Nederlandse Letterkunde. Jaargang 3

[p. 93]

Periodiek
Nelleke Moser
Thomas Vaessens

De achttiende eeuw (1997, 1) bevat de volgende artikelen: R. Bosch, ‘Willem Goedes droom uit 1807 over het Rotterdam van 1850’; R. Veenman, ‘Het dodengesprek in Nederland’; J. Rosendaal, ‘Een vrolijke wijsgeer en een braaf sansculot. Gerrit Paape in ballingschap (1787-1795)’ en N. Kerssebeeck, ‘“Wie zal de waerheyd beletten?” Pieter Corbeels, een geëngageerd drukker in Leuven en Turnhout (1755-1799)’.

Armada (1997, 8) is een themanummer over ‘Wereldpoëzie’. In verschillende essays worden vragen gesteld over de grenzen van nationale literaturen. Vertaalde poëzie, bloemlezingen, Poetry International: houden invloeden en bevruchting op bij de taalgrens? Ad Zuiderent gaat in ‘Elke dichter zijn eigen Charlotte Mutsaers’ in op de uitspraken als ‘de Nederlandse poëzie is de beste’ en ‘de Nederlandse poëzie stelt (in wereld-perspectief) niets voor’.

Het tweede Brakman Cahier (1997, 2) wordt gevuld door een studie van Bart Vervaeck over Brakmans Het godgeklaagde feest onder de titel Lijf en letter. een verkorte versie van Vervaecks proefschrift uit 1989.

Arjan Peters beantwoordt in Bzzlletin (248, 1997) de vraag waarom J.J. Voskuil onze grote soapschrijver is. Verder in dit nummer (thema: Soaps) een bijdrage van Ron Elshout over Soap en literatuur (‘Een glinstering in de duisternis’) en een bijdrage van Joris van Groningen over o.a. Herman Brusselmans in de wereld van film en tv (‘James Joyce is dood, meneer Guggenheimer’).

Canadian Journal of Netherlandic Studies (1996, 2) bevat een artikel van Sabine Vanacker over Du Perrons Het land van herkomst. Zij stelt zich de vraag of het in deze roman om een fictionele autobiografie gaat of om een autobiografische roman. Ook besteedt zij aandacht aan het genre van de autobiografie in relatie tot het literaire modernisme.

Literatuur (1997, 5) is een themanummer gewijd aan literatuur en onderwijs. Van Oostrom en Pleij houden een pleidooi voor een historische in plaats van esthetiserende benadering van oudere letterkunde (‘Middelnederlandse letterkunde op de middelbare school. Het doel is heilig - nu de middelen nog’). Als voorbeeld noemen ze de nieuwe methode Tekst in context. Het eerste deel, over Karel ende Elegast, is verzorgd door H. Slings. Het bevat een opmaak waarin tekst en informatie vervlochten zijn, af en toe een passage in facsimile, plaatjes en vragenlijsten. Verder in dit nummer beschrijft G. de Vriend de geschiedenis van het literatuuronderwijs van Siegenbeek tot heden in ‘“De meester mag niet dalen, de scholier moet klimmen”. Een geschiedenis van ambities en frustraties’. R. Agterberg gaat in vier artikelen in op de onderwijspraktijk, namelijk ‘Uitgevers reageren voorzichtig op nieuwe ontwikkelingen. Revolutie in litera-

[p. 94]

tuuronderwijs vindt nog weinig gehoor in de praktijk’, ‘Spelen of sterven in de klas’, ‘Havo 4 speurt in Literom naar de kortste recensies’ en ‘Internet als venster op de literatuur’. Ook R. Rijghard besteedt aandacht aan de praktijk (‘Geen Hooft, maar Shakespeare’). W. Poelstra beschrijft de ervaringen van twee auteurs die een school bezoeken, Hafid Bouazza en Jaap Scholten. Bij de recensies bespreekt L. Kuitert een drietal boeken over schrijfsters: E. Lockhorn, Geletterde vrouwen; R. Paasman, Levens in letters. Autobiografieën van Nederlandse schrijfsters; L. Keustermans en B. Raskin, Veel te veel geluk verwacht. Schrijfsters in Vlaanderen I. Schrijfsters over schrijfsters.

Lust en gratie (1997, 1) bevat essays over o.m. Marie Kessels (door Désirée Schyns), Maria van Daalen (door Y. Né) en Wanda Reisel (door Marja Loomans).

Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman (1997, 2) bevat een artikel over de achttiende-eeuwse vertaalpraktijk door A. Nieuwenboer (‘De Vrolijke reis van Gerrit Paape’). In 1796 verscheen anoniem de Vrolijke reis van een Engelschman, door Holland. Dit werk was een vertaling door Gerrit Paape, die echter niet het Engelse origineel gebruikt had, maar een Duitse vertaling daarvan. Niet alleen de titel en de titelprent heeft Paape aan de Duitse versie ontleend, ook zijn er tekstuele overeenkomsten tussen de Nederlandse en de Duitse tekst. Toch heeft Paape de tekst grondig onder handen genomen: positieve passages, zoals over de Hollandse properheid, breidde hij (met een ironische ondertoon) uit tot drie hoofdstukken, terwijl hij negatieve opmerkingen verminderde of wegliet. Hij voegde beschrijvingen van bezienswaardigheden toe, waardoor het werk meer het karakter van een reisgids dan van een reisverslag krijgt. Ook verwees hij vaak naar de contemporaine Nederlandse politiek. Verder in dit nummer: A.J. Hanou, ‘Urk of Babel, Revolutionairen in Paapes De knorrepot en de menschenvriend (1797)’ en F. Wetzels, ‘Schoolmeesters en schoolmeesteressen in Breda’.

In De nieuwste tijd (1997, 8), een themanummer over literatuur en nieuwste geschiedenis, wordt gediscussieerd over Ruiter en Smulders, Literatuur en moderniteit. Ton Anbeek en Wessel Krul geven een kritische reactie op het boek, waarna Ruiter en Smulders de kans krijgen om te reageren op die reacties. Verder draagt Frank de Vree bij met ‘enkele gedachten over de verhouding tussen literatuur en geschiedenis’ (‘Waarheid en verbeelding’) en Herman de Liagre Böhl schrijft ‘Over fragmentisme en detaillisme in de biografica’.

Ons erfdeel (1997, 4) opent met een bijdrage van Ad Zuiderent over de poëzie van Herman de Coninck: ‘Balancerend tussen Toon Hermans en Hans Faverey’. Verder in dit nummer korte essays over het werk van Marcel Möring (door Daan Cartens) en Dirkje Kuik (door Geert van Istendael). Thomas van den Bergh besteedt aandacht aan het Nederlands cabaret (‘De grote vlucht in taal’) en Marita Mathijsen draagt bij met ‘De kameleontische neerlandicus’, een pleidooi voor de neerlandistiek.

De Parelduiker (1997, 3) bevat een artikel over de ongepubliceerde liefdeslyriek van Gorter, die zich vooral liet inspire-

[p. 95]

ren door zijn buitenechtelijke geliefde Jenne Doorenbos (F. Smulders, “Gij zijt het Leven voor mij en de Dood”). De boze brieven van Nescio aan de Bond Heemschut, waarin hij zich beklaagt over menselijke ingrepen in het landschap, staan centraal in een artikel van M. Verhoeff (‘“Wat gebeurt hier eigenlijk?” Nescio als natuurbeschermer’). Sj. van Faassen besteedt aandacht aan de reacties in het tijdschrift De Gemeenschap op de Spaanse burgeroorlog in ‘“De blinde partijzucht dooft het menschelijk mededoogen”’. A.P. Dekker doet verslag van een bezoek aan C.O. Jellema (‘“Dichter bij wie ik ben”’). In de rubriek ‘Op laag water’ tenslotte gaat P. de Bruijn in op de werkzaamheden die Gerrit Achterberg voor het Bureau voor dialectonderzoek van P.J. Meertens verrichtte en de invloed daarvan op Achterbergs poëzie.

In Tirade (1997, 2-3) staat de lezing afgedrukt die Frank Willaert hield op de Studiedag Literatuurgeschiedenis van de Nederlandse taalunie 1997: ‘Bestaat de Middelnederlandse letterkunde?’.

Hidde Bulthuis stelt in Tirade (1997, 4) de bewondering van Dirk Coster voor Dostojewski aan de orde (‘Van kwaad tot erger’). Bulthuis laat zien hoe Coster zijn worsteling met het Christendom omzette in een (tijdelijk) geloof in de ideeën van de Rus.

In TNTL (1997, 3) uit J.W. Klein kritiek op de door A.M. Duinhoven voorgestelde reconstructie van de ontstaangeschiedenis van Karel ende Elegast. Volgens Klein kan een adequate reconstructie alleen verkregen worden door deze ook in omgekeerde volgorde weer op de tekst toe te passen (‘Bijdrage tot een re-reconstructie van de Karel ende Elegast’). G.R.W. Dibbets besteedt aandacht aan de genese van Vollenhoves Poëzy (1686) en publiceert toevoegingen die hij in een manuscript ervan heeft aangetroffen (‘Vollenhoves “Aan de Nederduitsche schryvers” uitgebreid’). O. Praamstra perkt het corpus Indisch-Nederlandse letterkunde in door aanpassing van de criteria (‘De omstreden bloei van de Indisch-Nederlandse letterkunde’). Het nummer bevat recensies van de volgende boeken: J. Verbij-Schillings, Beeldvorming in Holland. Heraut Beyeren en de historiografie omstreeks 1400 (R. Stein); Het handschrift Jan Phillipsz., ed. H. Brinkman (G. Warnar); R. van Stipriaan, Leugens en vermaak. Boccaccio's novellen in de kluchtcultuur van de Nederlandse renaissance (J. Konst) en O.S. Lankhorst en P.G. Hoftijzer, Drukkers, boekverkopers en lezers in Nederland tijdens de Republiek. Een historiografische en bibliografische handleiding (H. Brouwer).

Odile Heynders draagt aan TvL (1997, 3) bij met een cultuurhistorische vergelijking van twee disciplines: de Nederlandse literatuur- en architectuurkritiek. Op beide terreinen doet zich, volgens Heynders, een zelfde probleem voor: dat van repressie van poststructuralistische inzichten. In de rubriek ‘Debat’ discussiëren Douwe Fokkema, Frans-Willem Korsten en Anja de Feijter over de inaugurele rede van De Feijter.

De zeventiende eeuw bevat de teksten van lezingen die gehouden zijn op het door de Werkgroep Zeventiende Eeuw georganiseerde congres ter herdenking van de Vrede van Münster (Nijmegen en Kleef, augustus 1996). De artikelen over letterkunde hebben een plaats gekregen onder de thema's ‘Beeldvorming Nederland-Spanje en de oorlog met Spanje’ en

[p. 96]

‘De viering van de Vrede van Münster’ (M. Meijer Drees, ‘De beeldvorming Nederland-Spanje voor en na de vrede van Münster’; E.K. Grootes, ‘Liedjes over de Tachtigjarige Oorlog’; H. Duits, ‘Vondel en de vrede van Münster: ambivalente gevoelens’; M.B. Smits-Veldt, ‘De viering van de Vrede van Münster in Amsterdam: de dichters Geeraardt Brandt en Jan Vos bevestigen hun maatschappelijke positie’; M. Spies, ‘De Vrijheid in de “Olyf-Krans der Vreede” (1649)’; L.P. Grijp, ‘Muziek voor Münster; muziek en liederen gemaakt ter gelegenheid van de Vrede van Münster’. Andere artikelen zijn gewijd aan de geleerde, Neolatijnse kringen (H. Bots, ‘De vrede van Münster en de Republiek der Letteren’ en C.S.M. Rademakers ss.cc, ‘Oorlog en vrede in de neolatijnse literatuur in de Noordelijke Nederlanden rond 1648. Dichters, redenaars en geleerden’) en aan religieuze literatuur (W. Heijting, ‘Protestantse bestsellers in de Republiek rond het midden van de zeventiende eeuw’ en P. Begheyn S.J., ‘Uitgaven van jezuïeten in de Noordelijke Nederlanden 1601-1650’).