000) 1 is een mooi nummer met filologisch ambachtswerk van J.P. Westgeest die laat zien dat ‘de Leidse lapidariumfragmenten’ uit een veertiende-eeuws handschrift over edelstenen waarschijnlijk van de hand van Jacob van Maerlant zijn en van A.M. Duinhoven die betoogt en poogt aan de hand van een nauwkeurige vergelijking te bewijzen dat de Mariken een verholen bewerking van de Beatrijs is, gemoderniseerd, verburgerlijkt en geseculariseerd. De bijdrage van Jacoba van Leeuwen valt op door haar contextuele benadering en de mooie verbanden die zij daarbij legt tussen wraak, rechtspraak en conflictbeheersing in middelnederlandse moralistisch-didactische teksten. Zij vraagt met recht om meer aandacht voor dit onderwerp.

Raster (2001) 93 is gebaseerd op een niet zo heel erg boeiend thema: de schaduwbibliotheek, over vergeten boeken, boeken die nog slechts titels lijken, als het ware. Maar de toon van de meeste bijdragen is geen lichte verontwaardiging over het onrecht de boeken aangedaan, maar van een enthousiaste zendingsdrang die sympathie wekt. J.H. de Roder schrijft over Alfred Kossman, Mariëtte Haveman over Ernst van de Wetering, Gerrit Krol over Sjklovski en Anthony Mertens over Willem van Maanen, om slechts enkele voorbeelden uit dit themanummer te noemen.

Spiegel der Letteren 42 (2000) 3-4 is een nummer vol inspirerende variatie. De lezer kan zich laten meevoeren van de middelnederlandse literatuur naar de twintigste-eeuwse en van boekwetenschap naar tekstinterpretatie, oftewel van Anna Bijns (H. Pleij) naar Stijn Streuvels (T. Sintobin) en van het boekenbezit van twee negentiende-eeuwse filologen (J. Pauwels) naar de liederen en refreinen van de zestiende-eeuwse drukker/dichter met de mooi allittererende naam Frans Fraet (E. Hofman).

TNTL 117 (2000) 1 begint met een inleiding door gastredacteuren E. van Boven, D. van der Poel en T. Streng, waarin zij een serie artikelen aankondigen over ‘gender en literatuurgeschiedschrijving’ die samen een over drie tijdschriftnummers gespreid ‘pleidooi voor integratie van genderstudies in de

[p. 274]

literatuurgeschiedschrijving’ zullen vormen. Een actueel onderwerp van gewicht, nu er een nieuwe literatuurgeschiedenis geschreven wordt. Harmina Joldersma en Toos Streng laten in de eerste twee artikelen uit de reeks zien dat genderbewustzijn bij onderzoekers van belang is voor de beantwoording van zeer uiteenlopende onderzoeksvragen. Verder in dit nummer een artikel van Cor van Bree over het Stadsfries en een kritische bijdrage over de nieuwe editie (op cd-rom) van Stijn Streuvels' De teleurgang van den waterhoek.

Tirade 45 (2001) 389. Van Voskuil begin ik wel een beetje genoeg te krijgen. Het boek is af, nu mag Van Oorschot wel ophouden die hype te voeden. Een ‘recensiewedstrijd’, daar wordt een mens niet vrolijk van. Maar niet getreurd: Guus Middag zet zijn Van Geel-alfabet voort. Ik vind de kruisverwijzingen eigenlijk nog het leukst: ‘Handje, Handjevol, Handvol: zie “pluk”.’ Het grootste deel van het alfabet bestaat uit mini-essays, in lengte variërend van 1 regel tot anderhalve pagina. Prachtig.

Verslagen & mededelingen van de koninklijke academie voor Nederlandse taal- en letterkunde 110 (2000) 3 bevat de verslagen van de lezingen en toespraken gehouden op de studiedag ‘Teksteditie Vlaanderen 2000’ die in april van vorig jaar gehouden werd. Daarin wordt onder meer de cd-rom ‘Stijn Streuvels, De teleurgang van den waterhoek’ voorgesteld, die in bovengenoemd nummer van TNTL besproken wordt.

Vooys 19 (2001) 1 is prachtig vormgegeven. De inhoud is, als altijd, wisselender. Degelijke stukken over het Revisor-proza en de tijdschriften Het Duitssche Boek en De weegschaal staan naast een wat stroef geschreven interview met Moses Isegawa en een interessant artikel over Randstad. Ingmar Heytze mag nog één keer (of nóg een keer) uitleggen wat hij met verstaanbaarheid bedoelt.

In Yang 37 (2001) 1 doet men weer zijn best het ongrijpbare te grijpen. Moeilijk is mooi, lijkt het credo. Soms zegt het me weinig, vooral wanneer men poëzie gaat lezen, soms wat meer, vooral wanneer de theoretische kant wordt opgezocht (door Geert Buelens, bijvoorbeeld). Voor de liefhebber, maar daar mikt men ook op.

‘Tijd’ is het centrale thema in De Zeventiende Eeuw 17 (2001) 2, waarin enkele bijdragen aan het jaarlijks congres van de werkgroep gebundeld zijn. De auteurs laten zien dat je met dit thema allerlei kanten op kunt. Vooral verrassend zijn de bijdragen van H.L. Houtzager over een experiment van Reinier de Graaf in zijn voortplantingsonderzoek waarmee De Graaf vooropliep in de contemporaine medische wereld en Matthijs van Otegem over de cruciale rol van predikanten in de (snelheid van de) verspreiding van opvattingen die in zeventiende-eeuwse pamfletten werden opgetekend. Hij geeft daarmee een nieuw antwoord op de vraag hoe snel pamfletten bij het grote publiek terecht kwamen.

Bertram Mourits

Simone Veld