Nederlandse historische bronnen 6

[p. 134]

70
Den Haag, 4 mei 1936

Recht hartelijk dank voor uw hedenmorgen ontvangen schrijven en voor enkele daaraan voorafgegane brieven. Uwe beschrijving van uwe ervaringen met den minister van staat²³⁴ heeft mij geamuseerd, doch in meerdere mate geërgerd. Ik verheug er mij bij voorbaat op er mondeling meer over te vernemen.

Wat dit laatste betreft, héél gaarne kom ik u beiden op IJsselvliedt bezoeken, maar het is misschien nuttig u nu reeds mede te deelen, dat ik 7 dezer naar Genève vertrek. Hoe lang ik daar blijven zal, laat zich nog niet zeggen. Ik hoop met een week weer terug te zijn. Verder ben ik aan huis gebonden van 22-25 dezer. Overigens ben ik deze maand gaarne ter beschikking.

In een particuliere correspondentie met Sandler heb ik van mijn groote bezorgdheid over den loop van zaken blijk gegeven, in het bijzonder wat betreft de positie van den Volkenbond tegenover de Italiaansch-Abessijnsche kwestie, en in verband daarmede onze positie tegenover den Volkenbond. Ik heb daarom gesuggereerd een onderlinge bespreking tusschen mijn Scandinavische collega's (Finland inbegrepen), waaraan ook Madariaga en Motta zouden kunnen deelnemen. Zelf zou ik er om verschillende redenen de voorkeur aan hebben gegeven te Kopenhagen bijeen te komen, maar Sandler cum suis prefereerden Genève. Wij zullen nu daar 9 en 10 dezer confereeren²³⁵ om Munch houvast te geven ten aanzien van zijn houding in den 11 dezer bijeenkomenden Conseil. Mogelijk volgt kort daarop een bijeenkomst van het comité van XVIII²³⁶ en zal het nuttig zijn - hetgeen eerst ter plaatse kan worden beoordeeld - dat de verschillende ministers van buitenlandsche zaken daaraan persoonlijk deelnemen. Zoo ja, dan moet ik eenige dagen langer te Genève blijven. Ik wil daar ook een onderhoud hebben met Eden over den gang van zaken in het Verre Oosten, Pabst seint daarover zeer alarmeerend²³⁷.

Colijn heeft u een verkeerde voorstelling gegeven ter zake van een mogelijke garantie van onze grenzen door de groote mogendheden. Dáárvan is geen sprake. Maar wèl is hier als eene mogelijke oplossing de gedachte gerezen dat bij een eventueel nieuw Locarno-verdrag èn België èn wij daarbuiten zouden blijven, en dat de groote mogendheden onderling zouden overeenkomen dat bij zulk een verdrag de casus foederis niet alleen aanwezig is, wanneer bijvoorbeeld de Duitschers de Fransche grenzen schenden, maar ook reeds wanneer zij de Belgische of

234 H.A. van Karnebeek, die Berlijn bezocht had.

235 De Graeffs verslag van deze bijeenkomst bevindt zich op BZ, Archief dossiers A-194/310. Zie ook Medlicott, Documents II, XVI, nr. 316, en G. van Roon, Kleine landen, 187-189.

236 Het comité van XVIII, dat de Volkenbond had ingesteld in verband met de Italiaanse oorlog tegen Ethiopië, stond onder voorzitterschap van De Vasconcellos.

237 Van der Wal, Herinneringen De Jonge, 360-361 en 446-448.

[p. 135]

Nederlandsche grenzen overschrijden. Dat is geheel iets anders dan eene garantie door de groote mogendheden van onze grenzen. Zoo zal bijvoorbeeld een schending van onze grenzen door Duitschland den Engelschen of Franschen geen recht geven om ons te hulp te komen. En België en wij zullen onze eigen grenzen verdedigen en vreemde troepen alleen toelaten, als wij zelven om assistentie mochten vragen.

Eenig voorstel hebben wij den grooten mogendheden niet gedaan en zullen wij ook niet doen. Alleen heeft Starkenborgh de bewuste gedachte als een persoonlijken inval geventileerd bij een vertrouwensman van den Belgischen koning en bij Van Langenhove²³⁸. Dáár viel de gedachte voorloopig in goede aarde; de Belgische regeering zou ook liever buiten een nieuw Locarno blijven, maar de Belgische Generale Staf hecht zéér aan een verdragsverplichting van Engeland om België in voorkomende gevallen te helpen. Verder doe ik er niets aan: de Belgische regeering is op deze oplossing geattendeerd en het staat aan haar, als Locarno-partij, om er desgewenscht verder gevolg aan te geven.

238 De Visscher, Documents diplomatiques belges, IV, nrs. 70 en 75, en het in noot 229 genoemde artikel. De vertrouwensman van koning Leopold III was R. Capelle.