Nederlandsch Museum. Vierde Reeks. Jaargang 2

[p. 62]

Boekbeoordeeling.

Verzamelde Werken van Multatuli, voorafgegaan door studiën over zijne werken door M.C. Vosmaer. Eerste, naar tijdsorde gerangschikte uitgaaf, bezorgd door zijne weduwe. Tweede druk. Amsterdam. Uitgevers - Maatschappij ‘Elsevier’. Voor België Ad. Hoste te Gent.

Multatuli's wensch, bij het sluiten van den Max Havelaar: ‘Ik wil gelezen worden,’ werd vervuld; zijne voorzegging: ‘Ik zal gelezen worden,’ werd bewaarheid; hij werd gelezen door staatslieden, die verplicht zijn te letten op de teekenen des tijds... enz.; zijn koninklijk boek werd verslonden door velen, door duizenden, door tienduizenden, die zich allen aangegrepen gevoeld hebben, bij het lezen der laatste bladzijde van dat wonderbaar gewrocht; en allen hebben op beurt, die rilling door het lijf voelen loopen, die door Nederland voer, toen op eens deze forsche stem als een donder weerklonk te midden der stilte, waar de welgedane Hollanders zich lieten in wiegelen. Ja, Max Havelaar vond vele lezers. Maar of dit - althans in Vlaanderen - van den geheelen Multatuli mag gezegd worden, valt te betwijfelen. Thans, dat eene tweede oplaag van Multatuli's volledige werken het licht heeft gezien, is er nieuwe gelegenheid tot kennismaking met den geheelen, den veelzijzijdigen Multatuli, wien het laatste Congres, te Gent, hulde bracht als een der twee grootste Nederlandsche schrijvers onzer eeuw.

Zoo een tijd, dan schijnt ons de tijd, dien we beleven, een tijd van gisting der denkbeelden, geschikt om Multatuli te herlezen; want van hem ‘gaat een electrische stroom van de edelste gevoelens uit, van onbestemden, maar machtigen aandrang tot goed zijn, waar zijn, werkzaam zijn voor eigen ontwikkeling, en het heil onzer medemenschen,’ getuigt Dr. Polak; ‘de voortstuwende kracht zijner geschriften zal blijven werken, ook als elk zijner denkbeelden, dat voor verwezenlijking vatbaar is, reeds lang zal zijn verwezenlijkt.’ Op het oogenblik hebben we dien tijd nog niet achter den rug, en nog lang zal het duren vóór zijne droombeelden werkelijkheid zullen geworden zijn; maar in onzen tijd vaart door ons land een krachtige

[p. 63]

stroom ten voordeele van menschenrecht en menschenwelzijn. Wel, laten wij ons dan blootgeven aan den bezielenden invloed, die ons tegenwaait uit de Ideeën, de Minnebrieven, de Japansche Gesprekken, enz. Laat iedere bibliotheek de eereplaats inruimen aan de werken van dien gezalfden koning van het woord, eereplaats die zij er toch eens bekleeden moeten; de ontwikkeling van iederen individu en de bevordering van het algemeene welzijn zullen er veel door winnen.

H.M.

Lente- en Zomerlust; Liederen en Zangen van Jan Moruanx, met penteekeningen van Jan Verhas, Franz Courtens, H. De Beul en Theo Bogaert. - Dendermonde, Aug. De Schepper-Philips, 1892. - 196 blz.

Ik schrijf omdat ik gaarne schrijf,

verklaart Jan Moruanx (blz. 111);

Krans noch kruis wil ik bejagen,
Zelfs geen academie-stoel;
'k Schrijf uit louter welbehagen
Wat ik denk en wat ik voel!

(blz. 3), en elders (blz. 2):

Ieder kan geen Vondel zijn!

Dit vergemakkelijkt zeker de aannemelijkheid van ons oordeel: hooge dichterlijke vlucht is juist niet de hoofdhoedanigheid van dit boek!

Of de schrijver zijnen tuin of zijn pijpje bezingt, - of hij een ouden hond of een gestorven vogeltje herdenkt, - of hij een vers wijdt aan zijne echtgenoote, aan zijn slapend zoontje of aan een bevallig meisje, met of zonder bee om een zoentje, - of hij een winter-, een herders-, een klucht-, een lof-, een welkom-, een rouw-, een tafel- of een boerenlied rijmt, - altijd is zijn stijl - vloeiend, ja, maar - weinig verheven.

Soms wil hij wel eens ondeugend zijn, zooals b.v. (blz. 147) in den aanhef van Schaarbeek:

Gij zijt niet meer,

Gelijk weleer,

Het needrig boerendorp met eenig honderd zielen;

Gij zijt niet meer hel kriekgewest,

Dat lang belachen ezelsnest,

Waarop met schimp en spot de blikken nedervielen;
Niet meer de groentehof van Brabands grootste stad;
Niet meer alleen gezocht om 't dal van Josaphat.

Op andere plaatsen geeft hij lucht aan zijne Vlaamschgezinde

[p. 64]

gevoelens (blz. 2, 28, 70, 111, 184, 193), en bemoedigend klinken (blz. 193) zijne woorden:

Vlaanderen is nog niet verloren,
Immer leeft zijn kloeke taal;
Eenmaal zal de dag wel gloren
Van den grooten zegepraal.

Woorden vol lof heeft hij over voor zijne verblijfplaats, (blz. 161) maar 't liefst (blz. 23, 31, 34, 37, 41, 52, 74, 78, 112, 169), vlecht hij een' krans voor zijne geboortestad, Dendermonde: voor hare schilderachtige plekjes, voor hare merkwaardigste zonen, voor hare schare kunstenaars vooral, waarvan een viertal zijn sierlijk uitgevoerden bundel met penteekeningen opluisterden.

P.

Anna van Keenenburg, oorspronkelijke, historische roman uit de eerste regeeringsjaren van Graaf Floris V, door J.C. Van den Berg, schrijver van Ada van Holland en De Jager van den Vogelenzang. Deventer, AE. E. Kluwer. - 229 blz.; prijs ƒ 2.20.

De ontvoering van de nicht van den heer van Keenenburg door den hopeloos verliefden Gilles van Kralingen; de belegering en inname van diens kasteel - belegering waaraan graaf Floris V een ijverig deel neemt - en, na de verwoesting van het door de belegerden in brand gestoken slot, het terugvinden der ontvoerde jonkvrouw in een onderaardschen kelder, en dit dank zij den dapperen - en verliefden - Herman, die ridder geslagen wordt en daarna de zoon blijkt te zijn van den heer van Keenenburg, als zuigeling door eene heks - eigenlijk eene jaloersche schoone, Machteld van Polanen - uit wraakzucht ontstolen, - dit is, in korte woorden, de inhoud van dit verhaal, dat, zonder aanspraak te maken op hooge vlucht, diepe studie, ernstige karakterschildering en wat dies meer, in eene eenvoudige, verzorgde taal nagenoeg een denkbeeld geeft van het tijdstip waarin het den lezer verplaatst, en - eerste hoedanigheid voor een volksboek - onophoudelijk de belangstelling klimmen doet.

P.