Nederlandse Taalkunde. Jaargang 1

[p. 165]

Signalementen

Etymologisch dialectwoordenboek

Onlangs verscheen het Etymologisch dialectwoordenboek van prof. dr. A.A. Weijnen. Het boek is niet alleen bedoeld voor de vakgenoten, maar wil ook een vraagbaak zijn voor de niet-vakgeleerde die belangstelling heeft voor de etymologische verbanden van dialectwoorden.

In eerste instantie worden de desbetreffende woorden vergeleken met woorden in andere talen waarmee de lezer in de ogen van de auteur (enigszins) vertrouwd is: Duits, Engels en Frans, in mindere mate ook Latijn en Grieks en, voor een aantal lezers, Fries en Russisch. Van de moderne talen worden bij voorkeur de hedendaagse vormen genoemd, aangezien die juist het gevoel van herkenning geven. Vaak worden echter ook de oudere vormen gegeven als daarmee bepaalde klankverschijnselen, zoals bijvoorbeeld umlaut, worden verduidelijkt.

Het boek bevat een inleiding, een lijst met taalkundige termen, een lijst met afkortingen, een literatuurlijst met uitvoerige titels en een met afgekorte titels, een piepklein lijstje met archiefmateriaal, en een korte lijst van gebruikte tekens. Daarna volgt het (alfabetische) woordenboek. Over dat woordenboek-gedeelte wil ik één opmerking maken. Deze betreft een fout die de lezer waarschijnlijk alleen bij toeval zal ontdekken. Het woord stözje ‘étage’ zal tsözje moeten zijn, aangezien het bij de woorden met een t is opgenomen, en wel tussen tsarlie en tsumtig Het boek wordt afgesloten met een register van Nederlandse dialectwoorden die niet als trefwoord zijn opgenomen en die vergezeld gaan van het lemma van het artikel waarin men het woord kan vinden.

Bibliografische gegevens: A.A. Weijnen, Etymologisch woordenboek. Assen, Van Gorcum & Comp, 1996. 300 p. ing. ƒ 65,- ISBN 90 232 2967 3

Jan Nijen Twilhaar

Schrijfwijsheden

Waar moet ik in deze constructie de aanhalingtekens zetten, voor of na de punt? Hoe moet ik het koppelteken (soms: de koppeltekens) plaatsen in dit woord? Dit zijn een paar vragen waarvoor ik naar de kast loop om de Schrijfwijzer van Jan Renkema te pakken. Bijna altijd krijg ik antwoord op mijn vraag en velen zullen met mij kunnen beamen dat zij niet vaak misgrijpen als ze iets in deze handige schrijfhulp willen opzoeken. Onlangs werd het 300.000ste exemplaar van dit boek verkocht en naar aanleiding daarvan werd de bundel Schrijfwijsheden. Visies op taal en taaladvies samengesteld, waarin 37 deskundigen het taalgebruik en de taaladvisering in Nederland en Vlaanderen belichten.

Het boek bevat een inleiding van Ted Sanders en Peter Smulders. De auteurs die dan volgen, zijn onder te verdelen in drie groepen. De eerste groep wordt gevormd door de taaladviseurs zelf in de afdeling I Taaladviezen: oplossingen voor taalgebruiksproblemen, waarin zij in twee rubrieken een indruk geven van de laatste stand van zaken in de taaladviespraktijk: 1. Directe antwoorden van de taaladviseur, en 2. Alternatieve oplossingen. De tweede

[p. 166]

groep is die van de taalonderzoekers. In II Taaladviezen ter discussie plaatsen zij in twee rubrieken kritische kanttekeningen bij het verschijnsel taaladvisering of bij concrete adviezen: 1. Normen voor taalgebruik, en 2. Creatief taalgebruik. De derde groep bestaat uit een aantal bekende Nederlanders en Vlamingen. In III Het fundament van taaladviezen houden zij zich bezig met de vraag waarop die fundamenten zijn gebaseerd en dat gebeurt in de twee rubrieken 1. Lees- en schrijfonderzoek, en 2. Onderzoek naar taalstructuur. In het vierde en laatste gedeelte is de positie van taaladviezen in de maatschappij aan de orde: IV Taaladviezen in de maatschappij, dat ook uit twee rubrieken bestaat: 1. Zakelijk taalverkeer, en 2. Andere toepassingsgebieden.

Het bijzondere van dit boek is dat het taalgebruik wordt belicht vanuit verschillende invalshoeken, waarbij ook de onderzoeker aan het woord komt die met kritische vragen komt en nieuwe antwoorden geeft. Door deze aanpak is een veelzijdige bundel ontstaan die veel lezers zal kunnen boeien.

Bibliografische gegevens: Ted Sanders en Peter Smulders (red.), Schrijfwijsheden. Visies op taal en taaladvies. Den Haag, Sdu Uitgevers, 1996. 304 p. ing. ƒ 29,90 ISBN 90 12 082412.

Jan Nijen Twilhaar

Voortgang

Van Voortgang. Jaarboek voor de neerlandistiek verscheen deel XV, 1995. In deze bundel van bijna driehonderd pagina's worden verschillende onderwerpen uit de neerlandistiek belicht. Het boek wordt ingeleid door René Veenman met een artikel over de grote populariteit van de epigrammen van Martialis in Nederland gedurende de zestiende en zeventiende eeuw. Marianne Peereboom gaat in haar bijdrage in op dichteressen uit de zestiende en zeventiende eeuw die zijn vergeleken met de Griekse dichteres Sappho. Het artikel van Lennert Ras en Leonie Tielen behandelt het motief Johannes de Doper in het Rederijkerstoneel en de beeldende kunst in de eerste helft van de zestiende eeuw. In de bijdrage van R.A. Naborn maken we kennis met de etymologische methoden die de zestiende-eeuwse geleerde Becanus hanteerde. Pieter van Reenen gaat in zijn artikel onder meer in op het tijdstip waarop de huus/hoes-isoglosse in Overijssel is ontstaan. G.C. Zieleman geeft een andere interpretatie van Constantijn Huygens' gedicht ‘Twee ongepaerde handen op een Clavecimbel’. De bijdrage van H. Duits gaat over Thomas Asselijns treurspel De dood van de graaven Egmond en Hoorne als reactie op de herroeping van het Edict van Nantes in 1685. G.R.W. Dibbets behandelt Petrus Francius' Voorrede uit 1699. J.D.F. van Halsema analyseert in zijn artikel de teksten waarin Albert Verwey zich heeft uitgelaten over de Boerenoorlog. De bijdrage van Ad Zuiderent gaat over beeldgedichten en muziekgedichten. Het laatste artikel gaat in op muziek als interieur in Peter Ghyssaerts Cameo.

Het boek is te bestellen bij de Faculteit der Letteren van de Vrije Universiteit, De Boelelaan 1105, NL-1081 HV Amsterdam en kost ƒ 35,-(exclusief verzendkosten).

Jan Nijen Twilhaar

Instructieve teksten

Enige tijd geleden verscheen het handboek Instructieve teksten van de hand van Fons Maes, Nicole Ummelen en Hans Hoeken. Instructieve teksten zijn er in verschillende soorten. De meeste horen bij produkten (huishoudtoestellen, geneesmiddelen), andere beschrijven handelingen waar geen produkt aan te pas komt (routebeschrijvingen, werkinstructies). Aan de hand van praktijk-

[p. 167]

voorbeelden en op basis van een overzicht van recente literatuur geven de auteurs een overzicht van problemen en oplossingen bij het ontwerpen van bruikbare instructieve teksten.

Het boek bestaat uit zeven hoofdstukken. In het eerste hoofdstuk wordt ingegaan op het onderwerp instructieve teksten. Het tweede hoofdstuk gaat over instructieve teksten en gebruikers. In de daaropvolgende drie hoofdstukken komen verschillende soorten instructieve teksten aan bod: gebruiksaanwijzingen, software-handleidingen en bijsluiters. Daarnaast gaan de auteurs in op het belang van evaluatie-onderzoek (hoofdstuk 6) en effectonderzoek (hoofdstuk 7).

Het boek is bestemd voor studenten communicatie en taalbeheersing en voor mensen die in de professionele schrijfpraktijk werkzaam zijn.

Bibliografische gegevens: Fons Maes, Nicole Ummelen en Hans Hoeken, Instructieve teksten. Analyse, ontwerp en evaluatie. Bussum, Coutinho, 1996. 256 p. ing. ƒ 44,50 ISBN 90 6283 005 6.

Jan Nijen Twilhaar

Language and cognition 5

Onlangs verscheen Language and cognition 5. Yearbook 1995 of the research group for Theoretical and Experimental Linguistics of the University of Groningen, Het boek bevat zestien artikelen over diverse onderwerpen binnen de taalkunde.

De bundel wordt ingeleid door Werner Abraham met het artikel Morphological Case: No need for Functional Projection in German. Roelien Bastiaanse, Roel Jonkers en Uke Moltmaker-Osinga onderzoeken de Aspects of lexical verbs in the spontaneous speech of agrammatic and anomic patients. Gosse Bouma, Rob Koeling, Mark-Jan Nederhof en Gertjan van Noord geven een Grammatical Analysis in a Spoken Dialog System. Erik Fudge en Dicky Gilbers zijn van de partij met On the Underlying Vowel in Stuk. Er is een bijdrage van Jack Hoeksema en Henny Klein: From comparative to adverb of degree: Dutch even. Edith Haan verdiept zich in de Parsing Embedded Wh-Questions in Dutch. Brigitte Kampers-Manhe richt zich op het Frans in haar artikel Postverbal Subject in French Subjunctive Clauses: a Case of Stylistic Inversion? Andreas Kathol houdt zich bezig met The Syntax of Wh-Quantifier Retrieval. De titel van Jan Kosters bijdrage luidt: Saussure Meets the Brain. Het artikel van Monique J.A. Lamers gaat over Parsing Dutch Sentences: Ambiguity Resolution. Sjaak de Meij houdt zich bezig met Monotonic phasal adverbials. Het artikel van Paulien Rijkhoek gaat over Result Clauses and Conjunction. Rick Ruhland gaat in op Frequency analyses in language development. Hotze Rullmann en Jan-Wouter Zwart leveren een bijdrage met On Saying Dat. Victor Sánchez Valencia heeft het over Quantifiers in Natural Language: A non-existence result. Ron van Zonneveld sluit de bundel af met zijn artikel Expletives as Core Syntax.

Bibliografische gegevens: Roel Jonkers, Edith Kaan en Anko Wiegel (red.), Language and cognition 5. Yearbook 1995 of the research group for Theoretical and Experimental Linguistics of the University of Groningen. Groningen. Rijksuniversiteit Groningen, 1996. 226 p. Er werd geen prijs vermeld. Het boek is te bestellen bij Secretary Department of General Linguistics, S. Looyenga, P.O. Box 716, 9700 AS Groningen.

Jan Nijen Twilhaar