Nederlandsch Museum. Vierde Reeks. Jaargang 1

[p. 306]

Het uur van Greenwich.

Te beginnen van 1 Mei aanstaande wordt voor den dienst der spoorwegen en telegrafen alsook voor de betrekkingen van dien dienst met het publiek, het gemiddeld uur van den meridiaan van Greenwich aangenomen in plaats van den middelbaren tijd van Brussel.

Daar Brussel 4^o21′37″ of 17^m26^s oostwaarts van Greenwich ligt, zullen in al de stations de horloges 17 minuten achteruitgezet worden.

En volgens alle waarschijnlijkheid zullen al de steden van ons land voor lokaal uur, dit van het spoorwegnet aannemen.

Dit besluit is genomen ten gevolge van eene algemeene beweging die in verschillende landen van Europa en in Noord-Amerika ontstaan is om, voor het internationaal verkeer, voor den dienst der spoorwegen en der scheepvaart, der telegrafen en telefonen, zooveel mogelijk tot de grootste eenvoudigheid in het berekenen van den tijd te komen. De onderlinge betrekkingen tusschen de volken zijn nu zoo talrijk geworden dat die vereenvoudiging voor onzen tijd eene behoefte geworden is.

In het geodesisch Congres te Rome in 1883 en in het internationaal Congres te Washington in 1884, besprak men het aannemen van eenen zelfden geografisehen meridiaan en een zelfde algemeen uur voor de heele aarde. Doch, zooals vroeger, hebben nogmaals ondergeschikte redenen belet, dien zoo heilzamen maatregel door iedereen te doen aanvaarden.

Tengevolge van het mislukken dezer pogingen, is uit Amerika

[p. 307]

de gedachte uitgegaan, een overgangsstelsel aan te nemen waarbij zich meest al de beschaafde landen aansluiten, namelijk het stelsel der uurstrooken (fuseaux horaires): de heele oppervlakte der aarde zou door middagcirkels, die op 15 graden lengteverschil van elkander liggen, verdeeld worden in 24 strooken uitgaande van den meridiaan van Greenwich die de eerste strook juist in twee gelijke deelen zou verdeelen. Al de landen die in dezelfde strook liggen zouden hetzelfde uur hebben.

In de eerste strook, die door de letter u (universal time) of het cijfer O - het teeken van het uitgangspunt - zou zijn aangeduid, zouden begrepen zijn Engeland, Nederland, Belgie, Spanje, Frankrijk en het groot hertogdom Luxemburg. Al die landen zouden het uur van Greenwich hebben.

De tweede strook zou bevatten Duitschland, Oostenrijk, Zweden, Italië en zou aangeduid worden door de letter a (Adriatic) of door het cijfer 1, want voor al die landeu zou het uur juist een uur op dit van Greenwich vooruit zijn. De volgende strook b (Bosphorus of Balkan) of 2 zou begrijpen Rusland, Turkije en Griekenland wier middelbare tijd 2 uren met het algemeen uur zou verschiIlen; enz. Het is natuurlijk dat de uitgestrektheid der strooken zekere wijzigingen moet ondergaan ten einde hetzelfde uur te behouden voor eene geheele landstreek of voor heel den doorloop van eene belangrijke spoorweglijn.

Men zal nu klaar inzien wat groot gemak dit stelsel zal aanbieden niet alleen voor dienstzaken maar zelfs voor den gewonen reiziger: Iemand die b.v. van Londen naar Constantinopel reist, en wiens horloge op den meridiaan van Greenwich geregeld is, bevindt dat zijn uur 17 minuten achter is op dit der Belgische ijzeren wegen. In Luxemburg is er nogmaals eene vertraging van 7 minuten, en hetzelfde voor den Elzas. Door Baden, Wurtemberg en Beieren heen bedraagt het verschiI nog 25 minuten. Aan de Oostenrijksche grens moet men den wijzer nogmaals 11 minuten vooruit zetten; 19 minuten in Hongarije;

[p. 308]

6 minuten in Serbie, 11 in Bulgarie en eindelijk 13 minuten op het Tursch grondgebied. Samen 1 uur 56 minuten. In het stelsel der uurstrooken moet, op den heelen weg, de tijd slechts tweemaal, telkens van een uur, gewijzigd worden.

Zoo men ziet, is het herleiden van den tijd van eene strook tot het algemeen uur van Greenwich of omgekeerd eene uiterst gemakkelijke bewerking. Het getal 10⁵25 b.v. zou aanduiden 10 uur 23 minuten voor de vijfde strook of 5 uur 25 minuten tijd van Greenwich. Een enkele moeilijkheid zou zich voordoen als men van den meridiaan van Greenwich uitgaat, namelijk het bepalen van den datum van den dag, vermits voor de scheepvaart is overeengekomen, de verandering van datum te doen geschieden op de lengte van de zeëengte van Behring, dit is op 187 ½ graden oosterlengte van Greenwich.

In de verschillende landen die zich bij het stelsel der uurstrooken zullen aanstuiten, zal noodzakelijk het uur van elke strook ook het lokaal uur worden voor al de plaatsen die in de strook begrepen zijn. Het verschil zal nooit 30 minuten overtreffen.

Voor alsnu heeft Frankrijk nog niet toegestemd, alhoewel de officiëele tijd voor het geheele land het uur van Parijs is, dat 8 minuten achter is op dit van Brussel. Doch, daar het uur der fransche ijzeren wegen 5 minuten achter is op het officiëel uur, zoo bestaat er tusschen den middelbaren tijd van Greenwich en het uur der fransche spoorwegen slechts het gering verschil van 4 minuten.

Engeland, Nederland, België, Duitschland, Oostenrijk, Italië, zullen de verandering aannemen. In de Vereenigde Staten van Amerika zijn reeds lang vier verschillende uren in gebruik die 5, 6, 7 en 8 uren met den tijd van Greenwich verschillen; en in die vier strooken hebben meestal de steden als lokaal uur, dit van den spoorweg aangenomen.

Wat zal nu in het bijzonder voor België, het gevolg zijn van het berekenen van den tijd op eenen meridiaan die heel en al buiten onze grenzen gelegen is? Ingezien het gering verschil

[p. 309]

tusschen de meridianen van Greenwich en Brussel en de weinige uitgestrektheid van ons land, zal die verandering meest overal onopgemerkt voorbijgaan. De tijd van Greenwich is 13 minuten achter op het lokaal uur van Brugge; 15 minuten op dit van Gent; 17 minuten voor Antwerpen en Brussel; 22 m. voor Luik; 23 voor Aarlen en 24 m. voor de uiterste oostelijke grens. Voor de meest oostelijke plaatsen zal zich dus het ongunstigste geval voordoen. In het begin van November, wanneer de middelbare tijd nu 16 minuten achter is op de ware tijd, zal er een verschil van 40 minuten bestaan: als de horloge er middag zal aanwijzen, zal de Zon reeds 40 minuten den meridiaan verlaten hebben; de morgen zal er dus twee maal 40 minuten of bijna anderhalf uur langer zijn dan de namiddag. Dit verschil heeft aan onze Academie der Wetenschappen zoo groot geschenen, dat, alhoewel zij hare goedkeuring heeft gegeven aan het stelsel der uurstrooken, ze toch niet heeft kunnen aannemen van overal het lokaal uur met het officiëel uur te doen overeenstemmen.

Het eenvoudigste ware stellig voor het internationaal verkeer de heele wereld door een zelfde algemeen uur aan te nemen. Men zou bv. de lengtegraden berekenen, van het Westen naar het Oosten, van den meridiaan van Greenwich af, van 0 tot 360 graden, en den tijd van 0 tot 24 uren. Dan zou men de wereld rond kunnen reizen zonder zich te moeten bekreunen met eenige verandering van uur of van datum. Het lokaal uur zou overal kunnen behouden worden; de tijd ook berekend worden van 0 tot 24 uren en in de dienst-tabellen in verband gebracht worden met het algemeen uur. Het lokaal uur is toch iets dat eigen is aan elke plaats, dat rechtstreeks in verband is met den stand der Zon tegenover den meridiaan en waarop al de bezigheden in het burgerljjk leven geregeld zijn. Maar, ongelukkig is het dat in die eenvoudigheid juist de moeilijkheid ligt en men voor het aannemen van een algemeen uur op dezelfde bezwaren komt stuiten die beletten voor de geographie en voor de sterrekunde eenen zelfden eersten meridiaan te doen aanvaarden.

Ed. Verschaffblt.