Nederlandsch Museum. Vierde Reeks. Jaargang 1

[p. 126]

Boekbeoordeellngen.

't Werkwoord in den Indo-Germaanschen Taalboom. - Proeve van ontleding door A. De Paepe. Gent: A. Siffer, 1891, 36 blz. klein in-8^o, 0,75 fr.

Men zal niet verlangen dat die brochure aangekondigd worde, omdat zij eenige wetenschappelijke waarde bezit of omdat zij een gids zou kunnen zijn bij de studie van het onderwerp door haar titel aangeduid.

Zij kan aan de studenten voorgelegd worden om hun te toonen hoe men na aandachtige studie het een of ander der bestudeerde onderwerpen kan resumeeren en zich zelf rekenschap geven van den toestand zijner kennis. In dit opzicht is het boekje een wel gelukte proeve. De bestudeerde theorieën worden juist teruggegeven en goed aaneengeschakeld; gissingen worden geopperd, die wel niet altijd wetenschappelijk juist zijn, maar getuigen van doorzicht en gezond verstand; tegenwerpingen worden in 't midden gebracht, die wel door redenen niet gestaafd worden of te staven zijn, maar met vastheid en duidelijkheid werden uitgedrukt. De jonge heer De Paepe bewijst door dit résumé dat hij aanleg heeft voor de studie der taalkunde en hij zou er dan ook moeten toe besluiten, van dien aanleg gebruik te maken.

J.V.

Duikalmanak voor 1892 door Dr. Guido Gezelle. Gent: A. Siffer, 1891, 1,00 fr.

Weinig talrijk zijn de Vlaamsche scheurkalenders. Daaronder neemt de Duik- of Plukalmanak van Dr. G. Gezelle een eigenaardige plaats in. Hij zal vooral wellekom zijn aan al wie zich met onze taal, onze geschiedenis, onze folklore bezighoudt.

Ieder maand begint met een blaadje dat de verschillende namen van de maand en hunne verschillende vormen opgeeft. Niet alle zijn volksgemeen, sommige blijken zelfs wat fantastisch, maar alle zijn belangrijk.

[p. 127]

Bij ieder dag worden eveneens de verschillende namen van dien dag opgegeven, als bij den 6^on Januari: ‘Driekoningendag, Groot nieuwjaar, Dertienste nacht, Dertiendag, Heiliglicht nacht.’ Voorts de gebruiken die dan plaats hebben, als bij denzelfden 6^en Januari: ‘Goed heil, de Koning drinkt! Berdzagers mesdag, Over 't keerske dansen, De koeke met der boone, Sterreliedjes, Rommelpot.’ Dan de heiligen of de godsdienstige gebeurtenissen, die er gevierd worden, en eindelijk een rijmpje of een spreuk, zijnde een vroom voorschrift of een punt van levenswijsheid. Wij citeeren: ‘Een pinte in een teugske en een sulfer in vieren (op Koppermaandag)! Van geven krijgt men lange arms! Alle ambachten zijn smerig, zei kosterinne, en ze stak - een keerse in heuren zak,’ enz., enz.

Daarmede hebben onze lezers een gedachte van dien Westvlaamschen Duikalmanak en kunnen zij ‘bevroeden’ dat hij vol is met ‘wetensweerdigheden.’

J.V.

Onze beste Vrienden, door Is. Teirlinck, met omtrent 100 oorspronkelijke teekeningen van Jan Heylemans. - 2 deelen, 123 en 115 blz., ieder fr. 1,10. - Gent, I. Van der Poorten, Pollepelstraat, 18.

Onze beste vrienden - zijn het onze huisdieren niet?
Verkleefdheid en trouw, spierkracht en geest, vleesch en bloed - alles schenken zij ons mild.
Zoek zulke vrienden onder de menschen: gij zult ze niet vinden! Vleiers genoeg zijn er, huichelaars niet minder, met zoeten lach op den mond en grimmigen nijd in het hart. Trouwe vrienden, die, in uw bijzijn, zelden het wierookvat en dikwijls de tuchtroede gebruiken, doch, in uwe afwezigheid, u met hand en tand tegen iederen aanvaller verdedigen, worden, helaas! zeldzaam.

Aldus, wat àl te zwartkijkerig misschien, in zijne inleiding, Isidoor Teirlinck, die in Onze beste Vrienden èn aan de jeugd èn aan de letterkunde een eigenaardig, smaakvol en zeer verdienstelijk werk heeft geschonken, dat ik reeds elders noemde en roemde ‘een uitmuntend leesboek voor jong en oud, een prachtig prijsboek!’

In boeienden trant, opgeluisterd met goed verzorgde, keurige plaatjes, behandelt de schrijver in het eerste deel: Trouwhart (hond), Minnepoes (kat), Konijneschrik (fret) en Harddraver (paard); in het tweede deel: Langoor (ezel), Melkmoeder (koe), Kapelaan Belijn en Vrouwe Hawi (ram en schaap), Grillige Belle (geit), Moddergast (zwijn) en Meester Huppelpoot (konijn).

Vrees nu maar niet hier niets anders aan te treffen dan eene dorre opsomming van kenteekenen en verdeeling in soorten. Er is zoo kwistig met folklore, populaire wetenschap, her-

[p. 128]

inneringen aan letterkundige stukken, aanhalingen en wat dies meer omgesprongen, dat wij hier een boeiend, een (ook op typographisch gebied) verzorgd en aanbevelenswaardig geheel voor ons hebben.

Dichterlijk is de inleiding van menig hoofdstuk, met motto's aan schrijvers van allen aard ontleend; dan komen uittreksels uit onderscheiden werken, gedichten waarin 't behandelde dier eene hoofdrol speelt, en aardige, pittige, lang niet gewone sprookjes, folkloristische of geschiedkundige bijzonderheden, of spreekwoordelijke uitdrukkingen, waarin het dier in quaestie voorkomt.

Wij vonden aldus, onder meer, als gedichten: Hondentrouw (Tollens); Lof van het Paard (Martinus Koning, naar Buchanan); De weifelende Ezel (J, Van Lennep); De spijsdragende Ezel (Vondel); Vechtende koeien voegen haar te samen als de wolf komt (Cato); Verdiende straf (Vondel); Wolf en Lam (Hoogstraten, naar Phaedrus); De Vos en de Bok (id.) en andere; uittreksels uit het Nevelingenlied (Blommaert), en uit Reinaert de Vos (Tibert de kater; Boudewijn de ezel; Bclijn de ram, Lampreel het konijn); raadsels en verscheidene fragmenten van volksliedekens (Jan mijne man zou ruiter worden; Minnekepoes, ge moet verhuizen); - als sprookjes: De drie Honden (naar L. Bechstein: Deutsches Märchenbuch); Van Kattenburg (naar B. Turley: Schwedische Volksmärchen); van het Fret, dat de oogen van den Reus uitkrabde; van Klaverdief (naar L. Bechstein); van Smoddervink (Turley), enz.

Van de spreekwoordelijke uitdrukkingen diene de volgende opsomming der verklaarde zegwijzen uit één hoofdstuk - het eerste- totstaaltje: gekend als de hond met den blauwen staart; staan kijken als een hond op eene zieke koe; van stokers hond gebeten zijn; huilen voor men geslagen wordt; overeenkomen als kat en hond; den hond in den pot vinden; waar ligt de hond begraven? Als men eenen hond wit slaan.... Voorts -

Men onthoude, dat men slapende honden niet moet wakker maken; dat men met onwillige honden geene hazen vangt; dat men hoe nader den hond hoe nader den beet is; dat blaffende honden niet bijten; dat wie met honden naar bed gaat, met vlooien opslaat; dat de honden moeten beentjes kluiven; dat een bloode hond zelden vet wordt; dat men de zaken gaaf en goed moet doen en niet half en half zooals men den hond scheert; dat een moeial en vervelend mensch dikwijls ontvangen wordt als een hond in een hutsepot of in een kegelspel. dat doode honden niet meer bijten; dat een levende hond sterker is dan een doode leeuw; dat veel honden des hazen dood zijn; eindelijk, dat er een spreekwoord zegt:

‘Als twee honden vechten om één been
Loopt er een derde mede heen.’
Pol Anri.