Nederlandse historische bronnen 6

71
Den Haag, 29 mei 1936

Nini zal het mij wel ten goede houden, dat ik mijn lettre du château ditmaal aan u schrijf. Mijn oogen vallen dicht en ik wil u toch nog een enkel woord schrijven over het verloop van zaken gisterenavond. Maar dan toch eerst een woord van zeer hartelijken dank aan u beiden voor de uiterst genoegelijke dagen welke ik op IJsselvliedt mocht doorbrengen. Ik heb er zoo volop van genoten en u beider hartelijkheid en trouwe vriendschap weer zóó gewaardeerd.

Ik viel gisterenavond kwart voor tienen midden in een zeer verwarde discussie. Van Schaik ijverde er zeer voor, dat Colijn²³⁹ aanstonds ontslag zou vragen. Enkele anderen vielen hem bij, maar ten slotte werd toch mijn advies gevolgd dat Colijn voorloopig niets spontaan zou doen. Ook Oud, die aanvankelijk weifelde, was het ten slotte daarmede eens. Mijn hoofdbezwaar tegen een spontane ontslagaanvrage nu was, dat het publiek daarin eene erkenning van schuld zou

239 ARA, Archief Van Schaik, inv. nr. 43; zie ook Dagboek X van P.J.M. Aalberse sub 31 mei en 3 juni 1936 (Particulier archief Aalberse). Colijn dreigde in opspraak te komen door zijn relatie met een Duitse callgirl, H. Schultze, die als vluchtelinge en journaliste bij hem geïntroduceerd was. De officier van justitie in Amsterdam bracht de zaak op 9 mei 1936 bij minister Van Schaik ter sprake, die op 14 mei een bevredigend gesprek met Colijn had. Later werd bekend dat Colijn toen verzwegen had, dat hij op 11 mei op zijn departement een borgstelling voor Schultze ad £2000 ondertekend had. Deze borgstelling versterkte de geruchten over Colijn nog (zie verder brief 73).

[p. 136]

zien, schuld namelijk óók aan moreele tekortkomingen van Colijn. Voor anderen gold meer dat bij een spontane ontslagaanvrage een politieke chaos zou ontstaan. Een kabinet-Colijn zonder Colijn zou onbestaanbaar zijn, zoodat een ontslag-Colijn zou beteekenen een ontslag van het geheele kabinet, en dat zonder dat er een politiek conflict met de volksvertegenwoordiging aanwezig is en dus geen natuurlijke oplossing van dat conflict, door de aanwijzing van een nieuwen kabinetsformateur en de vorming van een nieuw kabinet, te vinden zou zijn. In ieder geval is de beslissing uitgesteld tot woensdag aanstaande²⁴⁰, óók omdat collega Deckers gisterenavond op het appel ontbrak. Wordt er inderdaad een relletje van gemaakt in de pers of in de Kamer, dan kan Colijn in de Kamer een uiteenzetting geven en afwachten of daar een motie van afkeuring wordt voorgesteld en aangenomen. Hij gaat nu woensdagmiddag naar Hare Majesteit, hetgeen hij mijns inziens al veel eerder had moeten doen. Colijn is onder een hoedje te vangen en geheel zijn stuur kwijt.

Over de zaak-Ries²⁴¹ zal ik maar geen bijzonderheden verder schrijven. Dat is alles te vies en te onsmakelijk. Men noemt dergelijke aberraties nu ‘riestafelen’.

Van Starkenborgh belde mij zooeven op, of hij met zijn vrouw mij morgen kan spreken naar aanleiding van de hem heden door Colijn gedane offerte²⁴² (Colijn, die zich gisterenavond al als demissionnair beschouwde, schijnt dus toch nu de benoeming te willen doorzetten. Ik kan er geen touw aan vastknoopen!). Van Starkenborgh wil u ook gaarne spreken. Misschien kan dat wel, als ge dinsdag in de stad komt.

Vanmorgen met den trein van 9 uur naar het Loo en om 6 uur terug. Ik heb Hare Majesteit tien minuten gezien²⁴³ en had met hoogstdezelve geen andere conversatie dan dat ik gelegenheid had Hare Majesteit te vragen, of het séjour te Amsterdam niet te vermoeiend was geweest!! Dáárvoor is een minister een heelen dag kwijt!

Maar nu genoeg. Ik moet met spoed naar bed.

240 3 juni 1936.

241 De thesaurier-generaal L.A. Ries was net gearresteerd wegens homoseksuele praktijken met jonge mannen (zie het slot van brief 72).

242 Hier wordt verwezen naar het gouverneur-generaalschap van Nederlands-Indië. De Vries, Herinneringen Heldring, 1165-1167 en 1178.

243 De Graeff ontmoette de koningin tijdens de presentatie van de Roemeense gezant Pella.