Nederlandse Letterkunde. Jaargang 3

[p. 303]

Periodiek
Nelleke Moser
Bertram Mourits

De Achttiende Eeuw (1997, 2) is gewijd aan theater. Het nummer opent met een artikel van H. Gras en B. Pratasik, ‘Theateronderzoek in Nederland: een historiografische en bron-kritische verkenning aan de hand van Corvers Tooneel-aantekeningen, 1786’. Anna de Haas volgt met een bijdrage over het Frans-classicisme en het Nederlandse toneel tussen 1660 en 1730. Jan Konst stelt de poëtische gerechtigheid in de niet-bijbelse treurspelen van Claas Bruin (1671-1732) aan de orde (‘De schuld is zwaar, de straf rechtmatig’). Andere artikelen zijn van Marijke Jonker (‘Le Bruns Expression Générale et particulière (1698) en de achttiende-eeuwse acteur’); R. Rasch (‘Operatroepen in Amsterdam, 1750-1763’) en opnieuw B. Pratasik (‘De toneelgenootschapscultuur in Nederland rond 1800’). Tot slot laat Henny Ruitenbeek zien dat de negatieve uitlatingen van negentiende-eeuwse recensenten over classicistische treurspelen niet overeenstemmen met de cijfers die de repertoirelijsten uit die tijd laten zien: die treurspelen waren juist successtukken (‘Classicistische treurspelen voor negentiende-eeuwse ogen’).

Bzzlletin 254 (1998) is een themanummer over de Western, een genre dat - behalve in het werk van schrijvers uit het zuiden van de Verenigde Staten en natuurlijk in de film - vooral in post-modern werk van Brakman en Ferron aangetroffen wordt. Verder aandacht voor de Friese dichter Obe Postma in een artikel van Peter Swanborn.

In Dutch Crossing 21 (1997) 1 aandacht voor Ina Boudier-Bakker (Jane Fenoulhet, ‘Love, Marrriage and Disappointment’), Cyriel Buysse als vroege anti-kolonialist (Luc Renders) en de post-kolonialistische reisverhalen van H.C. ten Berge en Cees Nooteboom (Marian de Vooght)

In Filter (1997, 4) staat een recensie van de vertaling die W. Blok maakte van de Rubáiyát van Omar Khayyám naar de negentiende-eeuwse Engelse vertaling van Edward FitzGerald (door Harm-Jan van Dam).

De gids 161 (1998) 3 is een internationaal georienteerd themanummer over poëzie. Verder met essays over Paul Bogaert (W. Bronzwaer) en een wat bozige bespreking van Manon Uphoff (door Kees Bokweide).

De gids 161 (1998) 4 staat grotendeels in het teken van literatuuronderwijs. Meningen van onder andere Arnon Grunberg, Cyrille Offermans, Rene Boomkens, Xandra Schutte, Marjoleine de Vos. Verder schrijft Marc Kregting een essay over Tonnus Oosterhoff en vervolgt Kees Bokweide zijn serie over literatuur die hem niet bevalt (Gert-Jan van Exel).

Hermeneus (1998, 1) bevat een artikel van Vincent Hunink over de verwijzingen naar de oudheid in de poëzie van H.H. ter Balkt (‘Citroenen, ingekrast-

[p. 304]

heid en wijn. De Romeinen in de poëzie van H.H. ter Balkt’).

In Indische Letteren 13 (1998) 1 artikelen over Indië in het werk van Hella Haase (Peter van Zonneveld) en de wereld van Djongaja als inspiratiebron voor H.J. Friedericy.

In Literatuur (1998, 1) bespreekt M. Kroesbergen aan de hand van de correspondentie van Ter Braak en Du Perron hun mening over (de personages in) Les liaisons dangereuses (‘Erotiek en intellect’). Jan Konst laat zien dat Lukas Schermer met zijn toneelstuk Meleager en Atalante (1710) afwijkt van de gebruikelijke ‘poëtische gerechtigheid’ en onschuldige personages gebukt laat gaan onder een onontkoombare, fatale doem (‘De toorn der goden’). Lizet Duyvendak beschrijft de receptie van Hilda, een negentiende-eeuwse feministische best-seller (‘Honderd jaar “Hilda”’). Met deze roman pleitte Cecile Goekoop- de Jong van Beek en Dal voor een zinvol, werkzaam leven voor de vrouw. Zelf was ze vedette van de vrouwenbeweging en na haar echtscheiding correspondente in Parijs. Haar man was niet de enige die moeite had met de strekking van Hilda; recensenten probeerden de inhoud onschadelijk te maken door het boek voor te stellen als mislukte literatuur. Verder een interview van Jaap Goedegebuure met Oek de Jong over religie en mystiek, een artikel van Agnes Andeweg over de ‘Nieuwe Wilden’ en de Maximalen (‘Born to be wild? Nederlandse dichteressen in de jaren tachtig’) en onder meer een recensie van Saskia Raue, Een nauwsluitend keurs. Aard en betekenis van Den triumphe ende 't palleersel van den vrouwen (1514) (door Piet Franssen).

In Literatuur (1998, 2) schrijft Ton Anbeek over de poëtica van Arnon Grunberg (‘De kunst van het stennis maken’). Matthijs Smit bespreekt de receptie van de negentiende-eeuwse Engelse dichter-schilder Dante Gabriel Rossetti in Nederland (‘Schoonheid als een absolute macht’). Er is een interview van Joop Rosier met Enno Endt over Gorter, gevolgd door een artikel van Endt over Gorter (‘Gorters lyriek in zeven uitgaven onder twee titels’). Simone Veld geeft het verloop van een pamflettenstrijd aan het eind van de zeventiende eeuw weer, die aanvankelijk als onderwerp de kwaliteiten en eigenschappen van vrouwen had, maar zich gaandeweg toespitste op de kwaliteiten en eigenschappen van de deelnemers aan de discussie (‘In de clinch over vrouwelijke (on)deugd. Een pamflettenstrijd in de zeventiende eeuw’). In dit nummer staan recensies van H. Pleij, Dromen van Cocagne, Middeleeuwse visies over het volmaakte leven (door Piet Franssen); ‘Altijd maar bijeen blijven’. Brieven aan C.J.A. van Dishoeck, 1903-1929. Bezorgd door Leo Jansen en Jan Robert (door Lisa Kuitert) en Mireille Vinck-van Caekenberghe, Een onderzoek naar het leven, het werk en de literaire opvattingen van Cornelis van Ghistele (1510/11-1573), rederijker en humanist (door Jeroen Jansen).

In Maatstaf 48 (1998) 1 beproeft Redbad Rokkema een ‘poëtografie’ van Hans Lodeizen. Veel meer dan een voorloper van Vijftig blijkt hij een twijfelaar die zich met zijn ideeën over kunst en literatuur ergens tussen verlichting, romantiek en zijn dominante vader bevindt. In hetzelfde nummer aandacht voor Remco Campert in ‘Poëzie die als een jas met je meegaat / Remco Campert on the road’. (Piet Gerbrandy)

[p. 305]

Maatstaf 46 (1998) 2 vaart onder de vlag ‘Alchimie’. In dit nummer komen onder andere het beschouwende werk van K. Schippers (Janita Monna), de poëzie van Gerrit Kouwenaar (een gesprek met Kiki Coumans) en het vertalen van poëzie (Paul Gellings) aan de orde.

Madoc (1997, 4) is een themanummer gewijd aan ‘De wereld van het middeleeuwse kind’.

Neder-L (1998, 3b) bevat actuele informatie op het gebied van de neerlandistiek, over evenementen, vacatures, symposia, computercursussen en teksten op het internet. Ook een signalement van: Karel Bostoen, Bonis in bonum, Johan Radermacher de Oude (1538-1617), humanist en koopman (door Ben Salemans). Tot slot een taalkundige overweging (door Peter-Arno Coppen) en een mediëvistische column (door Willem Kuiper). Men kan Neder-L (gratis) ontvangen door een e-mailbericht te sturen naar [e-mail] met als boodschap: SUB NEDER-L uw-voornaam/voorletters uw-achternaam.

In Ons Geestelijk Erf (1997, 2) presenteren Herman Vekeman en Hendrik Schröder hun vondst van de bron van de eerste 296 regels van Arturs Doet, namelijk een gedeelte uit de gebedsinstructie De modo orandi van Hugo van Saint-Victor (‘De vertaling van het eerste kapittel van Hugo van Saint-Victors De modo orandi in Arturs Doet’). Zij bespreken naar aanleiding hiervan de aard en betekenis van deze beginregels ten opzichte van de rest van de roman, bieden een uitgave van de Latijnse tekst met een Nederlandse vertaling en vergelijken tot slot de Latijnse tekst met de Middelnederlandse versie. Verder in dit nummer een interpretatie van het vierde visioen van Hadewijch door Jacques Tersteeg (‘Met Hadewijch in de zevende hemel’) en een reactie van N. Miedema op Josephie Brefelds A guidebook for the Jerusalem pilgrimage in the late Middle Ages (‘Transforming textual material into numbers’).

Rhetorica (1997, 4) is een short-title catalogus van rhetoricale teksten gedrukt in Europa vóór 1500, samengesteld en ingeleid door J.J. Murphy en M. Davies. Er zijn verschillende indexen: chronologisch, op titel, op drukker, op plaats. Er is één Nederlandstalig werk bij: Van die konste van spreken ende van swighen (Gouda, bij Gerard Leeu, 1484/1485).

In TNTL (1997, 4) laat Herman Schaap zien hoe Henriëtte Roland Holst in de gedichtenbundel Opwaartsche wegen het thema van de klim naar de vrije maatschappij ook tot uitdrukking brengt in de compositie, beeldspraak en versificatie van de bundel (‘Het opstijgende akkoord des levens. Opwaartsche wegen van Henriëtte Roland Holst: stilistische, compositorische en ideologische aspecten’). J.P. Westgeest geeft een uitgave van de fragmenten van De naturen bloeme die J.A.A.M. Biemans in 1980 in Trier vond, met een inleiding over de plaats van deze fragmenten temidden van andere Naturen-bloeme handschriften. Robrecht Lievens presenteert een derde Middelnederlandse vertaling van de Visio Philiberti, vóór 1428 in de kringen van de Noordelijke Moderne Devotie gemaakt en berustend in de bibliotheek van Harvard University. Onder de besproken boeken zijn P. Obbema, De middeleeuwen in handen: over de boekcultuur in de late

[p. 306]

middeleeuwen (door H. Brinkman); E. Sjoer, Lessen over welsprekendheid: een typering van de retorica's van de eerste hoogleraren in de vaderlandse welsprekendheid in de Noordelijke Nederlanden (1797-1853) (door Jan Noordegraaf); M. Vinck-van Caekenberghe, Een onderzoek naar het leven, het werk en de literaire opvattingen van Cornelis van Ghistele (1510/11-1573), rederijker en humanist (door Lodi Nauta); A. Maljaars, Het Wilhelmus: auteurschap, datering en strekking: een kritische toetsing en nieuwe interpretatie (door Anneke Fleurkens); Frans Ruiter en Wilbert Smulders, Literatuur en moderniteit in Nederland 1840-1990 (door Jaap Goedegebuure) en Hans Anten, Het bekoorlijke vernis van de rede: over poëtica en proza van F. Bordewijk (door Reinold Vugs). Arie Jan Gelderblom bespreekt drie boeken over Bontekoes Journael ofte gedenckwaerdighe beschrijvinghe: een publicatie bij een tentoonstelling in het Amsterdamse Scheepvaartmuseum (door Karel Bostoen e.a.), een editie (door V.D. Roeper) en een descriptieve bibliografie met alle edities tussen 1646 en 1996 (door G. Verhoeven en P. Verkruijsse).

In TvL 2 (1997) 4, een themanummer over ‘Wetenschap en Literatuur’, besteedt Wiel Kusters aandacht aan de poëzie van Dick Hillenius.

In Zeeland (1998, 1), tijdschrift van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen, staat een artikel van Marco Goud, ‘“Mijn blond-omduind Zeeuwsch eiland”- P.C. Boutens en Zeeland’. Goud concentreert zich op die Zeeuwse gedichten van Boutens die nog niet zo bekend waren, doordat ze behoren tot de voorpublicaties of het ongepubliceerde werk. Aan de hand van deze gedichten komt onder meer het contact tussen Boutens en Jan Toorop aan de orde. Verder in dit nummer een uitvoerige bespreking van de dissertatie van C. Rooze-Stouthamer, Hervorming in Zeeland (ca. 1520-1572) (door Johan Decavele) en een recensie van de catalogus De P.C. Boutenscollectie van de Zeeuwse Bibliotheek te Middelburg, samengesteld en ingeleid door R.M. Rijkse, met bijdragen van B. Peperkamp en M. Goud (door F.F.X. Smulders).

De zeventiende eeuw (1997, 2) opent met een artikel van Ben Albach over het optreden van donkere spelers in het zeventiende-eeuwse toneel, gebruik makend van Amsterdamse schouwburg-rekeningen (‘Morianen en morendansen op het toneel van de Amsterdamse Schouwburg, 1648-1651’). J. IJsewijn besteedt aandacht aan een inmiddels vergeten Latijnse dichter van Vlaamse afkomst, Sidronius Hosschius (1596-1653), die tot ver in de negentiende eeuw Europese bekendheid genoot. Johan Verberckmoes schrijft over kluchtboeken in de Spaanse Nederlanden en I. van Hardeveld over Lodewijk Meijer als auteur van een in 1672 gepubliceerde Italiaanse spraakkunst. Saskia Stegeman laat zien dat het plan van Theodorus Janssonius van Almeloveen (1657-1712) voor een uitgave van geleerde vrouwen slechts een exponent van zijn algemene verzameldrang was. Volgens eigen zeggen geïnspireerd door de Haarlemse Elisabeth Koolaart en de Duitse Sibylla Wagenseil begon Van Almeloveen een catalogus van geleerde vrouwen aan te leggen, zoals hij over allerlei onderwerpen citaten en gegevens verzamelde. Een uitgave kwam er nooit, ook niet van de reeds samengestelde bundel gedichten van Koolaart, Wagenseil en Suzanna Pauwelsen, een nicht van Van Almeloveen.