Logo DBNL
Nederlandsch Museum. Tweede Reeks. Jaargang 2 (1885)

Nederlandsch Museum. Tweede Reeks. Jaargang 2

(1885)– [tijdschrift] Nederlandsch Museum–rechtenstatus Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

De statistiek der talen in België.
(Vervolg, zie blz. 73.)

Hieronder worden twee tabellen medegedeeld, de verhouding der Franschsprekenden in de groote en in de kleine gemeenten van elk arrondissement van het Vlaamsche land aanduidende. Opmerkenswaardig is niet alleen dat de vreemde taal bepaaldelijk in door en door Vlaamsche streken met reuzenschreden vooruitgaat, maar ook dat, in tegenstelling met die snelle verfransching van het binnenland, het grensgebied betrekkelijk weinig te lijden heeft. Immers, is het in de arrondissementen, die aan het Walenland palen, Ieperen, Kortrijk, Oudenaarde, Tongeren, Loven, dat het Fransch het minst heeft gewonnen. Ons land is gelijk een akker, door eenen stevigen dijk tegen de opbruischende zee der verfransching beschut: de dijk blijft pal, maar in den akker zelven dringt overal het verraderlijke water van uit den bodem en dreigt, den ganschen polder eerlang te overstroomen. Van den anderen kant zijn er, zooals wij het reeds gezien hebben, redenen om te vreezen dat die dijk binnen kort in eens zal weggevaagd worden.

Ziethier de tabellen waarvan sprake.

In de kleine aemeenten van het arrondissement:

Antwerpen sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 24, in 1880, 1 op 18
Mechelen sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 30, in 1880, 1 op 30
Turnhout sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 35, in 1880, 1 op 28
Brussel sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 11, in 1880, 1 op 9
Loven sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 13, in 1880, 1 op 11
Brugge sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 64, in 1880, 1 op 20
Kortrijk sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 5, in 1880, 1 op 4
Diksmuiden sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 28, in 1880, 1 op 15

Veurne sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 16, in 1880, 1 op 13
Oostende sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 95, in 1880, 1 op 21
Roeselare sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 18, in 1880, 1 op 18
Thielt sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 21, in 1880, 1 op 13
Ieperen sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 4, in 1880, 1 op 4
Aalst sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 35, in 1880, 1 op 17
Odenaarde sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 13, in 1880, 1 op 14
Eekloo sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 22, in 1880, 1 op 21
Gent sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 22, in 1880, 1 op 14
St. Nicolaas sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 34, in 1880, 1 op 25
Dendermonde sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 41, in 1880, 1 op 22
Hasselt sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 16, in 1880, 1 op 12
Maaseik sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 16, in 1880, 1 op 10
Tongeren sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 6, in 1880, 1 op 5

In de groote gemeenten(1) - aldus in de steden en dorpen van 5000 zielen en daarboven - van het arrondissement:

Antwerpen sprak Fransch, in1866, 1 inwoner op 10, in 1880, 1 op 6
Mechelen sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 6, in 1880, 1 op 7
Turnhout sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 16, in 1880, 1 op 13
Brussel sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 2, in 1880, 1 op 2
Loven sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 4, in 1880, 1 op 3
Brugge sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 9, in 1880, 1 op 7
Kortrijk sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 4, in 1880, 1 op 3
Veurne sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 4, in 1880, 1 op 5
Oostende sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 4, in 1880, 1 op 4
Roeselaere sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 16, in 1880, 1 op 12
Thielt sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 15, in 1880, 1 op 14
Ieperen sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 8, in 1880, 1 op 5
Aalst sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 8, in 1880, 1 op 6
Oudenaarde sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 4, in 1880, 1 op 2
Eekloo sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 26, in 1880, 1 op 14
Gent sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 7, in 1880, 1 op 6
St. Nicolaas sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 20, in 1880, 1 op 12
Dendermonde sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 12, in 1880, 1 op 10
Hasselt sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 6, in 1880, 1 op 5
Tongeren sprak Fransch, in 1866, 1 inwoner op 5, in 1880, 1 op 8

Laat ons nu ieder arondissement in zijn geheel aanschouwen. De volgende tafel toont ons wat onze laal in elk district sedert 1866 verloren of gewonnen heeft.

OP 1000 INWONERS SPRAKEN ER {
BESTUURLIJK ARRONDISSEMENT. Nederlandsch. Nederlandsch en
geen Fransch.		 Geen
Nederlandsch.
ANTWERPEN { In 1866 983 919 17
  { In 1880 965 847 35
MECHELEN { In 1866 990 907 10
  { In 1880 990 908 10
TURNHOUT { In 1866 997 961 3
  { In 1880 998 951 2
BRUSSEL { In 1866 851 616 149
  { In 1880 802 574 198
LOVEN { In 1866 964 866 36
  { In 1880 947 838 53
BRUGGE { In 1866 984 935 16
  { In 1880 989 897 11
DIKSMUIDEN { In 1866 998 963 2
  { In 1880 999 932 1
IEPEREN { In 1866 906 795 94
  { In 1880 905 743 95
KORTRIJK { In 1866 889 784 111
  { In 1880 912 737 88
OOSTENDE { In 1866 992 909 8
  { In 1880 983 869 17
ROESELARE { In 1866 999 939 1
  In 1880 996 924 4
THIELT. { In 1866 1000 942 -
  { In 1880 999 928 1
VEURNE { In 1866 994 932 6
  { In 1880 998 901 2
AALST { In 1866 995 947 5
  { In 1880 994 915 6
DENDERMONDE { In 1866 998 945 2
  In 1880 996 920 4

OP 1000 INWONERS SPRAKEN ER {
BESTUURLIJK ARRONDISSEMENT. Fransch. Fransch en
geen Nederlandsch.		 Geen
Fransch.		 Nederlandsch
en Fransch.
ANTWERPEN { In 1866 76 12 924 64
  { In 1880 142 24 858 118
MECHELEN { In 1866 92 9 908 83
  { In 1880 94 9 906 85
TURNHOUT { In 1866 37 1 965 36
  { In 1880 48 1 952 47
BRUSSEL { In 1866 374 139 626 235
  { In 1880 413 185 587 228
LOVEN { In 1866 130 32 870 98
  { In 1880 152 43 848 109
BRUGGE { In 1866 59 10 941 49
  { In 1880 100 8 900 92
DIKSMUIDEN { In 1866 56 1 964 35
  { In 1880 67 - 933 67
IEPEREN { In 1866 203 92 797 111
  { In 1880 256 94 744 162
KORTRIJK { In 1866 211 106 789 105
  { In 1880 261 86 739 175
OOSTENDE { In 1866 89 6 911 83
  { In 1880 125 11 875 114
ROESELARE { In 1866 60 - 940 60
  In 1880 73 1 927 72
THIELT. { In 1866 58 - 942 58
  { In 1880 71 - 929 71
VEURNE { In 1866 64 2 936 62
  { In 1880 98 1 902 97
AALST { In 1866 52 4 948 48
  { In 1880 84 5 916 79
DENDERMONDE { In 1866 55 2 945 53
  In 1880 78 2 922 78

OP 1000 INWONERS SPRAKEN ER
BESTUURLIJK
ARRONDISSEMENT.		 Nederlandsch. Nederlandsch en
geen Fransch.		 Geen
Nederlandsch.		 Fransch. Fransch en
geen
Nederlandsch.
EEKLOO { In 1866 1000 957 - 43 -
  { In 1880 1000 944 - 56 -
GENT. { In 1866 988 898 12 101 11
  { In 1880 988 869 12 129 10
ST NICOLAAS. { In 1866 998 960 2 40 2
  { In 1880 998 935 2 64 1
OUDENAARDE. { In 1866 958 879 42 120 41
  { In 1880 959 836 41 164 41
HASSELT { In 1866 983 910 17 89 16
  { In 1880 978 874 22 124 20
MAASEIK { In 1866 993 933 7 63 3
  { In 1880 992 894 8 102 4
TONGEREN { In 1866 899 8402 101 157 98
  { In 1880 906 825 94 169 88

OP 1000 INWONERS SPRAKEN ER {
BESTUURLIJK ARRONDISSEMENT. Geen Fransch. Nederlandsch en Fransch.
EEKLOO { In 1866 957 43
  { In 1880 944 56
GENT. { In 1866 899 90
  { In 1880 871 119
ST NICOLAAS. { In 1866 960 38
  { In 1880 936 63
OUDENAARDE. { In 1866 880 79
  { In 1880 836 123
HASSELT { In 1866 911 73
  { In 1880 876 104
MAASEIK { In 1866 937 60
  { In 1880 898 98
TONGEREN { In 1866 843 59
  { In 1880 831 81

Uit die tafel blijkt, ten eerste, dat de verhouding der Vlaamschsprekenden, in 1880, dezelfde gebleven was als in 1866 in de vier arrondissementen Mechelen, Eekloo, Gent en St. Nicolaas.

Die verhouding is vermeerderd in zeven arrondissementen, te weten:

In het arrondissement Kortrijk met 23 op duizend.
In het arrondissement Tongeren met 7 op duizend.
In het arrondissement Brugge met 5 op duizend.
In het arrondissement Veurne met 4 op duizend.
In het arrondissement Diksmuiden met 1 op duizend.
In het arrondissement Oudenaarde met 1 op duizend.
In het arrondissement Turnhout met 1 op duizend.

Daarentegen is er vermindering in elf arrondissementen, namelijk:

In het arrondissement Brussel 49 op duizend.
In het arrondissement Antwerpen 18 op duizend.
In het arrondissement Loven 17 op duizend.
In het arrondissement Oostende 9 op duizend.
In het arrondissement Hasselt 5 op duizend.
In het arrondissement Roeselare 3 op duizend.
In het arrondissement Dendermonde 2 op duizend.
In het arrondissement Aalst 1 op duizend.
In het arrondissement Ieperen 1 op duizend.
In het arrondissement Maaseik 1 op duizend.
In het arrondissement Thielt 1 op duizend.

Wat onze taal betreft, is dus de uitslag, zoo niet zeer bedroevend, toch alles behalve opwekkend. Bijna overal is er een staat van stilstand aan te slippen, terwijl de snelle achteruitgang, dien men in de drie belangrijke arrondissementen Brussel, Antwerpen en Loven vaststelt, door de overigens betwistbare aanwinsten, welke wij te Kortrijk hebben gedaan, kwalijk wordt vergoed.

En dat feit wordt bijzonder ontmoedigend als men nagaat hoe, terwijl onze taal ten slotte veeleer veld verliest, het Fransch integendeel overal met reuzenschreden vooruitgaat.

Men ziet immers, als men de uitslagen van 1866 bij die van 1880 vergelijkt, dat de verhouding der Franschsprekenden vermeerderd is

In het arrondissement Antwerpen met 66 op duizend.
In het arrondissement Ieperen met 53 op duizend.
In het arrondissement Kortrijk met 50 op duizend.
In het arrondissement Brugge met 41 op duizend.
In het arrondissement Brussel met 39 op duizend.
In het arrondissement Maaseik met 39 op duizend.

In het arrondissement Oostende met 36 op duizend.
In het arrondissement Hasselt met 35 op duizend.
In het arrondissement Oudenaarde met 34 op duizend.
In het arrondissement Veurne met 34 op duizend.
In het arrondissement Aalst met 32 op duizend.
In het arrondissement Diksmuiden met 31 op duizend.
In het arrondissement Gent met 28 op duizend.
In het arrondissement St. Nicolaas met 24 op duizend.
In het arrondissement Dendermonde met 23 op duizend.
In het arrondissement Loven met 22 op duizend.
In het arrondissement Eekloo met 13 op duizend.
In het arrondissement Roeselare met 13 op duizend.
In het arrondissement Thielt met 13 op duizend.
In het arrondissement Tongeren met 12 op duizend.
In het arrondissement Turnhout met 11 op duizend.
In het arrondissement Mechelen met 2 op duizend.

Die vermeerdering der Franschsprekenden is slechts voor een zeer klein gedeelte aan de Walen te wijten, die zich in de Vlaamsche gewesten komen vestigen. Het zijn de Vlamingen zelven, die, telkenjare in grooter getal, zich het Fransch eigen maken, zooals genoegzaam blijkt uit het feit dat overal, behalve te Brussel - doch hierover later -, het getal der tweetaligen, 't is te zeggen van hen die tevens Vlaamsch en Fransch spreken, beduidend is gestegen. Nu, die tweetaligen zijn allen of bijna allen Vlamingen.

De vermeerdering bedraagt:

In het arrondissement Kortrijk 70 op duizend.
In het arrondissement Antwerpen 54 op duizend.
In het arrondissement Ieperen 51 op duizend.
In het arrondissement Oudenaarde 44 op duizend.
In het arrondissement Brugge 43 op duizend.
In het arrondissement Maaseik 38 op duizend.

In het arrondissement Veurne 35 op duizend.
In het arrondissement Diksmuiden 32 op duizend.
In het arrondissement Aalst 31 op duizend.
In het arrondissement Hasselt 31 op duizend.
In het arrondissement Oostende 31 op duizend.
In het arrondissement Gent 29 op duizend.
In het arrondissement Dendermonde 25 op duizend.
In het arrondissement St. Nicolaas 25 op duizend.
In het arrondissement Tongeren 22 op duizend.
In het arrondissement Eekloo 13 op duizend.
In het arrondissement Thielt 13 op duizend.
In het arrondissement Roeselare 12 op duizend.
In het arrondissement Leuven 11 op duizend.
In het arrondissement Turnhout 11 op duizend.
In het arrondissement Mechelen 2 op duizend.

Te Brussel alleen is er eene vermindering van 7 op 1000, het gevolg van bijzondere omstandigheden waarin de hoofdstad verkeert en waar wij straks zullen over spreken.

Van minder belang zijn de veranderingen, welke de verhouding der enkel Franschsprekenden in den tijd van veertien jaar heeft ondergaan. Deze personen, die niets dan Fransch spreken, zijn of uitgewekene Walen of gansch verfranschte Vlamingen, door wie de landtaal zelfs niet meer verstaan wordt.

In zes arrondissementen - Dendermonde, Eekloo, Mechelen, Oudenaarde, Thielt en Turnhout - blijft alles in het statu quo.

In negen arrondissementen is er vermeerdering, te weten:

In het arrondissement Brussel 46 op duizend.
In het arrondissement Antwerpen 12 op duizend.
In het arrondissement Loven 11 op duizend.
In het arrondissement Oostende 5 op duizend.

In het arrondissement Hasselt 4 op duizend.
In het arrondissement Ieperen 2 op duizend.
In het arrondissement Aalst 1 op duizend.
In het arrondissement Maaseik 1 op duizend.
In het arrondissement Roeselare 1 op duizend.

En in zeven arrondissementen is er vermindering:

In het arrondissement Kortrijk 20 op duizend.
In het arrondissement Tongeren 10 op duizend.
In het arrondissement Brugge 2 op duizend.
In het arrondissement Diksmuiden 1 op duizend.
In het arrondissement Gent 1 op duizend.
In het arrondissement St. Nicolaas 1 op duizend.
In het arrondissement Veurne 1 op duizend.

Wat overigens afdoende bewijst dat het de Vlamingen zijn, die de vreemde taal aanleeren, is het gestadig afnemen van het getal dergenen die niets dan Vlaamsch spreken. In alle arrondissementen treffen wij eene doorgaans belangrijke vermindering aan:

In het arrondissement Antwerpen 72 op duizend.
In het arrondissement Ieperen 52 op duizend.
In het arrondissement Kortrijk 47 op duizend.
In het arrondissement Oudenaarde 43 op duizend.
In het arrondissement Brussel 42 op duizend.
In het arrondissement Oostende 40 op duizend.
In het arrondissement Maaseik 39 op duizend.
In het arrondissement Brugge 38 op duizend.
In het arrondissement Hasselt 36 op duizend.
In het arrondissement Aalst 32 op duizend.
In het arrondissement Diksmuiden 31 op duizend.
In het arrondissement Veurne 31 op duizend.
In het arrondissement Gent 29 op duizend.
In het arrondissement Loven 28 op duizend.

In het arrondissement Dendermonde 25 op duizend.
In het arrondissement St. Nicolaas 25 op duizend.
In het arrondissement Roeselare 15 op duizend.
In het arrondissement Tongeren 15 op duizend.
In het arrondissement Thielt 14 op duizend.
In het arrondissement Eecloo 13 op duizend.
In het arrondissement Turnhout 10 op duizend.
In het arrondissement Mechelen 2 op duizend.

Inzonderheid, watarrondissementen betreft gelijk Oostende, Maaseik, Brugge, enz., die aan liet Walenland niet palen en in alle opzichten het best berekend schijnen om aan het indringen van den vreemden invloed wederstand te bieden, mag men die cijfers veelbeteekenend heeten.

 

Vooraleer nu ons eindbesluit te trekken, dienen wij nog iets te zeggen van den toestand onzer taal in de voornaamste steden van Vlaamsch-België. In een land gelijk het onze, waarde invloed en de macht der steden feitelijk bijna zoo groot zijn gebleven als in de middeleeuwen, is het van het grootste gewicht te onderzoeken hoe het in die brandpunten van alle geestesleven met onze zaak gelegen is.

Met het oog op hare belangrijkheid en dientengevolge op hare zedelijke en stoffelijke werkingskrachl moeten de Vlaamsche steden in verscheidene afdeelingen gerangschikt worden:

A)Groote steden:
Brussel, Antwerpen, Gent.
B)Steden van den tweeden rang:
Brugge, Mechelen, Loven.
C)Steden van den derden rang:
Kortrijk, St. Nicolaas, Aalst, Oostende, Lokeren, Ieperen.
D)Kleinere steden:

De invloed van deze laatste betrekkelijk onbeduidend zijnde, zullen wij ze gemakshalve wegcijferen.

De macht der drie groote steden is inderdaad van overwegend belang. Met hare voorgeborchten tellen zij boven de 800,000 inwoners, een zevende der bevolking van België, een vierde der bevolking van de Vlaamsche gewesten. En met het oog op den stoffelijken rijkdom der ingezetenen, op den betrekkelijk veel hoogeren trap van beschaving, dien zij, bij de plattelandsbewoners vergeleken, hebben bereikt, op het feit dat zij de zetel zijn van alle openbare en bijzondere besturen, van de meeste gestichten en instellingen van eenig belang, de brandpunten van handel en nijverheid, baart het geen wonder dat die invloed zich tot in de afgelegenste dorpen zegevierend laat gevoelen. Wat zijn de provinciën Brabant, Antwerpen en Oostvlaanderen zonder Brussel, Antwerpen en Gent?

Welnu, onze groote steden zijn de voornaamste kasteelen der verfransching in ons land. Haar invloed, wat dit punt betreft, werkt onbetwistbaar in eene anti-nationale richting. Vandaar, voor de Vlaamsche beweging, eene gebiedende noodzakelijkheid om, kost wat kost, eerst en vooral in de groote steden de stelling van onze taal te handhaven. Tegenwoordig zijn Brussel, Antwerpen en Gent slechts gedeeltelijk verfranscht: moesten zij, gelijk Duinkerke in den Fransch-Vlaamschen Westhoek, gansch ontvlaamscht worden, zoo zouden wij eerlang de feitelijke uitroeiing van het Nederlandsch in Vlaanderen moeten te gemoet zien.

Onder de drie groote steden bevindt zich Brussel in de ongunstigste stelling. De hoofdstad, de zetel van 's Lands bestuur, het middenpunt van alle vermaken, lokt uit alle hoeken van België al degenen, die niet verplicht zijn in hunne provincie te blijven, terwijl overigens een groot

getal vreemdelingen zich gaarne in eene stad gaan vestigen, die in het buitenland te recht als eene alleszins aangename verblijfplaats wordt geroemd. Die vreemdelingen zijn bijna allen het Fransch machtig; geene, ter uitzondering der Hollanders, die, wonderbaar genoeg, in den regel, onder de dolzinnigste Franschelaars moeten worden gerangschikt, spreken onze taal. Evenals de Walen komen zij dus het onvlaamsche, Franschsprekende bestanddeel der bevolking versterken. En de vooruitgang is tastbaar!

In 1866 spraken, te Brussel en in de voorgeborchten, 770 inwoners op 1000 Vlaamsch en 422 niets dan Vlaamsch.

In 1880 zijn die cijfers 707 en 408 geworden, dus, ten nadeele van onze taal, eene vermindering van respectievelijk 6.3% en 1.4%.

Het Fransch daarentegen werd in 1866 door 562 personen op 1000, het Fransch alleen door 214 gesproken.

In 1880 spraken Fransch 578 inwoners op 1000 - vermeerdering 1.6%, -, en niets dan Fransch 279 - vermeerdering 6.3%.

Uit die cijfers blijkt dat het vooral het getal der tweetaligen is, dat achteruit is gegaan. En inderdaad, wij zien dat zij van 348 op duizend tot 299 - vermindering 4.9% - zijn gedaald.

Dit feit is zonder weêrga in België. Het is een zeker bewijs dat, wordt niet onmiddellijk paal en perk gesteld aan het dagelijks grooter wordende kwaad, Brussel binnen weinige jaren zal moeten beschouwd worden als deelmakende van het Waalsche taalgebied. Eene der belangrijkste voorsteden, Elsene, bevindt zich reeds in dat geval:

Spreken Fransch 757 inwoners op 1000
Spreken niets dan Fransch 523 inwoners op 1000
Spreken Vlaamsch 454 inwoners op 1000

Spreken niets dan Vlaamsen 220 inwoners op 1000
Spreken beide talen 234 inwoners op 1000
Spreken geen Vlaamsch 546 inwoners op 1000
Spreken geen Fransch 243 inwoners op 1000

Die cijfers zijn welsprekend. De aloude Vlaamsche gemeente Elsene is tegenwoordig, wat de verhouding der gesprokene talen betreft, bijna zoo Waalsch geworden als Luik. En daar is geen twijfel, ongelukkig genoeg, of de overige voorge-borchten van Brussel en de hoofdstad zelve beurtelings denzelfden weg zullen inslaan.

Welke zijn de oorzaken van dien betreurenswaardigen toestand? Het feit dat Walen en vreemdelingen zich in groot getal te Brussel en in de omstreken komen vestigen is van belang, doch volstaat niet om den snellen achteruitgang van onze taal aldaar uit te leggen. De werkende oorzaak ligt elders, namelijk in de stelselmatige verfransching van het volksonderwijs. Te Brussel en in de voorsteden worden sedert 1830 in de lagere scholen de lessen in het Fransch gegeven, terwijl de studie der moedertaal zelve overigens geheel op den achtergrond wordt geschoven, gesteld zij niet eenvoudig wordt verzuimd of afgeschaft. De gevolgen hiervan laten zich raden: de Vlaamsche kinderen leeren niets in de school buiten de kunst om een soort van marollenfransch te radbraken. Vandaar de diepe ontwetenheid, het gemis aan beschaving, de dierlijke neigingen, welke tegenwoordig de laagste klassen der Brusselsche bevolking kenmerken en waarvan de laatste jaren ons zoo vele aanstootelijke bewijzen hebben gegeven. Schoone vruchten, inderdaad, die wij na eene halve eeuw verfransching mogen plukken! Maar wat zal dat? Wat kan het ons schelen dat de kinders van het Brusselsch volk noch zedelijk, noch wetenschappelijk onderricht ontvangen? Zij leeren Fransch: is dat niet genoeg?

Laat ons hopen dat de pogingen, die sedert eenige jaren worden aangewend om dien erbarmelijken toestand ten einde te brengen, niet zullen mislukken. Zoowel te Brussel als in de aanpalende gemeenten zijn ze reeds talrijk de burgervaders, die eindelijk de oogen hebben geopend. Burgemeester Buls heeft een voorbeeld gegeven, dat gevolgd wordt, en onze vrienden mogen zich met het blijde vooruitzicht vleien dat de tegenkanting der Franskiljons niet bij machte zal wezen de begonnen hervormingen ernstig te belemmeren.

In zekeren zin bevindt zich Antwerpen in dezelfde omstandigheden als Brussel, want groot is het getal der Walen en buitenlanders (bepaaldelijk Duitschers), die zich in onze bloeiende koopstad metterwoon gaan vestigen. Maar het verschil ligt hierin dat de Antwerpsche bevolking bij uitnemendheid Vlaamsch is gebleven, omdat men het aldaar nog niet gewaagd heeft de volksscholen als broeikassen van verfransching te gebruiken. Zulks belet echter niet dat wij hier weêral, wat onze taal aangaat, achteruitgang treffen, terwijl het Fransch met reuzenschreden vooruitgaat.

Het getal der Antwerpenaars (met inbegrip der voorsteden Berchem en Borgerhout), die, in 1866, het Vlaamsch machtig waren, bedroeg 973 op 1000. In 1880 vindt men er slechts 946, vermindering 2.7%.

Spraken niets dan Vlaamsch, in 1866, 892 inwoners op 1000; in 1880, 788 op 1000, vermindering 10.4%. Tien per cent!

Wat nu het Fransch betreft, de getallen van 1866 waren 100 op 1000, die Fransch spraken, en 19 op 1000, die geene andere taal kenden.

Die cijfers zijn, in 1880, 194 op 1000 (vermeerdering 9.4%) en 36 op 1000 (vermeerdering 1.7%) geworden.

Eindelijk klom het getal van hen, die beide talen machtig zijn, van 81 tot 158 op 1000, verschil 7.7%.

Die 7.7% vertegenwoordigen of daaromtrent de Vlaamsche inwoners van Antwerpen, die het Fransch hebben aangeleerd. De vooruitgang is snel, te snel; maar wat gedaan?

Laat ons nu zien hoe het met Gent staat.

Sedert eenigen tijd heeft men de verkeerde gewoonte genomen Gent als een broeinest van verfransching aan de kaak te stellen, onder voorwendsel dat de Vlaamschgezinden er niet zoo machtig en niet zoo werkzaam zijn als elders.

Die verwijten zijn onverdiend. Stellig is het te betreuren dat Gent niet meer aan het hoofd staat der Vlaamsche Bewegingen in zekeren zin, naast Brussel en Antwerpen, eene ondergeschikte rol speelt; nog jammerlijker mag het heeten dat te Gent zelf de invloed der Flaminganten op staatkundig gebied onbetwistbaar aan het dalen is; maar met fierheid mogen wij, Gentenaars, op het feit wijzen dat Gent de eenige groote stad van België is, waar onze taal geen veld verliest, zooals uil de volgende cijfers genoeg blijkt.

In 1866 spraken te Gent (de voorsteden Ledeberg, Gentbrugge en Oostakker-St. Amandsberg(1) daarin begrepen) 973 inwoners op 1000 Vlaamsch en 829 Vlaamsch alleen; in 1880, 978 op 1000 Vlaamsch (vermeerdering 0.5%), en 808 op 1000 niets dan Vlaamsch (vermindering 2.1%).

Het getal der Franschsprekenden was, in 1866, 166 op 1000, in 1880, 189 op 1000 (vermeerdering 2.3%); dat dergenen, welke niets dan Fransch kenden, in 1866, 22 op 1000, in 1880, 19 op 1000 (vermindering 0.3%).

De verhouding der tweetaligen, die, in 1866, 144 op 1000 bedroeg, steeg, in 1880, tot 170 op 1000 (vermeerdering 2.6%).

Men vergelijke die cijfers met die van Antwerpen bij voorbeeld. Jammer maar dat wij niet overal in Vlaamsch-België op zulke gunstige uitslagen kunnen roemen!

Maar onze Gentsche vrienden dienen niettemin een oog in 't zeil te houden. Tot hiertoe hebben wij onze stelling zegevierend behouden. Maar wee ons, indien wij den nakenden vijand vergeten, indien wij ooit dulden dat het werk der verfransching onze volksscholen aantaste! Dat zij heden ernstig bedreigd worden is geen geheim, en, helaas! in de oplossing die aan de zaak zal gegeven worden, liggen de gansche toekomst van onze bevolking, de redding of de hopelooze ondergang van onzen stam besloten!

De uitslagen, wat de steden van den tweeden en van den derden rang betreft, zijn, over 't algemeen, niet zoo gunstig als te Gent; zonderling schijnt de verfransching diepere wortels te hebben geschoten in menig stil en afgezonderd stedeken dan wel in de hoofdstad van Vlaanderen, die nochtans, met het oog op het feit dat zij tevens het middenpunt is van het verkeersleven in het Westen van België, meer dan anderen aan den vreemden invloed schijnt blootgesteld. En nochtans is overal, behalve te Kortrijk, St. Nicolaas en Lokeren, de toestand van onze taal, bepaaldelijk wat het getal aangaat van hen, die haar machtig zijn, beduidend slechter dan te Gent.

Voor enkele dier steden zijn er redenen, die zulks op min of meer voldoende wijze uitleggen. Loven bijvoorbeeld is de zetel van eene hoogeschool, die door een groot getal Waalsche studenten wordt bezocht; Oostende is gedurende het badseizoen eene cosmopolistische plaats; geen wonder dus

dat aldaar het Fransch veld wint en inzonderheid het getal der tweetaligen aangroeit. Maar voor Brugge, leperen, enz. kan niets dergelijks worden ingeroepen: wat men aldaar aantreft zijn de vruchten van den stelselmatigen geest van verfransching die zekere besturen bezielt, en zich vooral in de inrichting van het onderwijs laat gevoelen.

Indien wij nu de cijfers van naderbij beschouwen, worden wij dadelijk gewaar dat, terwijl het Fransch bijna overal met reuzenschreden vooruitstapt, onze taal hoogstens hare stelling behoudt en zelfs meestal achteruitgaat.

Van 1866 tot 1880 is het getal der Vlaamschsprekenden onveranderd gebleven te Mechelen en te Lokeren. Er is eene kleine aanwinst te Brugge (0.2%) en te Kortrijk (0.1%), daarentegen beduidende verliezen elders (Loven 2.1%, Aalst 1.6% Ieperen 0.8%, Oostende 0.5%, St. Nicolaas 0.1%). Vooral mag de uitslag van Aalst verontrustend heeten.

Nog bedenkelijker staat het gelegen met de verhouding van hen die niets dan Vlaamsen spreken. Overal is er vermindering en wel namelijk te Brugge 6.6%, te Ieperen 6.4%, te St. Nicolaas 6.3%, te Aalst 4.5%, te Loven 2.7%, te Oostende 2.3%, te Lokeren 2.2%. Mechelen en Kortrijk alleen zijn uitzonderingen: in de eerste stad is er eene vermeerdering van 3% en in de tweede eene van 0.8%. Maar gerust mag men zeggen dat die vermeerdering slechts in schijn bestaat, voornamelijk wat Mechelen betreft. Volgens alle waarschijnlijkheid waren de cijfers van 1866 onnauwkeurig, in dien zin namelijk dat men er onder de tweetaligen een aantal personen rangschikte, die feitelijk geen Fransch kenden(1).

Dat het Fransch integendeel zich meer en meer verspreidt heb ik reeds aangestipt. Te Mechelen ja is er eene vermindering van 3% en te Kortrijk van 0.7%, maar te Brugge en te leperen is het getal der Franschsprekenden met 6.3% vermeerderd, te St. Nicolaas met 5.9%, te Aalst met 4.2%, te Loven met 2.6%, te Oostende en te Lokeren met 2.20%.

Zooals licht te begrijpen valt, is het vooral aan het aangroeien van het getal der tweetaligen dat die vermeerdering te danken is.

Zij, die Fransch alleen spreken, hebben, wel is waar, te Loven 2% gewonnen - de reden hiervan werd zooeven medegedeeld -, te Oostende 1.6%, te Aalst 1.3% en te Ieperen 0.7%, maar er is een verlies van 5% te Brugge, van 0.3% te St. Nicolaas en van 0.2% te Mechelen, terwijl te Kortrijk de verhouding dezelfde bleef.

Van den anderen kant winnen de (weetaligen 6.8% te Brugge, 6.2% te St Nicolaas, 5.6% te leperen, 2.9% te Aalst, 2.2% te Lokeren, 0.8% te Oostende en 0.6% te Loven; zij verliezen slechts 3% te Mechelen en 0.7% te Kortrijk.

Kortom, het getal van hen, die geen Fransch spreken, heeft overal, behalve te Mechelen en te Kortrijk, belangrijke, verliezen ondergaan, terwijl zij, die geen Nederlandsch kennen, in dezelfde steden talrijker zijn geworden, niet veel talrijker, ik beken het; maar zullen de kinderen der tweetaligen binnen twintig jaar nog onze taal spreken? Het twijfelen is geoorloofd.

Hier heeft men overigens eene tafel van den toestand in de steden, waar wij zooeven van gewaagden:

OP 1000 INWONERS SPRAKEN ER {
Nederlandsch. Nederlandsch alleen. Geen Nederlandsch Fransch. Fransch alleen.
BRUGGE. { 1866 966 871 34 119 24
  { 1880 968 805 32 182 19
MECHELEN. { 1866 973 775 27 223 25
  { 1880 973 805 27 191 23
LOVEN. { 1866 962 668 38 327 33
  { 1880 941 641 59 353 53
KORTRIJK. { 1866 984 787 16 210 13
  { 1880 985 795 15 203 13
ST NICOLAAS. { 1866 992 941 8 58 7
  { 1880 991 878 9 117 4
AALST. { 1866 988 887 12 113 12
  { 1880 972 842 28 155 25
OOSTENDE. { 1866 964 743 36 248 17
  { 1880 959 720 41 272 33
LOKEREN. { 1866 999 938 1 62 1
  { 1880 999 916 1 84 1
IEPEREN. { 1866 977 808 23 191 22
  { 1880 969 744 31 254 29

OP 1000 INWONERS SPRAKEN ER {
Geen Fransch. Beide taien.
BRUGGE. { 1866 881 95
  { 1880 818 163
MECHELEN. { 1866 777 198
  { 1880 809 168
LOVEN. { 1866 673 294
  { 1880 647 300
KORTRIJK. { 1866 790 197
  { 1880 797 190
ST NICOLAAS. { 1866 942 51
  { 1880 883 113
AALST. { 1866 887 101
  { 1880 845 130
OOSTENDE. { 1866 752 231
  { 1880 728 239
LOKEREN. { 1866 938 61
  { 1880 916 83
IEPEREN. { 1866 809 169
  { 1880 746 225

Het oogenblik is gekomen om een besluit te trekken.

De cijfers, die wij in de vorige bladzijden hebben onderzocht, bewijzen:

1o Dat het getal van hen, die onze taal nog spreken, voorloopig niet afneemt;

2o Dat dank aan den ijver, waarmede ons volk zich, tot in de meest afgelegene dorpen, op de studie van het Fransch toelegt, die taal telkenjare door een grooter getal Vlamingen

wordt gesproken en er bovendien gegronde redenen bestaan om te gelooven dat hare vorderingen, verre van zich te beperken, met den tijd sneller en sneller zullen worden.

In 1866 waren er 2,721,443 Vlaamschsprekende Belgen, waaronder 313, 327 of 115 op 1000 tevens het Fransch machtig waren.

In 1880 telde men, op 2,926,305 Vlaamschsprekende Belgen, 433, 749 tweetaligen, dus 148 op 1000, 't is te zeggen dat, sedert 1866, het getal van hen, die beide talen spreken, met 38% vermeerderde, terwijl het gezamenlijk totaal der Vlaamsche Belgen slechts 7 1/2% won.

Moet het alzoo voortgaan - en alles laat voorzien dat zulks het geval zal wezen - dan zullen wij ons in 1890 voor eene nieuwe vermeerdering, ditmaal van 27% bevinden, De verhouding der tweetaligen tot de Vlaamschsprekende bevolking zal alsdan 179 op 1000 geworden zijn.

Laat ons nog verder gaan. De vermoedelijke vermeerdering van het tweetalig bestanddeel gedurende de tijdruimte 1890-1900 zal minstens tot 27% beloopen, indien men de vergelekene cijfers van 1866 en 1880 tot grondslag blijft nemen, zoodat wij op het einde der eeuw zullen mogen vaststellen dat er op 1000 Vlamingen 217 zijn, die tevens het Fransch spreken, beduidend meer dan een vijfde van de gansche bevolking!

Wat er alsdan van onze taal en bijgevolg van onze nationaliteit zal geworden kan men gemakkelijk raden.

Wanneer het vierde, het derde, de helft der Vlamingen Fransch zullen spreken, dat is wanneer gansch het land zich in denzelfden toestand zal bevinden als tegenwoordig de stad Brussel, dan zal men overal het verschijnsel zich zien opdoen, waarop onze aandacht zooeven werd geroepen, namelijk het afnemen van het getal der tweetaligen

en, daarmede gepaard, het gestadig verminderen van de Vlaamschsprekende bevolking.

Heden zijn onze verfranschte standen feitelijk verplicht de landtaal min of meer te kennen, daar zij toch dezelve niet kunnen missen in hunne betrekkingen met den minderen burger. Deze, van zijnen kant, doet zijn best om eenige kennis van het Fransch te verkrijgen, want hij weet dat zulks eene eerste vereischte is om in de wereld vooruit te komen.

Vandaar de dubbele gevolgtrekking dat hel getal der Franschsprekenden toeneemt, terwijl dat der Vlamingen niet vermindert.

Maar naarmate het getal der Franschsprekenden aangroeit, laat zich voor den verfranschten burger de noodzakelijkheid minder gevoelen om ook de volkstaal te leeren, lot dat zij allengs zal verdwijnen. En wie zal zich dan nog de moeite geven eene taal aan te leeren, die tot niets dient?

Ik zeg het nog eens: wat te Brussel gebeurt is een voorteeken van hetgeen ons wacht. Eene halve eeuw geleden hadde men in de hoofdstad bezwaarlijk iemand gevonden, die de landtaal niet verstond. Tegenwoordig telt men bij duizenden - niet de Walen - maar wel de Brusselaars van Brabantschen bloede, die geen woord Vlaamsch meer kennen. En waarom? Omdat zij zelden of nooit de gelegenheid hadden zich van die taal te bedienen.

En men zou groot ongelijk hebben te denken dat het kwaad niet verder zal dringen dan de hoogste kringen. De rentenier, de rechter, de ambtenaar geven het voorbeeld; de handelaar, de nijveraar volgen, dan is de beurt aan den winkelier, aan den neringdoenden burger, ja eindelijk aan den werkman: allen toch worden meer en meer bewust dat het Fransch volstaat om zich voort te helpen, dat het

practisch nut der Vlaamsche taal hoe langer hoe geringer wordt. En zoo zal zich de verfransching als eene olievlek altijd verder en verder verspreiden.

Is het een kwaad?

Ja.

Eene der voornaamste beweegredenen, welke de voorstanders der Vlaamsche zaak doen gelden, is dat het met het grondbeginsel der gelijkheid van alle burgers voor de wet niet strookt dat een gedeelte der natie door hare onbekendheid met de taal van bestuur, gerecht en onderwijs feitelijk in eenen staat van ondergeschiktheid zou worden gehouden, een toestand, die vooral wraakroepend mag heeten als het de groote meerderheid des volks is, die alzoo ten gerieve van eene kleine minderheid wordt onderdrukt.

Zulks beduidt echter niet dat, gesteld alle Vlamingen de vreemde taal verstonden, de Vlaamsche Beweging geene reden van bestaan meer zou hebben.

Ik laat ter zijde alle punten van louter zedelijk belang, de waarde die wij natuurlijk geneigd zijn te hechten aan eene taal, die wij van onze vaderen hebben geërfd en te recht beschouwen als het zinnebeeld van ons volksbestaan. Dat alles, natuurlijk, weegt zwaar in de schaal, maar het is niet op dát terrein dat wij ons dienen te plaatsen.

Recht begrepen, beoogt de Vlaamsche Beweging het handhaven der Nederlandsche taal, niet als een doel, maar eenvoudig als een middel om in Vlaanderen de ontwikkeling te begunstigen van eene beschaving, welke met den aard en de behoeften van ons volk alleszins zal strooken.

Wij houden ons overtuigd - en de geschiedenis van menig ander volk, de onze ook, helaas! is daar om te bewijzen - dat het uiterst moeieljk is eene natie bij middel van eene vreemde taal te beschaven.

Een gansch volk te denationaliseeren is niet het werk van eenige jaren: het vergt eeuwen. Welnu, de overgangsperiode, de tijd, die noodzakelijk verloopen moet eer de geheele natie geleerd heeft zich hare nieuwe taal volkomen eigen te maken, is onvermijdelijk voor de beschaving verloren, want gedurende die tijdruimte wordt natuurlijk alles opgeofferd om dat reuzenwerk, de gedaanteverwisseling van eenen ganschen stam, door te drijven. En terwijl men aldus op cultuurgebied stilstaat of zelfs achteruitgaat, dringen de naburige volken gestadig verder op de baan van verlichting en vooruitgang.

Een enkel voorbeeld zal volstaan, dat van Ierland, waar wij bij het begin van deze studie op wezen.

Voór de Engelsche veroveringen was Ierland ten minste zoo beschaafd als Groot-Britanje, beschaafder zelfs, want het waren Iersche zendelingen, die de woeste Angelsaksers tot het Christendom bekeerden.

Als zich nu in de XIIe eeuw Engelsche vrijbuiters in Ierland vestigden en dat eiland, deels in feite, deels in naam, aan den Engelschen koning onderwierpen, ontstond er een strijd op leven en dood om aan de Iersche bevolking de taal, de zeden en de wetten der veroveraars op te dringen.

Die strijd werd heviger en heviger, naarmate de macht der Engelschen zich verder over het eiland uitbreidde, totdat zij over geheel Ierland ongehinderd den staf zwaaiden, en dan het werk van de nationalisatie per fas et nefas mochten doordrijven.

De eeuwenlange worsteling is nu ten einde: Ierland is in ale opzichten verengelscht; de Keltische zeden en instellingen verdwenen, de Keltische taal zoo goed als uitgeroeid...

Welnu, men vergelijke den zedelijken en stoffelijken

toestand van Ierland bij dien van Engeland en Schotland.

En er is meer.

Ieder volk heeft zijne eigene taal zelf geschapen met het oog op zijne eigene noodwendigheden: die taal is de weêrspiegeling van het leven der natie, van hare strekkingen, van de gedachten, die haar bezielen..... In dien zin zeggen wij: de taal is gansch het volk.

Hoe zou eene vreemde taal, voor een ander volk geschapen, zoo goed als onze eigene moedertaal in de behoeften van ons volk kunnen voorzien?

Het is niet noodig verder op beschouwingen aan te dringen, welke men elders reeds zoo dikwijls heeft doen gelden: het volstaat dat de aandacht van den lezer op dat punt werd geroepen.

Maar, indien de ontvlaamsching van ons volk een kwaad is, wat dient er gedaan te worden om het gevaar te keeren?

Er kan geene spraak wezen van het aanleeren der Fransche taal in de volksscholen te beletten. Zulk eene onderneming zou tegen onoverkomelijke hinderpalen schipbreuk lijden en, in de eerste plaats, tegen don wil der Vlaamsche bevolking, die het gewicht der studie van het Fransch ten volle beseft.

Wat men dient tegen te gaan, is niet het aanleeren van het Fransch door de kinderen des volks, maar wel het gestadig algemeener wordende verzaken en verwerpen der Nederlandsche taal door de regeerende standen.

Dáár ligt het gevaar.

En het redmiddel? Ver hoeft men het niet te zoeken.

Waarom geven zich de hoogere standen de moeite niet de volkstaal te leeren? Omdat zij de noodzakelijkheid ervan niet inzien. Immers, dank aan het onzinnig grondbeginsel der vrijheid van taal - of, nauwkeuriger, van de vrije keus der taal, - dat de Vlaamschgezinden te lang reeds met

onverschoonbare naïefheid hebben vooruitgezet, geniet in het harte van Vlaanderen hij, die geen woord Vlaamsch verstaat, theoretisch dezelfde voorrechten als degene, die de landtaal machtig is en, in de practijk, mag men zelfs zeggen dat zijne stelling veel beter is, want zelfs de gelijkheid der talen hebben wij nog niet op het gebied der feitelijke toepassing kunnen verkrijgen.

Zelfs de ambtenaar, de professor, de magistraat kunnen tegenwoordig in Vlaanderen zich meesttijds zeer gemakkelijk uit den slag trekken zonder onze taal in het minst te kennen en, in elk geval, wat zij ervan weten weegt niet zwaar. Wel is waar, hebben wij de taalwetten van 1873 en van 1878, die in schijn beide talen op gelijken voet stellen. Maar wie weet er niet dat die wetten dagelijks en openlijk worden overtreden en hare bepalingen zoo vernuftig ontweken en verdraaid, dat, in vele opzichten, de toestand slechter is geworden dan te voren?

Wat moet er dus gedaan worden?

De Vlaamschgezinden, willen zij den spoedigen ondergang van onzen stam verhoeden, moeten eens en voor altijd met hunne vroegere halfslachtige houding afbreken. Geene vrijheid van taal meer, geene gelijkstelling op Vlaamschen bodem van de landtaal en van eene vreemde spraak. In Vlaanderen Vlaamsch! en niet als nu In Vlaanderen Fransch of (bij uitzondering en bijzondere genade) Vlaamsch!

Wat wij dienen te eischen, is dat men in Vlaanderen precies als in het Walenland de taalaangelegenheden regele, 't is te zeggen dat het Nederlandsch er dezelfde rol vervulle als het Fransch bij onze zuiderburen, dat het Nederlandsch bijgevolg de éénige ambtelijke taal zij in het Vlaamsche land, evenals het Fransch in de Waalsche gewesten, niet alleen wat de betrekkingen betreft van bestuur en gerecht met het

volk, maar ook, en ik zou haast zeggen vooral, met het oog op het inwendig leven van alle bestuurlijke en gerechtelijke lichamen, die nu door en door zijn verfranscht. Het is het stelsel dat door de taalwetten van koning Willem werd bekrachtigd, die wetten welke onze taal en onze nationaliteit glansrijk zouden gered hebben, indien de vorst ze met de noodige krachtdadigheid had kunnen doen handhaven. Het is het stelsel, overigens, dat in alle vrije en beschaafde landen in zwang is.

Mogelijks zal men opwerpen dat de rechten der Fransch-sprekende minderheid hierdoor zouden worden gekrenkt.

Ik antwoord: De minimis non curat praetor. Het getal Vlamingen, die heden de landtaal niet spreken, is onbeduidend, veel geringer in alle geval dan het cijfer der Vlaamsche werklieden, die in het Walenland leven en zich aldaar goed- of kwaadschiks met het Fransch als éénige bestuurtaal moeten vergenoegen. Gij eischt dat in geheel Vlaanderen gansch het bestuurlijk samenstelsel tweetalig zij, omdat er in onze groote steden eenige rijke burgers zijn, die de taal van hunne minderen versmaden. Goed zoo! Geeft ons dan tweetalige rechtbanken en besturen te Luik, te Charleroi, te Bergen en elders. Of zouden onze Vlaamsche landgenooten aldaar dezelfde rechten niet bezitten als de Franschelaars in Vlaanderen? Het is waar, zij zijn maar arme werklieden, maar sedert wanneer hebben de Belgen opgehouden voor de wet gelijk te zijn?

Het uitroepen van het Nederlandsch als ambtelijke taal in het Vlaamsche land zou eene voldoende kennis er van onontbeerlijk maken, niet alleen voor hem, die eenig ambt wenscht te vervullen, maar voor allen, welke niet als vreemdelingen in hun eigen land zouden wenschen te leven. Onmiddellijk zouden wij ook den afkeer zien verdwijnen, dien

leerlingen en ouders laten blijken voor de studie van eene taal, welke in de meening van de meesten tot niets leidt en tot niets dient: geen wonder dat, onder zulke omstandigheden, de taalwet van 1883 over het middelbaar onderwijs overal eene doode letter is gebleven.

Ik ontveins mij niet dat het tijd en moeite zal kosten zulke doortastende hervormingen te verwezenlijken. Maar hij is geen echte vaderlandsvriend, die voor eene taak, hoe zwaar ook, terugdeinst, als hij weet dat de redding, dat de toekomst van zijn volk ermede verbonden is. De tijd is voorbij waar men tot halve maatregelen, tot verdragen en overeenkomsten met den vijand zijne toevlucht mocht nemen. Wie weigert de waarheid te erkennen, waar zij zoo zonneklaar blinkt, en den weg te volgen, dien rede en plicht hem gebieden in te slaan, is een man van kleinen moed of van onvaste beginselen. En zulke mannen kunnen wij in het Vlaamsche leger best missen, want hunne tegenwoordigheid in onze gelederen dient alleen om anderen te ontmoedigen en te verlammen.

Er is overigens een punt, waaromtrent er geen verschil van meening kan bestaan, namelijk de noodzakelijkheid om de kinderen der regeerende standen feitelijk te dwingen de volkstaal te leeren.

Ten gevolge van men weet welke hardnekkige pogingen zijn wij er in geslaagd in 1883 eene wet te doen stemmen, die, wordt zij eerlijk en volledig toegepast, ten minste dien belangrijken uitslag zal verwezenlijken, dat al wie onze middelbare scholen en athenaea zal bezocht hebben, er uit zal komen bekwaam om het Nederlandsch behoorlijk te spreken, te lezen en te schrijven.

Dat ware reeds veel, een gevoelige, misschien een doodelijke slag aan onze verfranschers toegebracht.

Ongelukkig blijken de verfranschers voor 't oogenblik oppermachtig te wezen en zij zijn er in geslaagd de practische toepassing der wet overal onmogelijk te maken. Het lijdt geen twijfel of het Staatsbestuur zal verplicht zijn de verlenging te vragen der overgangsperiode, die in 1886 eindigt.

't Is hiertegen dat al wie een Vlaamsch hart in zijnen boezem voelt kloppen, zich ‘met handen en tanden’ dient te verzetten. De onmiddellijke, de volledige, vooral de eerlijke toepassing der wet van 1883, ziedaar wat wij onverpoosd, onverschillig wie, vriend of vijand, aan het roer zit, moeten eischen en blijven eischen, totdat wij eindelijk voldoening verkrijgen.

Of zal België weêral het schandalig tooneel opleveren dat eene wet van algemeen belang ten gerieve van het persoonlijk nut of van het eigen gemak van eenige ambtenaars als niet bestaande zal worden beschouwd?

Laat ons hopen neen.

A. Prayon-van Zuylen, advt.

Gent, Juni 1885.


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs


datums